Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là gì?

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một rối loạn trong đó người bệnh lặp đi lặp lại những suy nghĩ, ý tưởng hoặc cảm giác không mong muốn (ám ảnh), khiến họ cảm thấy bị thúc đẩy làm điều gì đó lặp đi, lặp lại (cưỡng chế). Những hành vi lặp đi lặp lại đó như rửa tay, kiểm tra đồ đạc, khóa cửa, lau chùi nhà cửa. Cũng có thể có những công việc tương tác xã hội của một người.

1. Bạn có đang bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế?

Nhiều người vẫn có những suy nghĩ hoặc hành vi lặp đi lặp lại. Tuy nhiên, những điều này không gây trở ngại cho đời sống của họ. Đối với người rối loạn ám ảnh cưỡng chế, những suy nghĩ dai dẳng và những thói quen hoặc hành vi khá cứng nhắc. Nếu không thực hiện sẽ khiến người bệnh cảm thấy khó chịu.

Nhiều người mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế biết rằng những ám ảnh của họ là không đúng, nhưng một số người khác lại nghĩ có thể đúng. Ngay cả khi biết nỗi ám ảnh của mình là không đúng, những người mắc rối loạn ám ảnh cưỡng chế vẫn khó có thể thoát ra khỏi những nỗi ám ảnh ảnh hoặc ngưng những hành vi cưỡng chế. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế thường khởi phát ở trẻ em, thanh thiếu hiên hoặc giai đoạn đầu của trưởng thành, độ tuổi trung bình khoảng 19 tuổi.

>> Xem thêm: Rối loạn ám ảnh cưỡng chế và cách chúng ta đối mặt?

2. Ám ảnh là gì?

Ám ảnh là những suy nghĩ, xung động hoặc hình ảnh lặp đi lặp lại, dai dẳng. Điều này có thể khiến cho bạn có những cảm xúc tiêu cực như ghê tởm, buồn bã, lo âu.

>> Bạn cảm thấy lo âu mà không rõ nguyên nhân? Có thể bạn đang bị rối loạn lo âu xã hội. Xem thêm bài viết Rối loạn lo âu xã hội: Nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị.

Nhiều người bệnh biết rằng những suy nghĩ, hình ảnh đó là do trong tâm trí họ suy nghĩ quá mức hoặc không có thật. Tuy nhiên, những suy nghĩ này không thể giải quyết bằng nghĩ lý lẽ. Hầu hết những người rối loạn ám ảnh cưỡng chế cố gắng phớt lờ hoặc tiêu liệt những nỗi ám ảnh đó bằng suy nghĩ khác hoặc thực hiện các hành động khác để quên đi. Những ám ảnh điển hình thường là lo ngại quá mức bị nhiễm bệnh hoặc bị làm hại, những suy nghĩ về tôn giáo hoặc tình dục.

3. Cưỡng chế là gì?

Cưỡng chế là những hành vi lặp đi lặp lại hoặc những hành vi tâm thần bị thúc đẩy, ép buộc phải làm để đáp ứng suy nghĩ ám ảnh. Các hành vi nhằm mục đích ngăn chặn hoặc giảm bớt những cảm giác khó chịu, đau khổ hay phòng ngừa một tình huống đáng sợ xảy ra.

Trong những trường hợp nghiêm trọng nhất, việc lặp đi lặp lại liên tục các hành vi có thể xảy ra cả ngày. Người bệnh sẽ không thể thực hiện các hoạt động khác trong cuộc sống. Người bệnh biết những hành động cưỡng chế này là không hợp lý nhưng vẫn phải thực hiện nó.

Một số ví dụ về cưỡng chế

3.1. Dọn dẹp

Để giảm bớt nỗi sợ vi khuẩn, bụi bẩn và hóa chất sẽ gây bệnh, một số người tốn hàng giờ đồng hồ để rửa tay, tắm rửa, lau chùi nhà cửa.

3.2. Những hành động lặp lại

Để giảm bớt sự lo lắng, vài người thường thốt ra tên hoặc cụm từ hoặc lặp đi lặp lại một hành vi nhiều lần. Họ biết rằng việc lặp lại sẽ chẳng giúp họ được bảo vệ khỏi những tổn thương. Nhưng nếu không lặp lại, họ sẽ cảm thấy sợ hãi.

3.3. Kiểm tra

Ví dụ như quên khóa cửa hoặc tắt bếp gas, một số người sẽ bắt đầu thực hiện kiểm tra cửa hoặc kiểm tra bếp liên tục. Một số người lại liên tục kiểm tra các tuyến đường mà mình đã lái xe để đảm bảo rằng họ đã không tông vào bất kỳ ai.

3.4. Sắp xếp

Một số người thích đặt các đồ vật, chẳng hạn như sách vở theo một thứ tự nhất định hoặc sắp xếp các vật dụng trong gia đình theo một trật tự hoặc đối xứng.

4. Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có những dấu hiệu gì?

Có những suy nghĩ ám ảnh hoặc thực hiện các hành vi cưỡng chế KHÔNG có nghĩa là bạn bị rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Với rối loạn ám ảnh cưỡng chế, những suy nghĩ và hành vi này gây ra cảm giác đau khổ, chiếm rất nhiều thời gian (ít nhất 1 ngày) và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống cũng như các mối quan hệ của bạn.

Hầu hết những người rối loạn ám ảnh cưỡng chế có cả nỗi ám ảnh cũng như là những hành vi cưỡng chế. Tuy nhiên cũng có một số người lại chỉ có ám ảnh hoặc cưỡng chế.

4.1. Những suy nghĩ ám ảnh phổ biến

• Sợ vi trùng, bụi bẩn hoặc bị lây nhiễm từ người khác.
• Sợ mất kiểm soát hoặc làm hại chính bản thân mình/người khác.
• Những suy nghĩ hoặc hình ảnh bạo lực, khiêu dâm.
• Tập trung quá mức vào các ý tưởng tôn giáo hoặc đạo đức.
• Trật tự và đối xứng: có suy nghĩ rằng mọi thứ phải được sắp xếp theo hàng lối ngay lập tức.
• Mê tín: quan tâm quá mức đến một số cái gọi là may mắn hoặc không may.

4.2. Những hành vi cưỡng chế phổ biến

• Thường xuyên kiểm tra các đồ vật, thiết bị, khóa, công tắc.
• Liên tục kiểm tra những người thân yêu để đảm bảo họ đang an toàn.
• Đếm, gõ, lặp lại một số từ nhất định hoặc làm những việc vô nghĩa khác để giảm lo lắng.
• Dành nhiều thời gian để rửa hoặc làm sạch đồ đạc.
• Đặt hàng hoặc sắp xếp mọi thứ theo một trật tự nhất định.
• Tích lũy rác thải như sách báo cũ, hộp đựng đồ ăn thức uống cũ.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một rối loạn tâm thần khá thường gặp và gây nhiều trở ngại trong cuộc sống hằng ngày. Nếu bạn có các dấu hiệu trên, hãy đến thăm khám ở bác sĩ tâm thần để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Mọi thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo.