YouMed

CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m: CĂŽng dỄng vĂ  cĂĄch dĂčng

BĂĄc sÄ© PHáș M THỊ LINH
TĂĄc giáșŁ: BĂĄc sÄ© PháșĄm Thị Linh
ChuyĂȘn khoa: Y học cổ truyền

CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m cĂł tĂȘn khoa học lĂ  Solanum indicum L. cĂČn cĂł tĂȘn khĂĄc lĂ  CĂ  gai hoa tĂ­m. CĂąy thuộc họ CĂ  (Solanaceae). CĂąy cĂł tĂĄc dỄng tĂĄn ứ tiĂȘu thĆ©ng, tiĂȘu viĂȘm giáșŁm đau. ÄÆ°á»Łc dĂčng để chữa sưng amydal, đau dáșĄ dĂ y, đau răng, ho, đau bỄng…CĂčng tĂŹm hiểu kÄ© hÆĄn về cĂŽng dỄng cá»§a loĂ i cĂąy nĂ y qua bĂ i viáșżt dưới đñy. 

1. TĂŹm hiểu chung về CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m

1.1. MĂŽ táșŁ về dÆ°á»Łc liệu

LĂ  loáșĄi cĂąy nhỏ, cao gáș§n 1m, phĂąn cĂ nh nhiều. ThĂąn vĂ  cĂ nh cĂł lĂŽng hĂŹnh sao vĂ  gai xong mĂ u nĂąu nháșĄt. LĂĄ mọc so le, hĂŹnh trĂĄi xoan, dĂ i 5 – 7 cm, rộng 2,5 – 5cm, hai máș·t cĂł gai ráșŁi rĂĄc ở gĂąn, máș·t trĂȘn mĂ u lỄc sáș«m, máș·t dưới cĂł lĂŽng tráșŻng, cuống cĂł lĂŽng vĂ  gai.

CỄm hoa mọc thĂ nh chĂčm ở ngoĂ i káșœ lĂĄ gồm nhiều hoa mĂ u lam tĂ­m, đài hĂŹnh chuĂŽng, 5 thĂčy, cĂł lĂŽng vĂ  gai.

QuáșŁ mọng, hĂŹnh cáș§u, mĂ u đỏ hay vĂ ng da cam khi chĂ­n, nháș”n, háșĄt hĂŹnh đĩa mĂ u vĂ ng.

MĂča hoa quáșŁ: từ thĂĄng 1 – 6.

1.2. PhĂąn bố sinh thĂĄi

Solanum L lĂ  một chi lớn trong họ Solanaceae. Ở Việt nam, CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m mọc ở kháșŻp nÆĄi, từ vĂčng nĂși tháș„p (dưới 1000m) đáșżn trung du vĂ  đồng báș±ng. CĂĄc tỉnh ở vĂčng trung du thường gáș·p nhiều hÆĄn. LĂ  cĂąy ưa áș©m vĂ  ưa sĂĄng, cĂąy thường mọc ven đồi, ven đường đi hoáș·c trong cĂĄc tráșŁng bỄi trĂȘn đáș„t sau nÆ°ÆĄng ráș«y.

1.3. Bộ pháș­n dĂčng

NhĂąn dĂąn thường dĂčng rễ vĂ  cĂĄc pháș§n như quáșŁ, hoa, lĂĄ cá»§a cĂąy để lĂ m thuốc.

1.4. ThĂ nh pháș§n hĂła học

QuáșŁ CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m chứa solasonin, diosgenin. HĂ m lÆ°á»Łng alcaloid toĂ n pháș§n lĂ  0,2 – 1,8%. NgoĂ i ra cĂČn cĂł dáș§u bĂ©o 10,1% bao gồm cĂĄc acid bĂ©o.

LĂĄ chứa diosgenin vĂ  solanin. Rễ cĂł solanin.

2. TĂĄc dỄng dÆ°á»Łc lĂœ cá»§a CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m

2.1. TĂĄc dỄng chống viĂȘm

Đã tiáșżn hĂ nh ĂĄp dỄng cĂĄc phÆ°ÆĄng phĂĄp như gĂąy phĂč thá»±c nghiệm chĂąn chuột cống tráșŻng báș±ng kaolin, gĂąy u háșĄt thá»±c nghiệm với amian. KháșŁo sĂĄt áșŁnh hưởng trĂȘn trong lÆ°á»Łng tuyáșżn ức chuột cống non để nghiĂȘn cứu vĂ  đã chứng minh rễ vĂ  pháș§n trĂȘn máș·t đáș„t cá»§a dÆ°á»Łc liệu, cĂł tĂĄc dỄng chống viĂȘm đối với cáșŁ 2 giai đoáșĄn cáș„p tĂ­nh vĂ  máșĄn tĂ­nh cá»§a pháșŁn ứng viĂȘm.

Đồng thời cĂąy cĆ©ng cĂł tĂĄc dỄng gĂąy teo tuyáșżn ức chuột cống đực non. Đã so sĂĄnh hoáșĄt tĂ­nh chống viĂȘm cá»§a cĂąy với những thuốc chống viĂȘm tiĂȘu chuáș©n, nháș­n tháș„y hoáșĄt tĂ­nh chống viĂȘm phỄ thuộc vĂ o liều.

CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m
QuáșŁ CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m.

2.2. áșąnh hưởng trĂȘn huyáșżt ĂĄp

Cao toĂ n pháș§n chiáșżt từ toĂ n bộ cĂąy Ä‘Æ°á»Łc thá»­ nghiệm về nhiều hoáșĄt tĂ­nh sinh học vĂ  chứng minh cĂł áșŁnh hưởng đáșżn huyáșżt ĂĄp. NgoĂ i ra cĂČn tĂĄc dỄng trĂȘn ung thư biểu mĂŽ mĆ©i – háș§u người trong nuĂŽi cáș„y mĂŽ, vĂ  trĂȘn bệnh báșĄch cáș§u siĂȘu vi khuáș©n Friend ở chuột nháșŻt tráșŻng.

2.3. KháșŁ năng ức cháșż hệ tháș§n kinh trung Æ°ÆĄng

Một enzym chiáșżt từ quáșŁ cĂł tĂĄc dỄng gĂąy thá»§y phĂąn protein, giống như trypsin cá»§a tuyáșżn tỄy. Solanin chiáșżt xuáș„t từ lĂĄ vĂ  quáșŁ cĂ  dáșĄi hoa tĂ­m cĂł tĂĄc dỄng ức cháșż hệ tháș§n kinh trung Æ°ÆĄng ở thỏ, gĂąy nhanh nhịp tim ở thỏ vĂ  chuột cống tráșŻng, gĂąy nhịp thở nhanh hoáș·c nhịp thở cháș­m ở thỏ.

2.4. Cåc tåc dỄng khåc

Chiáșżt suáș„t từ cĂąy cĂł tĂĄc dỄng lĂ m tăng lá»±c co cÆĄ tim ở áșżch, lĂ m tăng đường mĂĄu ở chuột cống tráșŻng, ức cháșż cholinesterase huyáșżt tÆ°ÆĄng ở người. NgoĂ i ra cĂČn cĂł thể gĂąy độc háșĄi đối với phĂŽi ở chuột cống vĂ  chuột nháșŻt tráșŻng.

Solanin ức cháșż sá»± phĂĄt triển cá»§a một số lớn náș„m. Cao cồn chiáșżt từ quáșŁ cĂł hoáșĄt tĂ­nh khĂĄng khuáș©n đối với tỄ cáș§u vĂ ng vĂ  Escherichia coli. Cao chiáșżt từ lĂĄ cĆ©ng ức cháșż E.coli. Một số hoáșĄt tĂ­nh dÆ°á»Łc lĂœ khĂĄc cá»§a cĂĄc cĂąy chi Solanum lĂ  chống co tháșŻt, háșĄ cholesterol mĂĄu vĂ  chống HIV – I.

CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m cĂł trong thĂ nh pháș§n một bĂ i thuốc cổ truyền cá»§a áș€n độ gồm nhiều dÆ°á»Łc liệu tháșŁo mộc vĂ  một số cháș„t khoĂĄng, Ä‘Æ°á»Łc coi lĂ  cĂł tĂĄc dỄng báșŁo vệ chống tăng huyáșżt ĂĄp vĂ  thiáșżu mĂĄu cỄc bộ. Đã chứng minh bĂ i thuốc nĂ y cĂł hoáșĄt tĂ­nh giáșŁm lipid mĂĄu ở chuột cống tráșŻng. BĂ i thuốc gĂąy ức cháșż rĂ” rệt sinh tổng hợp cholesterol ở gan vĂ  lĂ m tăng tháșŁi trừ acid máș­t trong phĂąn.

CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m cĂł vị đáșŻng, tĂ­nh mĂĄt, cĂł tĂĄc dỄng tĂĄn ứ tiĂȘu thĆ©ng, tiĂȘu viĂȘm giáșŁm đau.
CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m cĂł vị đáșŻng, tĂ­nh mĂĄt, cĂł tĂĄc dỄng tĂĄn ứ tiĂȘu thĆ©ng, tiĂȘu viĂȘm giáșŁm đau.

3. CĂŽng dỄng cá»§a CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m

Rễ cĂąy Ä‘Æ°á»Łc nhĂąn  dĂąn dĂčng lĂ m thuốc chữa ho, hen, sốt vĂ  để lợi tiểu. CĂł khi dĂčng để chống nĂŽn vĂ  táș©y nháșč. NgĂ y uống 6 – 12g dưới dáșĄng thuốc sáșŻc.

Rễ cĂąy cĂČn Ä‘Æ°á»Łc dĂčng để chữa đau răng, dưới dáșĄng thuốc sáșŻc đáș·c vĂ  dĂčng ngĂąm. Rễ Ä‘Æ°á»Łc giĂŁ nhỏ vĂ  Ä‘Æ°á»Łc dĂčng điều trị loĂ©t mĆ©i. QuáșŁ Ä‘Æ°á»Łc coi lĂ  độc, cĂł tĂĄc dỄng nhuáș­n trĂ ng vĂ  lĂ m dễ tiĂȘu.

Rễ cĂ  dáșĄi hoa tĂ­m cĂł trong thĂ nh pháș§n một số bĂ i thuốc cổ truyền áș€n độ Ä‘Æ°á»Łc ĂĄp dỄng để điều trị sỏi niệu dưới dáșĄng nước sáșŻc như sau:

  • Rễ cĂĄc cĂąy: cĂ  dáșĄi hoa tĂ­m, cỏ xước, cam tháșŁo dĂąy, nĂșc nĂĄc, cĂ  trĂĄi vĂ ng, hÆ°ÆĄng lĂąu, hoa ban, toĂ n cĂąy sam tráșŻng, rau mĂĄ, quáșŁ gai chống, nhĂąn tĂĄo chua vĂ  một số dÆ°á»Łc liệu khĂĄc.
  • Rễ cĂ  dáșĄi hoa tĂ­m, thĂąn rễ riềng náșżp, rễ cĂĄc cĂąy: cĂ  trĂĄi vĂ ng, kĂ© hoa vĂ ng, sĂąm rừng, thĂłc lĂ©p, tháș§u dáș§u, quáșŁ gai chống vĂ  một số dÆ°á»Łc liệu khĂĄc.
  • Rễ cĂĄc cĂąy: cĂ  dáșĄi hoa tĂ­m, báșĄch hoa xĂ , hổ vÄ©, thĂłc lĂ©p, nĂșc nĂĄc, sĂąm rừng, tiáșżt dĂȘ, quáșŁ cĂąy gai chống, háșĄt tĂĄo chua vĂ  một số dÆ°á»Łc liệu khĂĄc.

DĂčng ngoĂ i, lĂĄ vĂ  quáșŁ giĂŁ nhỏ chĂ  xĂĄt lĂȘn chỗ ngứa để chữa ngứa.

CĂ  dáșĄi hoa tĂ­m Ä‘Æ°á»Łc dĂčng nhiều trong y học dĂąn gian khĂŽng chỉ ở nước ta mĂ  cĂČn ở cĂĄc nước khĂĄc. Tuy nhiĂȘn liều lÆ°á»Łng sá»­ dỄng cĂČn phỄ thuộc vĂ o cÆĄ thể mỗi người. QuĂœ độc giáșŁ cáș§n tham kháșŁo Ăœ kiáșżn bĂĄc sÄ© chuyĂȘn mĂŽn trước khi dĂčng để đáșĄt Ä‘Æ°á»Łc hiệu quáșŁ tốt nháș„t.

BĂĄc sÄ© PháșĄm Thị Linh 

Nguồn tham kháșŁo / Source

Trang tin y táșż YouMed chỉ sá»­ dỄng cĂĄc nguồn tham kháșŁo cĂł độ uy tĂ­n cao, cĂĄc tổ chức y dÆ°á»Łc, học thuáș­t chĂ­nh thống, tĂ i liệu từ cĂĄc cÆĄ quan chĂ­nh phá»§ để hỗ trợ cĂĄc thĂŽng tin trong bĂ i viáșżt cá»§a chĂșng tĂŽi. TĂŹm hiểu về Quy trĂŹnh biĂȘn táș­p để hiểu rĂ” hÆĄn cĂĄch chĂșng tĂŽi đáșŁm báșŁo nội dung luĂŽn chĂ­nh xĂĄc, minh báșĄch vĂ  tin cáș­y.

  • Đỗ Táș„t Lợi (2004), Những cĂąy thuốc vĂ  vị thuốc Việt Nam, NhĂ  xuáș„t báșŁn Y học, HĂ  Nội.
  • Viện DÆ°á»Łc liệu (2006), CĂąy thuốc vĂ  động váș­t lĂ m thuốc ở Việt Nam, NhĂ  xuáș„t báșŁn Khoa học vĂ  Ká»č thuáș­t, HĂ  Nội.
  • Chia sáș» thĂŽng tin hữu Ă­ch nĂ y cho mọi người