Hội chứng Horner: Tổng hợp những thông tin cần biết

Hội chứng Horner là một tình trạng hiếm gặp, đặc trưng bởi các triệu chứng co đồng tử, sụp mí mắt trên. Nguyên nhân là do tổn thương các dây thần kinh giao cảm của mặt. Trong một số trường hợp hiếm hoi, hội chứng này là do bẩm sinh. Việc điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản gây ra hội chứng. Sau đây là bài viết của ThS.BS Vũ Thành Đô về chủ đề này mời bạn đọc tìm hiểu.

Tổng quan về hội chứng Horner

Hội chứng Horner hay đầy đủ là hội chứng Horner-Bernard. Đặc trưng bởi các dấu hiệu và triệu chứng do sự tổn thương trên đường dẫn truyền thần kinh từ não đến mặt và mắt ở một bên của cơ thể.

Thông thường, hội chứng này gây co kích thước đồng tử, sụp mí mắt và giảm tiết mồ hôi ở phía bên mặt bị ảnh hưởng. 

Hội chứng này cũng có thể xảy ra sau một vấn đề sức khỏe khác chẳng hạn như đột quỵ, khối u hoặc chấn thương tủy sống. Trong một số trường hợp, có thể không có nguyên nhân cơ bản nào. Không có phương pháp điều trị cụ thể cho bệnh lý này. Tuy nhiên, việc điều trị nguyên nhân cơ bản có thể khôi phục chức năng bình thường của các tế bào thần kinh.

Triệu chứng của hội chứng Horner

Triệu chứng của hội chứng Horner có thể là:

• Co đồng tử.
• Sụp mí mắt trên (ptosis).
• Nhãn cầu bị chìm.
• Giảm tiết mồ hôi ở một bên cơ thể bị ảnh hưởng.

Các triệu chứng này có thể khác nhau và các triệu chứng khác có thể xảy ra tùy thuộc vào nguyên nhân cơ bản của tình trạng. Một số triệu chứng khác nếu có là:

• Không thể đóng, mở mí mắt hoàn toàn.
• Đỏ bừng mặt.
• Đau đầu.

Nguyên nhân gây ra hội chứng horner là gì?

Nguyên nhân gây ra bệnh Horner chủ yếu là do tổn thương một đường dẫn thần kinh trong hệ thần kinh giao cảm. Hệ giao cảm điều chỉnh nhịp tim, kích thước đồng tử, mồ hôi, huyết áp và các chức năng khác cho phép cơ thể phản ứng nhanh với những thay đổi trong môi trường sống.

Hội chứng Horner xảy ra thường do nguyên nhân tổn thương trên đường dẫn truyền thần kinh từ não, qua tủy sống, đến mặt và mắt. Con đường dẫn truyền này chia làm 3 đoạn, tổn thương bất kỳ đoạn nào trên đường dẫn truyền này đều có thể là nguyên nhân gây ra bệnh Horner-Bernard.

Tổn thương tế bào thần kinh đoạn 1

Con đường này dẫn truyền tín hiệu thần kinh từ vùng dưới đồi, đi qua thân não và kéo dài đến phần trên của tủy sống. Nếu có các vấn đề trên vùng này có thể làm gián đoạn chức năng thần kinh và gây ra hội chứng Horner. Các vấn đề ở đây có thể là: 

• Đột quỵ.
• Khối u ở vùng dưới đồi, thân não hoặc phần trên của tủy sống.
• Bệnh lý gây mất lớp vỏ bảo vệ của tế bào thần kinh.
• Chấn thương vùng tủy cổ.
• Bệnh rỗng tủy sống (syringomyelia).

Đoạn 2

Con đường dẫn truyền này kéo dài từ cột sống, qua phần trên của ngực và đến một bên cổ. Các bệnh lý làm tổn thương dây thần kinh ở vùng này có thể bao gồm:

• Ung thư phổi.
• Khối u trong bó myelin (schwannoma – u của tế bào Schwann).
• Tổn thương động mạch chủ.
• Phẫu thuật trong khoang ngực.
• Tổn thương do chấn thương.

Đoạn 3

Con đường này tiếp nối con đường cấp hai đi đến da mặt và các cơ của mống mắt và mí mắt. Các tổn thương thần kinh thường gặp ở đoạn này gây ra hội chứng Horner là:

• Tổn thương động mạch cảnh.
• Tổn thương tĩnh mạch cảnh. 
• Khối u, nhiễm trùng vùng gần đáy sọ.
• Chứng đau nửa đầu.

Nguyên nhân của hội chứng Horner ở trẻ em

Các nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh lý này ở trẻ em là:

• Tổn thương cổ hoặc vai trong quá trình sinh.
• Các khuyết tật động mạch chủ bẩm sinh.
• Khối u của hệ thống nội tiết và hệ thần kinh (u nguyên bào thần kinh).

Vô căn

Trong một số trường hợp không thể xác định được nguyên nhân của tình trạng này. Đây được gọi là hội chứng Horner vô căn.

Chẩn đoán hội chứng horner như thế nào?

Ngoài việc khám sức khỏe tổng quát, bác sĩ sẽ tiến hành một số xét nghiệm để đánh giá các triệu chứng và xác định nguyên nhân nếu có thể.

1. Xét nghiệm để xác định chẩn đoán hội chứng Horner

Xét nghiệm xác định chẩn đoán bằng cách nhỏ thuốc vào cả hai mắt. Bằng cách so sánh các phản ứng ở mắt lành với mắt nghi ngờ, bác sĩ có thể xác định xem tổn thương thần kinh có phải là nguyên nhân gây ra hay không.

2. Xét nghiệm xác định vị trí thần kinh tổn thương

Các triệu chứng điển hình có thể giúp bác sĩ khu trú lại phạm vi tìm kiếm nguyên nhân của bệnh. Bác sĩ cũng có thể tiến hành các xét nghiệm bổ sung hoặc xét nghiệm hình ảnh để xác định vị trí thần kinh tổn thương.

Bác sĩ có thể nhỏ một loại thuốc nhỏ mắt gây giãn đồng tử ở mắt bình thường. Và thuốc ít giãn đồng tử ở mắt bị ảnh hưởng trong trường hợp nguyên nhân là tổn thương nhóm tế bào thần kinh bất thường nhóm cấp ba.

3. Xét nghiệm hình ảnh

Một số xét nghiệm hình ảnh để chẩn đoán là:

• Chụp cộng hưởng từ (MRI).
• Siêu âm động mạch cảnh.
• X-quang ngực.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT).

Điều trị

Điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Nghiên cứu chỉ ra rằng chưa có phương pháp điều trị cụ thể nào cho hội chứng Horner. Việc điều trị chủ yếu là điều trị các nguyên nhân và điều trị triệu chứng. 

Ngăn ngừa hội chứng Horner có được không?

Bạn có thể thực hiện một số cách để ngăn ngừa hội chứng này. Tuy nhiên, sẽ rất khó vì tình trạng này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân. Các chiến lược phòng ngừa phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra hội chứng Horner. Các biện pháp này có thể bao gồm

• Ngăn ngừa sốc chấn thương (đặc biệt là chấn thương đầu).
• Kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch và bỏ hút thuốc.
• Tư vấn di truyền giúp ngăn ngừa các trường hợp mắc bệnh bẩm sinh.

Hội chứng Horner có tái phát không?

Khả năng tái phát của hội chứng Horner phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản. Các triệu chứng có thể tự biến mất hoặc khi điều trị nguyên nhân cơ bản. Nếu nguyên nhân tương tự hoặc khác xuất hiện trở lại thì có thể sẽ tái phát bệnh.

Trên đây là bài viết của YouMed về hội chứng Horner và một số vấn đề liên quan. Đây là bệnh lý thần kinh khá hiếm gặp và thường do di truyền. Hy vọng qua bài viết trên, bạn đã có thêm một số kiến thức tổng quan về bệnh. Nếu cha mẹ lo lắng con mình khi sinh ra có thể mắc bệnh lý này thì có thể tham vấn di truyền để ngăn ngừa tình trạng này xảy ra.