Thận và những thông tin có thể bạn chưa biết

Thận là cơ quan hình hạt đậu được tìm thấy ở động vật có xương sống. Chúng nằm ở hai bên cột sống, bên dưới xương sườn và phía sau bụng, sau phúc mạc. Ở người trưởng thành, thận có chiều dài khoảng 12cm. Mỗi quả thận được gắn vào niệu quản – một ống mang nước tiểu đến bàng quang. Sau đây, mời bạn cùng Bác sĩ Hoàng Thị Việt Trinh tìm hiểu chi tiết hơn về thận nhé.

Cấu tạo của thận

Nephron là đơn vị cấu trúc và chức năng của thận. Mỗi quả thận trưởng thành chứa khoảng 1 triệu nephron. Bạn có thể chỉ có 10% thận hoạt động và có thể không nhận thấy bất kỳ triệu chứng hoặc vấn đề nào. Vì vậy bệnh lý về thận thường thầm lặng. Thông thường, con người có thể sống bình thường chỉ với một quả thận.

Sự không đối xứng của thận trong khoang bụng do vị trí của gan gây ra. Điển hình là thận phải hơi thấp hơn bên trái và lệch vào ở giữa so với thận trái. Thận trái xấp xỉ ở mức đốt sống T12 đến L3, và thận bên phải thấp hơn một chút. Thận phải nằm ngay dưới cơ hoành và sau gan. Thận trái nằm dưới cơ hoành và sau lách. Trên đầu mỗi quả thận là một tuyến thượng thận. Phần trên của thận được bảo vệ một phần bởi xương sườn thứ 11 và 12.

Thận hoạt động như thế nào?

Thận nhận máu từ động mạch thận trái và phải, nhánh trực tiếp từ động mạch chủ bụng. Mặc dù có kích thước tương đối nhỏ, thận vẫn nhận được khoảng 20% máu từ ​​cung lượng tim. Mỗi nhánh động mạch thận phân chia thành các động mạch nhỏ, xâm nhập vào các tế bào nhỏ hơn.

Máu chảy ra từ thận, cuối cùng vào tĩnh mạch chủ dưới. Sau khi quá trình lọc xảy ra, máu di chuyển qua một mạng lươi nhỏ các tĩnh mạch.

Chức năng của thận

Bài tiết chất thải

Công việc của thận là lọc máu cho cơ thể. Tất cả máu trong cơ thể bạn đi qua chúng vài lần một ngày. Thận bài tiết nhiều loại chất thải được sản xuất từ ​​quá trình trao đổi chất vào nước tiểu. Đơn vị cấu trúc và chức năng hiển vi của thận là nephron. Nó xử lý máu cung cấp cho nó thông qua quá trình  lọc, tái hấp thu, bài tiết. 

Quá trình lọc xảy ra ở cầu thận: một phần năm thể tích máu đi vào thận được lọc. Các chất được tái hấp thu là nước, natri, bicarbonate, glucose và axit amin. Các chất được tiết ra là hydro, amonium, kali và axit uric. Chất thải được chuyển thành nước tiểu và chảy xuống một ống gọi là niệu quản đến bàng quang.

Chuyển đổi và tổng hợp chất

Thận cũng có chức năng chuyển đổi tiền chất của vitamin D thành dạng hoạt động của nó – calcitriol. Ngoài ra, thận còn tổng hợp các hormone erythropoietin và renin.

Tham gia cân bằng nội môi toàn cơ thể

Thận tham gia cân bằng nội môi toàn cơ thể, điều chỉnh cân bằng axit-bazơ, nồng độ chất điện giải, thể tích dịch ngoại bào và huyết áp. Thận hoàn thành các chức năng cân bằng nội môi này một cách độc lập và phối hợp với các cơ quan khác, đặc biệt là các cơ quan của hệ thống nội tiết.

Các hormone nội tiết khác nhau phối hợp các chức năng nội tiết này, bao gồm renin, angiotensin II, aldosterone, hormone chống bài niệu và peptide natri nhĩ.

Bài tiết hormone

Thận tiết ra nhiều loại hormone, bao gồm erythropoietin, calcitriol và renin. Erythropoietin được giải phóng để đáp ứng với tình trạng thiếu oxy (nồng độ oxy thấp ở mô) trong tuần hoàn thận. Nó kích thích tạo hồng cầu trong tủy xương. Calcitriol, dạng hoạt hóa của vitamin D, thúc đẩy sự hấp thu canxi của đường ruột và sự tái hấp thu của phosphat ở thận. Renin là một loại enzyme điều chỉnh nồng độ angiotensin và aldosterone.

Điều hòa huyết áp

Việc điều hòa huyết áp trong thời gian dài chủ yếu phụ thuộc vào thận. Điều này chủ yếu xảy ra thông qua việc duy trì khoang dịch ngoại bào, kích thước của nó phụ thuộc vào nồng độ natri huyết tương. Những thay đổi trong renin làm thay đổi hormone angiotensin II và aldosterone. Mỗi hormone hoạt động thông qua nhiều cơ chế, nhưng cả hai đều làm tăng sự tái hấp thụ natri của thận, do đó mở rộng khoang dịch ngoại bào và làm tăng huyết áp. Ngược lại, khi nồng độ renin thấp, nồng độ angiotensin II và aldosterone giảm, làm co khoang dịch ngoại bào và giảm huyết áp.

Cân bằng acid- bazơ

Hai hệ thống cơ quan thận và phổi, duy trì cân bằng nội môi axi. Đó là duy trì pH xung quanh một giá trị tương đối ổn định. Phổi đóng góp vào cân bằng nội môi axit bằng cách điều chỉnh nồng độ carbon dioxide (CO2). Thận có hai vai trò rất quan trọng trong việc duy trì cân bằng axit-bazơ: tái hấp thu bicarbonate từ nước tiểu, và bài tiết các ion hydro và axit cố định vào nước tiểu.

Điều hòa thẩm thấu huyết tương

Thận giúp duy trì lượng nước và muối của cơ thể. Bất kỳ sự gia tăng đáng kể trong thẩm thấu huyết tương được phát hiện bởi vùng dưới đồi, điều này sẽ thông tin trực tiếp với tuyến yên sau. Sự gia tăng thẩm thấu làm cho tuyến tiết ra hormone chống bài niệu (ADH), dẫn đến sự tái hấp thu nước của thận và tăng lượng nước tiểu. Hai yếu tố phối hợp với nhau để đưa độ thẩm thấu huyết tương về mức bình thường.

Các bệnh lý thận

Viêm bể thận

Vi khuẩn có thể gây nhiễm trùng thận, thường gây đau lưng và sốt. Một sự lây lan của vi khuẩn từ nhiễm trùng bàng quang không được điều trị là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm bể thận.

Viêm cầu thận

Hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức có thể tấn công thận, gây viêm và một số tổn thương. Máu và protein trong nước tiểu là những vấn đề phổ biến xảy ra khi có viêm cầu thận. Nó cũng có thể dẫn đến suy thận.

Sỏi thận

Khoáng chất trong nước tiểu dạng tinh thể (sỏi), có thể phát triển đủ lớn để chặn dòng nước tiểu. Hầu hết sỏi thận tự đi theo nước tiểu và thải ra ngoài, nhưng một số quá lớn và cần được điều trị.

Hội chứng thận hư

Tổn thương thận khiến chúng đổ một lượng lớn protein vào nước tiểu. Sưng chân (phù) có thể là một triệu chứng giúp phát hiện bệnh.

Bệnh thận đa nang

Bệnh thận đa nang là một tình trạng di truyền dẫn đến u nang lớn ở cả hai thận, gây cản trở hoạt đọng của thận.

Suy thận cấp và suy thận mãn

Suy thận cấp

Mất nước, thiếu dịch, tắc nghẽn đường tiết niệu hoặc tổn thương thận có thể gây suy thận cấp. Nếu được chữa trị kịp thời, chức năng thận của bạn có thể hồi phục.

Suy thận mãn

Là tình trạng mất một phần vĩnh viễn chức năng thận của bạn. Bệnh tiểu đường và huyết áp cao là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến suy thận mạn.

Bệnh thận giai đoạn cuối

Mất hoàn toàn chức năng của thận, thường là do bệnh thận mạn tiến triển. Những người mắc bệnh thận giai đoạn cuối cần yêu cầu lọc máu thường xuyên để sống sót.

Bệnh thận đái tháo đường

Lượng đường trong máu cao từ bệnh tiểu đường dần dần gây hại cho thận, cuối cùng gây ra bệnh thận mãn tính. Protein trong nước tiểu (hội chứng thận hư) cũng có thể dẫn đến bệnh thận mạn.

Bệnh thận tăng huyết áp

Tổn thương thận do huyết áp cao. Cuối cùng có thể dẫn đến suy thận mãn.

Ung thư thận

Ung thư biểu mô tế bào thận là loại ung thư phổ biến nhất ảnh hưởng đến thận. Hút thuốc là nguyên nhân phổ biến nhất gây ung thư thận.

Viêm thận mô kẽ

Viêm mô liên kết bên trong thận, thường gây suy thận cấp. Phản ứng dị ứng và tác dụng phụ của thuốc là những nguyên nhân phổ biến gây nên bệnh lý này.

Xét nghiệm bệnh lý về thận

Xét nghiệm nước tiểu

Một xét nghiệm tổng phân tích nước tiểu thông thường có thể giúp phát hiện nhiễm trùng, viêm, chảy máu vi thể và tổn thương thận.

Siêu âm thận

Siêu âm có thể cho thấy tắc nghẽn trong dòng nước tiểu, sỏi, u nang hoặc khối u đáng ngờ trong thận.

Chụp cắt lớp vi tính (CT)

 Máy chụp CT sử dụng loạt tia X và máy tính tạo ra hình ảnh chi tiết về thận.

Cộng hưởng từ (MRI)

Máy quét sử dụng sóng vô tuyến trong từ trường để tạo ra hình ảnh có độ phân giải cao của thận.

Cấy nước tiểu và máu

Nếu nghi ngờ nhiễm trùng, cấy máu và nước tiểu có thể xác định vi khuẩn hiện diện. Điều này có thể giúp điều trị bằng kháng sinh trúng đích.

Nội soi niệu quản

Một ống nội soi được đưa qua niệu đạo vào bàng quang và niệu quản. Nội soi niệu quản nói chung không thể đến thận, nhưng có thể giúp điều trị các tình trạng ảnh hưởng đến niệu quản.

Sinh thiết thận

Dùng kim đâm vào lưng, một mảnh mô thận nhỏ được lấy ra. Kiểm tra mô thận dưới kính hiển vi có thể giúp chẩn đoán các vấn đề về thận.

Điều trị bệnh thận

Kháng sinh

Nhiễm trùng thận do vi khuẩn được điều trị bằng kháng sinh. Thông thường, cấy máu hoặc nước tiểu có thể giúp hướng dẫn lựa chọn liệu pháp kháng sinh.

Bệnh sỏi thận

Một số sỏi thận có thể bị vỡ thành những mảnh nhỏ có thể đi qua nước tiểu. Nếu sỏi lớn có thể cần tán sỏi hoặc phẫu thuật lấy sỏi.

Cắt thận

Phẫu thuật cắt bỏ thận. Cắt thận được thực hiện cho ung thư thận hoặc tổn thương thận nặng.

Lọc máu

Đây là phương pháp điều trị thay thế chức năng của thận bình thường. Lọc máu có thể được thực hiện khi mất khoảng 85% -90% chức năng thận, được biểu thị bằng mức lọc cầu thận (GFR) dưới 15. Lọc máu loại bỏ các chất thải chuyển hóa cũng như nước và natri dư thừa và duy trì nồng độ các chất hóa học phù hợp trong cơ thể.

Chạy thận nhân tạo

Một người bị suy thận giai đoạn cuối sẽ cần chạy thận nhân tạo. Máu sẽ được kết nối với máy lọc máu, và đưa nó trở lại cơ thể. Chạy thận nhân tạo thường được thực hiện 3 ngày mỗi tuần ở những người thận mạn giai đoạn cuối.

Ghép thận

Ghép thận vào người bị suy thận giai đoạn cuối có thể khôi phục chức năng thận. Một quả thận có thể được ghép từ một người hiến tặng còn sống hoặc từ một người vừa chết.

Thận là một trong những cơ quan nội tạng quan trọng nhất của cơ thể. Hiểu về thận và giữ cho thận khoẻ mạnh là việc rất cần thiết để duy trì sức khoẻ.