Thuốc giảm cân có an toàn để sử dụng?

Có lẽ từ khóa “thuốc giảm cân” là một từ khóa chưa bao giờ hết hot trên internet. Khi quá bất lực với tập thể dục và ăn kiêng, thì biện pháp tiếp theo sẽ là dùng thuốc để giảm cân. Nhưng liệu rằng bạn đã thực sự hiểu hết công dụng và tác dụng phụ của nó. Và thực tế cho thấy rằng đã rất nhiều người gặp hậu quả khôn lường khi sử dụng.

Bài viết này sẽ đem lại cho bạn một cái nhìn tổng quát về các loại thuốc giảm cân. Từ đó hãy đưa ra quyết định chính xác trước khi sử dụng.

Ai mới là người nên dùng thuốc để giảm cân?

Bác sĩ có thể cân nhắc kê thuốc để giảm cân nếu bạn không thể giảm cân thông qua chế độ ăn kiêng và tập thể dục và kèm theo ít nhất một trong những điều kiện sau đây:

• Chỉ số khối cơ thể của bạn (BMI) lớn hơn 30.
• BMI của bạn lớn hơn 27 và bạn đang có bệnh nghiêm trọng liên quan đến béo phì, chẳng hạn như tiểu đường hoặc tăng huyết áp.

Trước khi chọn thuốc, bác sĩ sẽ xem xét tiền căn sức khỏe của bạn. Tác dụng phụ của thuốc có thể xảy ra và tương tác với thuốc bạn đang dùng. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là những thuốc này KHÔNG dành cho tất cả mọi người.

Các nhóm thuốc điều trị béo phì và kiểm soát cân nặng

Giải thích một cách đơn giản về một chu trình ăn uống và chuyển hóa như sau: Khi dạ dày chúng ta trống, não phát tín hiệu kích thích chúng ta ăn vào. Sau khi ăn, thức ăn được hấp thu qua ruột và chuyển hóa thành năng lượng cho cơ thể chúng ta hoạt động. Khi chúng ta hoạt động nhiều, cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng. Khi không hoạt động năng lượng dư thừa nhiều gây tích trữ mỡ và tăng cân. Vì vậy, tất cả các thuốc giảm cân trên thị trường hiện nay đều tác động lên 3 cơ chế chính, đó là:

• Tác động lên não, kiểm soát cảm giác thèm ăn hay xung động ăn uống.
• Loại tác động lên đường tiêu hóa (dạ dày, ruột) để giảm khả năng hấp thu thức ăn lại.
• Tác động lên toàn cơ thể, làm tăng sự chuyển hóa trên toàn cơ thể.

>> Xem thêm: Béo phì và 8 điều bạn nên biết

Hầu hết các loại thuốc điều trị béo phì chỉ được chấp thuận cho sử dụng ngắn hạn. Béo phì được xem là một căn bệnh mãn tính như các bệnh mãn tính tương tự (ví dụ, bệnh tiểu đường, tăng huyết áp). Sau khi dừng thuốc thì tỷ lệ tái phát vẫn rất cao. Do đó, điều quan trọng nhất vẫn là điều chỉnh chế độ ăn uống và tập luyện. Thay đổi hành vi để duy trì cân nặng ổn định.

1. Orlistat

Cơ chế chính của thuốc này là ức chế sự hấp thu dinh dưỡng của dạ dày ruột. Orlistat là một chất ức chế lipase đường tiêu hóa và tuyến tụy. Nó gây giảm cân bằng cách ức chế sự hấp thụ chất béo trong chế độ ăn uống. Orlistat nên được uống trong hoặc đến 1 giờ sau bữa ăn nhiều chất béo.

Orlistat có thể làm giảm sự hấp thụ một số vitamin tan trong chất béo (A, D, E, K) và beta carotene. Do đó, nếu dùng thuốc này sẽ tăng nguy cơ thiếu hụt vitamin. Vì vậy nên sử dụng bổ sung vitamin tổng hợp khi dùng thuốc này. Orlistat cũng có thể ảnh hưởng đến sự hấp thụ của một số loại thuốc. Đặc biệt, bệnh nhân dùng warfarin.

Lưu ý

Thuốc này có một số tác dụng phụ như đầy hơi, phân mỡ, tiêu chảy và đại tiện không tự chủ. Một số người có quan niệm sai lầm rằng khi dùng thuốc này họ có thể ăn chất béo thoải mái vì nó chặn hấp thu chất béo. Tuy nhiên, nếu bạn làm như vậy, sẽ càng tăng khó chịu và tăng các tác dụng phụ của thuốc lên cơ thể.

2. Lorcaserin

Cơ chế hoạt động chính xác của lorcaserin vẫn chưa được biết. Nhưng tác nhân này được cho là làm giảm tiêu thụ thức ăn và thúc đẩy cảm giác no bằng cách kích hoạt chọn lọc thụ thể 5-HT2C trên các tế bào thần kinh vùng não pro-opiomelanocortin (đây là vùng não kiểm soát sự thèm ăn) ở vùng dưới đồi. 

Lưu ý

Tác dụng phụ: táo bón, ho, chóng mặt, khô miệng, cảm thấy mệt, đau đầu, buồn nôn.

Tuy nhiên, mới đây FDA yêu cầu rút lorcaserin khỏi thị trường do nguy cơ ung thư tiềm ẩn. Và Lorcaserin chỉ được chỉ định là thuốc bổ sung cho chế độ ăn kiêng giảm calo và tập thể dục để kiểm soát cân nặng lâu dài ở những bệnh nhân có BMI ban đầu ≥30 (béo phì) hoặc ở những người có BMI ≥27 (thừa cân) có ít nhất 1 tình trạng đi kèm sau (ví dụ, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, đái tháo đường týp 2).

3. Phentermine

Phentermine là một amin giao cảm làm tăng sự giải phóng và tái hấp thu của norepinephrine và dopamine. Tác dụng gây chán ăn của nó là kích thích trung tâm bão hòa ở vùng dưới đồi và vùng limbic của não.

Từ đó gây nên sự chán ăn. Phentermine cũng chỉ dành cho bệnh nhân có BMI ban đầu là ≥30 (béo phì). Và cho những bệnh nhân có BMI 27 (thừa cân) có các yếu tố nguy cơ khác (ví dụ: tiểu đường, tăng lipid máu, tăng huyết áp). Phentermine được chỉ định cho bệnh nhân trên 16 tuổi. 

Lưu ý

Thuốc chống chỉ định sử dụng ở phụ nữ mang thai.

4. Phentermine / topiramate

Sự kết hợp liều thấp của phentermine và topiramate giải phóng kéo dài. Topiramate một loại thuốc chống động kinh có thể ức chế sự thèm ăn và tăng cường cảm giác no. Thuốc được chỉ định như là một liệu pháp bổ sung cùng với chế độ ăn giảm calo và tăng hoạt động thể chất để kiểm soát cân nặng lâu dài ở người lớn.

Lưu ý

Tác dụng phụ có thể gặp: táo bón, chóng mặt, khô miệng, thay đổi vị giác, ngứa ran tay chân, khó ngủ.

5. Bupropion và naltrexone (Contrave)

Bupropion: Tăng hoạt động dopamine trong não, điều này dường như dẫn đến giảm sự thèm ăn và tăng chi tiêu năng lượng bằng cách tăng hoạt động của các tế bào thần kinh pro-opiomelanocortin (POMC) (vùng não kiểm soát sựu thèm ăn).

Naltrexone: Ngăn chặn các thụ thể opioid trên các tế bào thần kinh vùng POMC, ngăn chặn sự ức chế phản hồi của các tế bào thần kinh này và cũng tăng hoạt vùng POMC. Sự kết hợp 2 thuốc này có thể điều chỉnh hoạt động trong hệ thống thưởng phạt dopamine của não, giúp kiểm soát cảm giác thèm ăn và hành vi ăn quá nhiều. 

Lưu ý

Tác dụng phụ: táo bón, tiêu chảy, chóng mặt, khô miệng, đau đầu, tăng huyết áp, tăng nhịp tim, mất ngủ, tổn thương gan, buồn nôn.

6. Nhóm khác

Thật ra đây không thuộc nhóm thuốc giảm cân. Nó có tác dụng gây mất nước là thuốc nhuận tràng, tẩy xổ, lợi tiểu.  Thực chất đây là thuốc điều trị táo bón (thuốc nhuận tràng) và thuốc phối hợp dành cho bệnh lý cao huyết áp, phù (thuốc lợi tiểu)…Việc lạm dụng các loại thuốc này sẽ gây ra những rối loạn điện giải, vận mạch, chuyển hóa. Nghiêm trọng hơn với những người vốn có rối loạn tiềm ẩn nhịp tim.

Nhóm thuốc khác làm no đầy ống tiêu hóa với chất độn:

• Chứa các chất như: Sterculia, Methycellulose…. Khi uống vào làm đầy bụng, do đó làm giảm cảm giác đói, không muốn ăn nữa. Tác dụng phụ: chướng bụng, đầy hơi.

Cẩn trọng

Chống chỉ định: hẹp đường tiêu hóa, phình đại tràng.

Tôi cần dùng thuốc giảm cân trong bao lâu?

Tùy thuộc vào việc thuốc có giúp bạn giảm và duy trì cân nặng hay không và có tác dụng phụ nào không. Nếu đã giảm cân đủ để cải thiện sức khỏe và không có tác dụng phụ nghiêm trọng. Bác sĩ có thể cân nhắc cho bạn dùng thuốc lâu dài. Nếu bạn không giảm ít nhất 5 phần trăm trọng lượng bắt đầu sau 12 tuần với thuốc.

Bác sĩ có thể sẽ khuyên bạn ngừng dùng thuốc. Nhưng bạn cần phải hiểu béo phì là một tình trạng mãn tính, nên cho dù có giảm cân được, bạn cũng cần phải thay đổi lối sống để duy trì cân, nếu không sẽ tái phát.

Rõ ràng chúng ta nhận thấy việc dùng thuốc giảm cân không dành cho tất cả mọi người. Những loại thuốc này là những loại cần được kê toa và giám sát bởi bác sĩ. Việc sử dụng thuốc không hẳn là một biện pháp tối ưu. Nó không thay thế việc luyện tập và chế độ ăn.