Chứng khó tiêu: Nguyên nhân, điều trị, phòng ngừa
Nội dung bài viết
Chứng khó tiêu là một tình trạng hay gặp ở dân số ở các nước trên thế giới. Hầu hết ai cũng trải qua các triệu chứng khó chịu về đường tiêu hóa như đầy bụng, chướng hơi… nhiều lần trong đời. Có những trường hợp chứng khó tiêu chỉ xảy ra ngắn hạn và tự hết. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp triệu chứng kéo dài và kèm theo các dấu hiệu đáng lo ngại khác. Vì vậy việc bạn chủ động tìm hiểu các thông tin về chứng khó tiêu để trang bị kiến thức cho bản thân là thực cần thiết. Bài viết sau đây của Thạc sĩ, Bác sĩ Thái Việt Nguyên sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết về tình trạng này. Mời bạn cùng tìm hiểu nhé.
Những thông tin chung về chứng khó tiêu
Chứng khó tiêu là từ ngữ thường để hình dung về tình trạng khó chịu hay đau ở vùng bụng trên. Không phải là một bệnh lí, chứng khó tiêu là tập hợp các triệu chứng của đường tiêu hóa thường gặp như chướng bụng, đầy hơi, đau tức…
Ở Việt Nam và hầu hết các nước, chứng khó tiêu là tình trạng khá thường gặp với tỷ lệ khoảng 20% dân số.
Trong đa số trường hợp, khó tiêu có thể là biểu hiện của 1 một rối loạn tiêu hóa nhẹ liên quan đến một bữa ăn hay uống. Tình trạng này sẽ tự hết sau vài giờ. Tuy nhiên một số trường hợp, đây lại là hệ quả của một bệnh lý khác hay dùng thuốc, dẫn đến triệu chứng kéo dài. Trong trường hợp này, bạn cần kiểm tra sức khỏe càng sớm càng tốt.
Phân loại chứng khó tiêu
Chứng khó tiêu được chia làm hai dạng là khó tiêu chức năng và khó tiêu thực thể.
Khó tiêu chức năng
Chứng khó tiêu chức năng là tình trạng khi các dấu hiệu và triệu chứng khó tiêu tái phát không có nguyên nhân rõ ràng. Người ta còn gọi khó tiêu chức năng là đau dạ dày không loét hoặc chứng khó tiêu không loét.
Chứng bệnh này phổ biến và có thể kéo dài. Tình trạng này có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng giống với loét dạ dày. Các triệu chứng chẳng hạn như đau hoặc khó chịu ở vùng bụng trên, thường đi kèm với đầy hơi, ợ hơi và buồn nôn.
Khó tiêu thực thể
Chứng khó tiêu thực thể là tình trạng khó tiêu xảy ra có liên quan đến tổn thương các cơ quan như gan, tụy, dạ dày, ruột, túi mật…
Nguyên nhân của chứng bệnh này rất đa dạng. Có thể liên quan đến các cơ quan trong hệ thống tiêu hóa, cũng có thể do dùng thuốc hoặc các bệnh lí hệ thống.
Khó tiêu thực thể thường gây tình trạng khó tiêu kéo dài và đi kèm các dấu hiệu báo động khác ảnh hưởng sức khỏe. Nếu trong trường hợp có khó tiêu thực thể, bạn cần đến khám ngay tại các cơ sở y tế. Và nhân viên y tế sẽ thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu để kiểm tra sức khỏe cho bạn.
Các dấu hiệu, triệu chứng của chứng khó tiêu
Các triệu chứng thường gặp
Các triệu chứng thường gặp của chứng khó tiêu như:
- Nóng rát.
- Đau bụng.
- Đầy bụng.
- Đầy hơi, ợ hơi.
Các triệu chứng đặc biệt lưu ý
Nếu các triệu chứng thường găp của chứng khó tiêu kéo dài và có các triệu chứng sau thì bạn cần liên hệ với các trung tâm y tế để được bác sỹ thăm khám:
- Ói nhiều, ói ra máu.
- Đi phân đen hoặc đỏ.
- Khó thở.
- Sụt cân.
- Đau lan lên hàm dưới, cổ, tay.
- Khó nuốt.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chứng khó tiêu
Có các yếu tố sau đây có thể làm tăng tỷ lệ mắc chứng khó tiêu của bạn:
- Nữ giới
- Tuổi tác cao
- Tự ý dùng thuốc giảm đau dòng NSAID
- Hút thuốc lá
- Thường xuyên lo lắng, căng thẳng, có bệnh lí trầm cảm
- Có tiền sử bị lạm dụng về thể chất hoặc tình dục lúc nhỏ.
Các nguyên nhân gây chứng khó tiêu
Nguyên nhân gây chứng khó tiêu chức năng
Các nguyên nhân gây khó tiêu chức năng thường xuất phát từ các thói quen ăn uống và/ hoặc sinh hoạt như:
- Bữa ăn có một số loại thực phẩm khó tiêu hóa, chẳng hạn như thực phẩm có nhiều gia vị, chất béo, axit và / hoặc chất xơ.
- Ăn quá nhiều trong một bữa.
- Ăn quá muộn trong ngày.
- Thói quen ăn nhanh, nhai không kỹ, nói chuyện lúc ăn hay làm việc lúc ăn.
- Uống rượu.
- Hút thuốc lá.
- Sử dụng quá nhiều đồ chứa caffeine.
- Thiếu ngủ.
- Thường xuyên căng thẳng, lo lắng, bệnh trầm cảm
Và có thể là do bạn nhiễm vi khuẩn ở dạ dày Helicobacter Pylori mà chưa có tổn thương cơ quan.
Nguyên nhân gây chứng khó tiêu thực thể
Chứng khó tiêu thực thể là tình trạng gây ra do một bệnh lí cụ thể. Có nhiều nguyên nhân gây ra chứng này. Tuy nhiên, trong số đó, những nguyên nhân thường gặp nhất là:
- Bệnh loét dạ dày tá tràng
- Trào ngược dạ dày thực quản
- Bệnh lí đường mật
- Do dùng thuốc: NSAID là thuốc thường gây ra chứng khó tiêu nhất, ngay cả khi không có bệnh loét dạ dày tá tràng. Các loại thuốc khác có liên quan đến chứng này do thuốc bao gồm thuốc chẹn kênh canxi, methylxanthines, alendronate, orlistat, kali, acarbose, dabigatran, sắt, vitamin D, thuốc ức chế chọn lọc serotonin, sildenafil, sulfonylureas và một số loại kháng sinh nhất định như erythromycin.
- Bệnh dạ dày ác tính.
Chẩn đoán chứng khó tiêu
Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng khó tiêu, hãy hẹn gặp bác sĩ. Lý do là việc trao đổi trực tiếp sẽ giúp bác sỹ dễ xác định đúng chính xác vấn đề bạn đang gặp phải. Vì khó tiêu là từ ngữ chung để chỉ một tập hợp của các triệu chứng về tiêu hóa.
Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi bệnh và khám toàn diện cơ thể cho bạn. Những đánh giá đó có thể là đủ để đưa ra kết luận, nếu chứng khó tiêu của bạn ở mức độ nhẹ. Điều này đúng khi bạn không gặp phải một số triệu chứng trầm trọng, chẳng hạn như giảm cân và nôn mửa nhiều lần.
Tuy nhiên để sẽ loại trừ bất kỳ tình trạng tiềm ẩn nào có thể gây ra các triệu chứng của bạn cần xem xét kĩ trong các trường hợp đặc biệt. Nếu chứng khó tiêu của bạn bắt đầu đột ngột và bạn đang gặp phải các triệu chứng nghiêm trọng hoặc già hơn 55 tuổi, Bác sĩ có thể đề nghị bạn thực hiện một số xét nghiệm:
- Xét nghiệm máu: Để kiểm tra thiếu máu hoặc rối loạn chuyển hóa
- Chụp X-quang dạ dày hoặc ruột non: Để kiểm tra sự lưu thông của đường tiêu hóa
- Nội soi đường tiêu hóa trên: Kiểm tra sự bất thường đường tiêu hóa trên và có thể lấy mẫu sinh thiết.
- Test Helicobacter Pylori: có thể thực hiện kiểm tra qua phân hoặc hơi thở.
Nếu xét nghiệm ban đầu không cung cấp nguyên nhân, bác sĩ có thể đưa ra chẩn đoán chứng khó tiêu chức năng.
Điều trị
Đối với khó tiêu chức năng, việc thay đổi lối sống có thể giúp giảm bớt chứng bệnh này. Bác sĩ có thể đưa ra các lời khuyên cho bạn như:
- Tránh các thực phẩm gây khó tiêu như đã nói ở trên
- Ăn năm hoặc sáu bữa nhỏ mỗi ngày thay vì ba bữa lớn
- Giảm hoặc loại bỏ việc sử dụng rượu và caffeine
- Tránh các thuốc giảm đau nhất định, chẳng hạn như aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin IB, các loại khác) và naproxen natri (Aleve)
- Tìm giải pháp thay thế cho các loại thuốc sử dụng khiến bạn thấy khó tiêu.
- Kiểm soát căng thẳng và lo lắng
Nếu chứng khó tiêu của bạn vẫn còn sau đó, thuốc có thể giúp hỗ trợ. Các thuốc kháng axit không kê đơn thường là lựa chọn đầu tiên. Các tùy chọn khác bao gồm:
- Thuốc ức chế bơm proton (PPI): có thể làm giảm axit dạ dày. PPI có thể được khuyến nghị nếu bạn bị ợ nóng cùng với chứng khó tiêu.
- Thuốc đối kháng thụ thể H-2 (H2RA): cũng có thể làm giảm axit dạ dày.
- Thuốc hỗ trợ nhu động: có thể hữu ích nếu dạ dày của bạn trống chậm.
- Kháng sinh: có thể được cho sử dụng nếu xét nghiệm cho thấy bạn đang nhiễm H. Pylori.
- Thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc chống lo âu: có thể làm giảm sự khó chịu do khó tiêu bằng cách giảm cảm giác đau của bạn.
Đối với chứng khó tiêu thực thể thì việc giải quyết bệnh lý nguyên nhân sẽ giúp giảm chứng khó tiêu.
Phòng ngừa chứng khó tiêu
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Trước khi bản thân bị những phiền toái, khó chịu do chứng khó tiêu gây ra. Bạn có thể phòng bệnh bằng những điều sau:
Điều chỉnh trong ăn, uống
- Ăn nhiều bữa nhỏ để dạ dày không phải làm việc nhiều.
- Ăn chậm, nhai kỹ.
- Giảm hoặc tránh các thực phẩm có chứa lượng axit cao, chẳng hạn như các loại trái cây và cà chua.
- Giảm hoặc tránh thực phẩm và đồ uống có chứa caffeine.
- Cắt giảm tiêu thụ rượu, vì rượu cũng có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày.
Điều chỉnh về lối sống, sinh hoạt
- Nếu bạn hút thuốc, hãy bỏ thuốc lá. Hút thuốc có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày.
- Nếu căng thẳng là tác nhân gây ra chứng khó tiêu của bạn, hãy tìm hiểu các phương pháp mới để quản lý căng thẳng.
- Tránh mặc quần áo bó sát, vì chúng có xu hướng nén dạ dày, có thể khiến thức ăn trào ngược vào thực quản.
- Đừng tập thể dục với một cái bụng đầy. Thay vào đó, tập thể dục trước bữa ăn hoặc ít nhất một giờ sau khi ăn một bữa ăn.
- Đừng nằm ngay sau khi ăn.
- Đợi ít nhất ba giờ sau bữa ăn cuối cùng trong ngày trước khi đi ngủ.
- Ngủ với đầu ngẩng cao (ít nhất 15 cm) phía trên bàn chân của bạn và sử dụng gối để chống đỡ. Điều này sẽ giúp cho dịch tiêu hóa chảy vào ruột chứ không phải đến thực quản.
Khi nào bạn nên gặp bác sĩ để giúp đỡ điều trị chứng khó tiêu?
Khó tiêu có thể là biểu hiện của một rối loạn tiêu hóa nhẹ sau bữa ăn. Tình trạng này có thể tự hết sau vài giờ. Tuy nhiên cũng có thể chứng khó tiêu là hệ quả của một bệnh lí tiềm ẩn khác nghiêm trọng hơn. Vì vậy, hãy tìm đi khám Bác sỹ ngay khi bạn thấy khó tiêu và đi kèm với các yếu tố sau:
- Bạn lớn hơn 55 tuổi.
- Sụt cân.
- Tiêu phân đen hoặc đỏ.
- Nôn nhiều, nôn ra máu.
- Đau lan lên cổ, hàm dưới, cánh tay.
Như vậy, chứng khó tiêu là một tập hợp các triệu chứng tiêu hóa mà chúng ta rất dễ gặp trong cuộc đời. Qua nhiều nghiên cứu cho thấy, chứng khó tiêu không ảnh hưởng đến tuổi thọ của người mắc. Tuy nhiên lại ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống của họ. Qua bài viết này, bạn đã nắm được các lưu ý để tránh gặp phải tình trạng khó tiêu. Nếu hiện tại bạn đang bị chứng khó tiêu quấy rầy, hãy thử kiểm soát bằng các phương pháp thay đổi về thói quen trong ăn uống, sinh hoạt mà chúng tôi đã đề nghị. Khi tình trạng không cải thiện, hoặc bạn xuất hiện những dấu hiệu đặc biệt nghiêm trọng hoặc bạn trên 55 tuổi, hãy tìm đến cơ sở y tế để được các bác sỹ đưa ra giải pháp phù hợp.
Nguồn tham khảo / Source
Trang tin y tế YouMed chỉ sử dụng các nguồn tham khảo có độ uy tín cao, các tổ chức y dược, học thuật chính thống, tài liệu từ các cơ quan chính phủ để hỗ trợ các thông tin trong bài viết của chúng tôi. Tìm hiểu về Quy trình biên tập để hiểu rõ hơn cách chúng tôi đảm bảo nội dung luôn chính xác, minh bạch và tin cậy.
- Geoge F Longstreth, MD, Brian E Lacy, MD, PhD (2019), "Approach to the adult with dyspepsia", Uptodate.
-
Indigestionhttps://www.webmd.com/heartburn-gerd/indigestion-overview
Ngày tham khảo: 18/03/2020
-
Indigestionhttps://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/indigestion/symptoms-causes/syc-20352211
Ngày tham khảo: 18/03/2020
-
Functional dyspepsiahttps://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/functional-dyspepsia/symptoms-causes/syc-20375709
Ngày tham khảo: 18/03/2020