Trầm cảm khi mang thai ảnh hưởng đến mẹ và bé như thế nào?

Trầm cảm khi mang thai là hiện tượng không dễ phát hiện. Vì biểu hiện triệu chứng của hiện tượng này rất dễ nhầm lẫn với một số rối loạn khác khi mang thai. Nếu không được chăm sóc đúng cách, mẹ bầu có thể có những hành vi tiêu cực ảnh hưởng sức khỏe cả mẹ và bé. Chủ đề này sẽ được đề cập trong bài viết của ThS.BS Phan Lê Nam dưới đây.

Trầm cảm khi mang thai là gì?

Trầm cảm khi mang thai, hay còn gọi là trầm cảm trước sinh. Đây là một rối loạn tâm trạng (mood disorder) giống như bệnh trầm cảm trên lâm sàng. Sự thay đổi hormone trong thai kỳ có liên quan đến chứng trầm cảm và lo lắng. Lo lắng có thể trở nên trầm trọng hơn khi mang thai và dẫn đến trầm cảm.

Tình trạng rối loạn này thường xuất hiện ở 3 tháng đầu tiên của thai kỳ (hay còn gọi: trầm cảm khi mang thai 3 tháng đầu). Một số mẹ bầu lại bị stress khi mang thai 3 tháng cuối.

Hiện tượng trầm cảm khi mang thai có phổ biến không?

Nghiên cứu cho thấy, có khoảng 7% phụ nữ bị trầm cảm khi mang thai. Tỷ lệ này có thể cao hơn ở các nước thu nhập thấp và trung bình.¹

Trầm cảm xảy ra ở phụ nữ thường xuyên gấp đôi so với nam giới. Sự khởi phát ban đầu của bệnh trầm cảm đạt đỉnh điểm trong những phụ nữ trong độ tuổi sinh sản.

Stress khi mang thai thường không dễ nhận biết

Một số dấu hiệu trầm cảm khi mang thai như thay đổi giấc ngủ, sự thèm ăn và ham muốn tình dục rất giống những thay đổi bình thường trong thai kỳ. Do đó, các dấu hiệu này có thể do bạn mang thai chứ không phải do trầm cảm.

Phụ nữ mang thai có thể nói chuyện với bác sĩ về những thay đổi tâm trạng mà họ đang gặp phải. Để từ đó, bác sĩ có thể sớm phát hiện hiện tượng trầm cảm trong thai kỳ cũng như tư vấn phù hợp.

Yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố nguy cơ gây trầm cảm khi mang thai bao gồm:

• Lo lắng.
• Stress trong đời sống.
• Phụ nữ có tiền sử mắc bệnh trầm cảm.
• Mang thai ngoài ý muốn.
• Bị đối xử bạo lực từ những người thân thiết. Chẳng hạn như từ người chồng.

Nguyên nhân khiên mẹ bầu bị trầm cảm

Nguyên nhân chính xác khiến mẹ bầu bị trầm cảm vẫn chưa được xác định rõ. Nhưng các nhà nghiên cứu chỉ ra, sự thay đổi hormone trong thai kỳ đóng góp một phần quan trọng. Hormone ảnh hưởng đến các chất kiểm soát cảm xúc và tâm trạng trong não. Chính những biến động đó làm ảnh hưởng đến cảm xúc của thai phụ và dẫn đến trầm cảm.²

Yếu tố di truyền cũng có thể là nguyên nhân trầm cảm khi mang thai. Trầm cảm có xu hướng gia tăng trong các gia đình. Nếu trong gia đình có người có tiền sử trầm cảm hoặc bất kỳ rối loạn tâm trạng nào khác thì bạn cũng dễ bị trầm cảm hơn.

Tóm lại, trầm cảm khi mang thai thường là kết quả của sự kết hợp của nhiều yếu tố và không phải tất cả các yếu tố đều được hiểu biết đầy đủ. Điều quan trọng là bạn nên hiểu các yếu tố nguy cơ, nhận biết các dấu hiệu có thể bị trầm cảm và tìm kiếm sự giúp đỡ của các chuyên gia y tế.

Dấu hiệu trầm cảm khi mang thai

Dấu hiệu trầm cảm khi mang thai sẽ không dễ phát hiện nếu không quan sát kỹ. Phụ nữ có thai bị trầm cảm có thể có các biểu hiện sau:

• Khả năng tập trung kém, tâm trạng thay đổi đột ngột, luôn lo lắng về sức khỏe và sự an nguy của con, hoang mang, lo lắng, gắt gỏng không rõ nguyên nhân…
• Mệt mỏi, không có sức sống, năng lượng cạn kiệt.
• Rối loạn giấc ngủ, ngủ không sâu giấc.
• Lúc thì thèm ăn lúc thì không muốn ăn gì.
• Cảm thấy phiền toái, chán ngán với sự đụng chạm, gần gũi của chồng.
• Mất hứng thú với chuyện tình dục, giảm ham muốn hoặc thích thú với bất cứ điều gì.
• Tự suy nghĩ, bật khóc một mình.
• Xu hướng tự cô lập bản thân, thu mình không muốn tiếp xúc với người thân, bạn bè.

Tác hại của trầm cảm khi mang thai

Đối với thai nhi

• Tăng nguy cơ sảy thai, sinh non (sinh trước 37 tuần), thai nhi phát triển không đầy đủ.
• Thai nhi kém phát triển cả về trí tuệ lẫn thể chất.
• Trẻ sinh nhẹ cân (< 2500 gram), sức khỏe yếu, khả năng thích ứng môi trường kém.
• Tăng nguy cơ cao mắc các bệnh suy hô hấp cấp ở trẻ sơ sinh và đau nhức cơ thể.
• Trẻ có thể mắc bệnh như tự kỷ, chậm phát triển, hở hàm ếch,… ảnh hưởng rất lớn đến cuộc sống của trẻ sau này.

Đối với mẹ

Trầm cảm khi mang thai có thể khiên thai phụ có những hành vi tiêu cực, chẳng hạn như có ý định tự tử, từ bỏ thai nhi. Ngoài ra, hiện tượng này làm gia tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh. Theo nghiên cứu, những phụ nữ đã từng bị trầm cảm trước khi mang thai hoặc khi đang mang thai có nhiều nguy cơ dẫn tới trầm cảm sau sinh, tỷ lệ này cao hơn 30% so với những người không có tiền sử bị trầm cảm.³

Rối loạn tâm lý cũng ảnh hưởng đến suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của thai phụ nên có thể gây ra nhiều vấn đề trong gia đình. Từ đó có thể làm mất gắn kết giữa vợ chồng, con cái và cha mẹ. Vì vậy, nếu bạn nghĩ rằng có khả năng bạn đang bị trầm cảm khi mang thai nên đến gặp bác sĩ ngay để được tư vấn và phát hiện sớm và duy trì một thai kỳ khỏe mạnh.

Cách giảm stress khi mang thai dành cho mẹ bầu

Việc sử dụng thuốc chống trầm cảm cho phụ nữ mang thai còn nhiều tranh cãi. Do đó, ngoài việc sử dụng thuốc, còn có nhiều cách khác để giảm stress khi mang thai.

1. Tập thể dục

Tập thể dục làm tăng nồng độ serotonin và giảm cortisol một cách tự nhiên làm giảm stress.

2. Nghỉ ngơi hợp lý

Thiếu ngủ ảnh hưởng rất nhiều đến khả năng quản lý căng thẳng của não bộ. Bạn có thể xây dựng cho mình một lịch trình ngủ và thức dậy theo thói quen, giờ giấc hợp lý.

3. Chế độ dinh dưỡng

Nhiều loại thực phẩm có liên quan đến sự thay đổi tâm trạng. Chế độ ăn nhiều caffeine, đường, carbohydrate chế biến, chất phụ gia nhân tạo và ít protein đều có thể dẫn đến các vấn đề liên quan đến sức khỏe tinh thần và thể chất.

Việc kiểm soát các thực phẩm bạn nạp vào nhất là trong thai kỳ không chỉ giảm stress mà còn ngăn ngừa một số bệnh lý khác có thể gặp khi mang thai.

4. Y học cổ truyền

Châm cứu là một lựa chọn khả thi trong hỗ trợ điều trị trầm cảm ở phụ nữ có thai.

5. Thảo dược

Có một số loại thảo dược có thể giúp giảm stress khi mang thai. Nhiều loại trong số này không thể dùng chung với thuốc chống trầm cảm và cần được đánh giá về liều lượng cho phụ nữ mang thai. Vì vậy, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc, thực phẩm chức năng nào trong thai kỳ.

Trên đây là bài viết về chủ đề trầm cảm khi mang thai. Hiện tượng này rất dễ nhầm lẫn với những thay đổi bình thường trong thai kỳ. Do đó, người thân và nhất là người chồng nên hiểu và nhận biết sớm những dấu hiệu mà bạn đời mình đang gặp phải để đưa họ đến khám sớm nhất có thể.

Về phần thai phụ, hãy nói ra những cảm xúc, những vấn đề của bản thân, tìm kiếm sự giúp đỡ để được giải tỏa. Để có một thai kỳ khỏe mạnh, bạn cũng cần duy trì thói quen đến khám thai thường xuyên để có thể phát hiện những rủi ro sớm nếu có.