Tinh trùng yếu: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Chất lượng tinh trùng thường là vấn đề mà nam giới ít quan tâm. Tuy nhiên, nếu bạn và đối tác hôn nhân của mình có kế hoạch thêm thành viên cho gia đình thì đây là chủ đề các cặp vợ chồng phải lưu ý. Ở bài viết này, hãy Bác sĩ Lê Hoàng Ngọc Trâm cùng tìm hiểu về số lượng và chất lượng của tinh trùng ở nam giới, nguyên nhân dẫn đến tinh trùng yếu và phương pháp điều trị để tăng cơ hội mang thai.

Tinh trùng yếu là gì?

Tinh trùng là tế bào sinh sản của nam, mỗi tinh trùng có kích thước khá nhỏ, tinh trùng được sản xuất tại tinh hoàn, mang 23 nhiễm sắc thể. 

Tế bào này được sản sinh từ các ống sinh tinh, nằm trong tinh hoàn. Quá trình sản xuất tinh trùng kéo dài gần như trong suốt cuộc đời của một người đàn ông. Sau khi tinh trùng được phóng thích vào âm đạo của người phụ nữ; vì môi trường axit ở đây nên chỉ số ít tinh trùng khỏe mạnh mới sống sót được; từ đó chúng di chuyển vào buồng tử cung và tiến hành thụ tinh với noãn.

Trong điều kiện sức khỏe bình thường, trung bình cứ một phút cơ thể nam giới sẽ tạo ra 72.000 tinh trùng và hơn 100 triệu con một ngày. Sau đó, trong mỗi lần xuất tinh, lượng tinh dịch được phóng ra vào khoảng 2 – 5 ml, trong đó chứa khoảng 60 – 80 triệu tinh trùng/ml. 

Tinh trùng được đánh giá là khỏe mạnh khi:

• Tỉ lệ tinh trùng di chuyển trên 75%.
• Trên 25% di chuyển nhanh.
• Trên 30% có hình dạng bình thường.
• Hồng cầu và bạch cầu chiếm ít hơn 1 triệu/ml.

Tinh trùng yếu được hiểu là tình trạng suy giảm số lượng lẩn chất lượng của tinh trùng.

Cụ thể:

• Số lượng: ít hơn 40 triệu con/ml.
• Tỷ lệ tinh trùng chết và không di động cao hơn 25%.
• Dưới 25% tinh trùng di chuyển nhanh.
• Dưới 30% có hình dạng bình thường.
• Hồng cầu và bạch cầu chiếm nhiều hơn 1 triệu/ml.

Nguyên nhân tinh trùng yếu

Có rất nhiều nguyên nhân tinh trùng yếu ở nam giới. Nó liên quan mật thiết với môi trường, thói quen sinh hoạt, chế độ dinh dưỡng và nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau.

Nguyên nhân thể lý

1. Giãn tĩnh mạch tinh

Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng vô sinh, hiếm muộn ở nam giới hiện nay. Giãn tĩnh mạch tinh có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quá tình sản xuất tinh trùng, gây suy giảm chất lượng tinh trùng, làm tăng nguy cơ tình trạng yếu ở nam giới.

2. Viêm nhiễm

Một số bệnh viêm nhiễm tại cơ quản sinh sản của nam giới như viêm mào tinh hoàn, viêm tinh hoàn hay một số bệnh lấy qua đường tình dục như HIV, bệnh lậu, giang mai… có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất tinh trùng, gây hại cho sức khỏe tinh trùng hoặc tạo ra các sẹo gây cản trở cho quá trình vận chuyển tinh trùng.

3. Khối u

Các khối u hoặc quá trình điều trị khối u có thể gây mất cân bằng nội tiết tố bên trong cơ thể nam giới, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh trùng.

4. Mất cân bằng hormone sinh dục nam

Testosterone là hormone không thể thiếu trong quá trình sản xuất tinh trùng. Và khi lượng hormone này bị suy giảm thì quá trình sản xuất tinh trùng, sức khỏe tinh trùng chắc chắn cũng bị ảnh hưởng theo.

5. Một số nguyên nhân bệnh lý khác

Một số liên quan đến di truyền (rối loạn di truyền, dị tật bẩm sinh…), bệnh tự nhiễm cũng có khả năng cao gây nên tình trạng yếu tinh trùng. Hoặc do tác dụng khi sử dụng các lại thuốc điều trị đặc hiệu một số bệnh khác.

Nguyên nhân môi trường

• Hóa chất công nghiệp: môi trường sống, làm việc nếu phải tiếp xúc lâu dài với các hóa chất độc hại như benzene, xylene, toluene…; thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, dung môi hữu cơ, vật liệu sơn… đều ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh trùng, làm tăng nguy cơ tinh trùng yếu ở nam giới.
• Kim loại nặng: nam giới phơi nhiễm với chì và các kim loại nặng sẽ có nguy cơ bị tinh trùng yếu cao hơn so với bình thường.
• Tia xạ: nam giới phơi nhiễm với tia xạ trong thời gian dài có thể làm giảm hoặc mất khả năng sinh tinh. 

Nguyên nhân lối sống, thói quen sinh hoạt

• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng tinh trùng như: thói quen tắm nước quá nóng; mặc quần quá chật; đặt laptop lên đùi liên tục khi làm việc làm tinh hoàn nóng lên… Nghiên cứu cho thấy nếu bìu nóng ở 43 độ trong 30 phút sẽ làm giảm tới 80% số lượng tinh trùng trong tinh dịch.
• Lạm dụng rượu bia, thuốc lá: các chất có tính kích thích không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể của nam giới mà còn làm giảm nồng độ testosterone, gây hại cho sức khỏe tinh trùng.
• Stress, căng thẳng, mệt mỏi: yếu tố tâm lý cũng được đánh giá có khả năng ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng của nam giới.
• Cân nặng: thống kê cho thấy nam giới bị béo phì có nguy cơ bị tinh trùng yếu cao hơn bình thường.

Triệu chứng tinh trùng yếu

Đa số chúng ta đều tưởng rằng nếu cơ thể khỏe mạnh, các hoạt động quan hệ tình dục vẫn diễn ra bình thường có nghĩa là tinh trùng vẫn đang tốt. Tuy nhiên tinh trùng yếu lại có những biểu hiện riêng biệt mà đôi khi cánh mày râu không chú ý như:

• Tinh dịch loãng, không dính, nhìn như nước vo gạo hoặc vón cục tạo những hạt trắng nhỏ . Đây à biểu hiện của số lượng tinh trùng ít và chất lượng tinh trùng suy giảm. Tinh dịch là chất lỏng được phóng ra mỗi khi người đàn ông xuất tinh. Đây là hỗn hợp bao gồm tinh trùng, dịch từ tuyến tiền liệt, ống dẫn tinh và túi tinh. 
• Tinh dịch không hóa lỏng cũng là một đặc điểm bất thường. Bình thường, sau khi xuất tinh từ 15-30 phút, tinh dịch sẽ chuyển từ trạng thái sệt, dính sang lỏng. Tình trạng tinh dịch bị đông đặc cũng sẽ cản trở tinh trùng đến gặp trứng.

Màu sắc bất thường của tinh dịch cũng là dấu hiệu tinh trùng yếu. Trong đó, nó sẽ cảnh bảo chất lượng của tinh trùng.

• Tinh dịch màu vàng xanh hoặc màu xanh: Đây là dấu hiệu cảnh báo người bệnh đang mắc các bệnh viêm nhiễm như; viêm niệu đạo, viêm mào tinh, viêm tuyến tiền liệt… 
• Tinh dịch có màu nâu: thường là do tinh dịch có lẫn máu. Hiện tượng này thường đi kèm với các triệu chứng khác như đau bụng, đau tức dương vật… có thể là dấu hiệu ban đầu của các bệnh liên quan đến đường tiết niệu hoặc cơ quan sinh dục.

Xem thêm: 6 hành động đơn giản để cải thiện chất lượng tinh trùng

Điều trị tinh trùng yếu

Những cách chữa tinh trùng yếu sẽ phụ thuộc vào chẩn đoán xác định nguyên nhân. 

1. Phẫu thuật

Đối với các trường hợp liên quan đến tắc nghẽn hoặc các vấn đề với tinh hoàn, phẫu thuật là một lựa chọn ưu thế.

Trong các trường hợp khác, tinh trùng có thể được lấy trực tiếp bằng phẫu thuật lấy tinh từ tinh hoàn hoặc mào tinh hoàn. Sau đó, tinh trùng được hỗ trợ thụ tinh trong ống nghiệm (IVF).

2. Thuốc

Nhiều người thường thắc mắc rằng nam giới bị tinh trùng yếu uống thuốc gì? Tuy nhiên, việc uống thuốc phải được bác sĩ chỉ định, người bệnh không nên tự mua thuốc uống.

Nguyên nhân khiến tinh trùng yếu do viêm nhiễm có thể được điều trị bằng thuốc. Điều quan trọng là phải điều trị nhiễm trùng kịp thời. Ngay cả khi nhiễm trùng được điều trị đúng cách, số lượng tinh trùng có thể không phục hồi như trước.

3. Tư vấn

Các vấn đề liên quan đến đời sống tình dục; bao gồm rối loạn chức năng cương dương hoặc xuất tinh sớm; đều có thể kết hợp điều trị bằng thuốc và tư vấn tâm lý.  

4. Phương pháp điều trị nội tiết

Vì nồng độ testosterone và các hormone khác quá cao hoặc quá thấp có thể gây ra số lượng tinh trùng thấp, giải quyết mức độ bằng thuốc và các phương pháp điều trị khác có thể giúp khôi phục khả năng sinh sản.

Phòng ngừa và cải thiện lối sống

Thay vì phải điều trị, chúng ta hoàn có thể chủ động ngăn ngừa tình trạng tinh trùng yếu. Ngay từ bây giờ, nam giới mắc bệnh có thể quan tâm đến những câu hỏi như “tinh trùng yếu ăn gì?” hoặc “tinh trùng yếu nên hạn chế những thói quen nào?” 

Bên cạnh đó, những người chưa mắc bệnh vẫn có thể phòng ngừa ngay từ lối sống hằng ngày của mình với những biện pháp đơn giản như sau:

• Tạo cho mình một tâm lý thoải mái, hạn chế căng thẳng, mệt mỏi trong cuộc sống.
• Tập luyện thể dục thể thao điều độ, khoa học.
• Tránh lạm dụng, vận động cường độ vào trong thời gian dài.
• Hạn chế các động tác có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cơ quan sinh dục.
• Duy trì cân nặng ở mức khỏe mạnh.
• Áp dụng chế độ ăn uống lành mạnh: tăng cường ăn nhiều rau xanh, trái cây giàu chất chống oxy hóa.
• Từ bỏ hoặc hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá hay các chất kích thích khác.
• Tình dục an toàn, tránh các bệnh viêm nhiễm.
• Cẩn thận với các độc tố bên ngoài môi trường.
• Trường hợp bắt buộc phải làm việc, tiếp xúc với độc tố thì nên cẩn thận. Đầy đủ đồ bảo hộ, tránh tiếp xúc trực tiếp trực tiếp với cường độ cao.
• Ăn mặc thoải mái, không mặc đồ lót quá chật, giảm thời gian ngồi, hạn chế sử dụng nước nóng.
• Hạn chế để vùng bùi phải tiếp xúc với các vật ấm óng trong thời gian dài.

Kết luận

Tinh trùng yếu được hiểu là tình trạng suy giảm số lượng lẩn chất lượng của tinh trùng. Dù cho cơ thể khỏe mạnh, nam giới vẫn vẫn có thể bị tinh trùng yếu. Việc điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân được xác định. Tuy nhiên chúng ta hoàn có thể chủ động ngăn ngừa tình trạng tinh trùng yếu ngay từ bây giờ.