Rối loạn bùng phát gián đoạn – bệnh lý dễ bị nhầm tưởng và bỏ quên

Rối loạn bùng phát gián đoạn là một rối loạn mãn tính có thể kéo dài trong nhiều năm. Tuy vậy, mức độ nghiêm trọng của các đợt bùng phát có thể giảm theo độ tuổi. Điều trị bằng thuốc và liệu pháp tâm lý để giúp bạn kiểm soát những cơn bốc đồng quá khích của mình. Hãy cùng Youmed tìm hiểu thêm về các biểu hiện, nguyên nhân và cách điều trị bệnh nhé.

1. Tổng quan về rối loạn bùng phát gián đoạn

Rối loạn bùng phát gián đoạn là một bệnh lý tâm thần. Bệnh liên quan đến các giai đoạn lặp đi lặp lại, của hành vi bốc đồng, bạo lực. Đôi khi bộc phát bằng lời nói tức giận. Trong các tình huống đó, bạn phản ứng hoàn toàn không phù hợp với hoàn cảnh. Cơn thịnh nộ trên đường, ném vỡ đồ vật hoặc những cơn giận dữ khác có thể là dấu hiệu của rối loạn bùng phát gián đoạn.

Những cơn bùng phát này khiến bạn đau khổ, tác động tiêu cực đến các mối quan hệ, công việc và học tập của bạn. Đôi khi, chúng có thể gây ra những hậu quả pháp lý và tiền bạc.

2. Biểu hiện thường gặp của rối loạn bùng phát gián đoạn

Các cơn bùng phát xảy ra đột ngột, dường như không có cảnh báo trước. Chúng thường kéo dài dưới 30 phút. Các đợt này có thể xảy ra thường xuyên hoặc hàng tuần hoặc hàng tháng không có biểu hiện gì. Bạn có thể cáu kỉnh, bốc đồng, hung hăng hoặc tức giận liên tục trong hầu hết thời gian.

Các giai đoạn hung hăng có thể đi trước hoặc kèm theo triệu chứng sau:

• Cơn thịnh nộ
• Cáu gắt
• Tăng năng lượng
• Ý nghĩ hoang tưởng
• Ngứa ran
• Run rẩy
• Đánh trống ngực, tức ngực

Kèm theo đó là các hành vi bộc phát bằng lời nói, hành vi không tương xứng với tình huống, không nghĩ đến hậu quả.

• Cơn giận dữ
• La hét
• Tát, xô đẩy
• Chiến đấu thể chất
• Thiệt hại tài sản
• Đe dọa hoặc hành hung người hoặc động vật

Bạn có thể cảm thấy nhẹ nhõm và mệt mỏi sau khi bùng phát trạng thái giận dữ của mình. Sau đó, bạn cảm thấy hối hận, hoặc xấu hổ.

3. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của rối loạn bùng phát gián đoạn

Rối loạn bùng phát gián đoạn có thể bắt đầu từ thời thơ ấu – sau 6 tuổi, hoặc trong những năm thiếu niên. Nó phổ biến ở người trẻ hơn là ở người lớn tuổi. Nguyên nhân chính xác của rối loạn là không rõ, nhưng nó có thể do một số yếu tố môi trường và sinh học gây ra:

Môi trường: Hầu hết những người mắc chứng rối loạn này lớn lên trong những gia đình thường có hành vi bạo lực bằng lời nói, thể chất. Việc tiếp xúc với kiểu bạo lực này khi còn nhỏ khiến những đứa trẻ này bộc lộ những đặc điểm đó khi chúng khi trưởng thành.

Di truyền học: Có thể có một thành phần di truyền, gây ra rối loạn được truyền từ cha mẹ sang con cái.

Nghiên cứu cho thấy có khác biệt về cấu trúc, chức năng của não ở những người bị rối loạn bùng nổ giai đoạn. Khi so với những người không mắc chứng rối loạn này.

Các yếu tố nguy cơ

Những yếu tố này làm tăng nguy cơ phát triển rối loạn bùng nổ gián đoạn:

Tiền sử bị bạo hành: Những người bị lạm dụng khi còn nhỏ hoặc trải qua nhiều sự kiện đau thương có nguy cơ cao mắc chứng rối loạn này.

Tiền sử các rối loạn sức khỏe tâm thần khác: Những người bị rối loạn nhân cách chống đối xã hội, rối loạn nhân cách ranh giới. Hoặc các rối loạn khác bao gồm các hành vi gây rối, chẳng hạn như rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), có nguy cơ cao mắc chứng rối loạn bùng phát gián đoạn.

4. Rối loạn bùng phát gián đoạn có thể ảnh hưởng tới người bệnh như thế nào?

Những người bị rối loạn bùng nổ ngắt quãng có nguy cơ sau:

• Mối quan hệ không tốt với mọi người. Họ thường bị người khác cho là luôn tức giận. Họ có thể thường xuyên gây hấn bằng lời nói hoặc có thể có hành vi bạo lực. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề trong mối quan hệ, ly hôn và căng thẳng gia đình.
• Rắc rối trong công việc, gia đình hoặc học tập. Các biến chứng khác của rối loạn bùng phát gián đoạn bao gồm mất việc làm, đình chỉ học, tai nạn xe. Đôi khi họ còn gặp các vấn đề tài chính hoặc rắc rối với pháp luật.
• Tâm trạng. Rối loạn tâm trạng như trầm cảm và lo âu thường xảy ra với rối loạn bùng phát ngắt quãng.
• Các vấn đề với rượu và sử dụng chất kích thích khác. Sử dụng ma túy hoặc rượu thường xảy ra cùng với rối loạn bùng phát gián đoạn.
• Giảm sức khỏe thể chất. Bao gồm huyết áp cao, tiểu đường, bệnh tim và đột quỵ, loét và đau mãn tính.
• Tự hại mình. Đôi khi xảy ra thương tích cố ý hoặc cố gắng tự sát.

5. Phòng ngừa rối loạn bùng phát gián đoạn

Nếu bạn bị rối loạn bùng phát gián đoạn, bạn cần được điều trị từ chuyên gia. Việc phòng ngừa gần như nằm ngoài tầm kiểm soát. Tuy nhiên, trong quá trình điều trị, những đề xuất này có thể giúp bạn ngăn chặn một số sự cố.

• Theo sát quá trình điều trị: Tham dự các buổi trị liệu, rèn luyện kỹ năng đối phó và dùng thuốc theo toa bác sĩ.
• Thực hành các kỹ thuật thư giãn: Thường xuyên hít thở sâu, thư giãn hoặc yoga có thể giúp bạn bình tĩnh.
• Phát triển cách tư duy mới: Thay đổi cách bạn nghĩ về một tình huống khó chịu bằng cách sử dụng những suy nghĩ hợp lý, logic. Điều này có thể cải thiện cách bạn nhìn nhận và phản ứng với một sự kiện.
• Giải quyết vấn đề: Lập kế hoạch để tìm ra cách giải quyết một vấn đề khó chịu. Ngay cả khi bạn không thể khắc phục sự cố ngay lập tức, có một kế hoạch có thể tái tập trung năng lượng của bạn.
• Tìm hiểu các cách để cải thiện giao tiếp: Lắng nghe thông điệp mà người kia đang cố gắng chia sẻ, sau đó nghĩ về phản ứng tốt nhất của bạn thay vì nói điều đầu tiên nảy ra trong đầu.
• Thay đổi môi trường: Khi có thể, hãy rời đi hoặc tránh những tình huống khiến bạn khó chịu. Ngoài ra, sắp xếp thời gian cá nhân có thể giúp bạn xử lý tốt hơn tình huống căng thẳng hoặc bực bội sắp tới.
• Tránh các chất làm thay đổi tâm trạng: Không sử dụng rượu, thuốc kích thích.

 6. Chẩn đoán rối loạn bùng phát gián đoạn

Để xác định chẩn đoán rối loạn bùng phát gián đoạn và loại trừ bệnh lý khác, bác sĩ có thể sẽ:

• Kiểm tra sức khỏe: Bác sĩ sẽ cố gắng loại trừ các vấn đề về thể chất hoặc sử dụng chất kích thích có thể gây ra triệu chứng của bạn.
• Đánh giá tâm lý: Bác sĩ tâm thần sẽ nói chuyện với bạn về các triệu chứng, cảm xúc và hành vi của bạn.
• Sử dụng các tiêu chí trong DSM-5: Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần được xuất bản bởi Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ.

7. Các phương pháp giúp điều trị rối loạn bùng phát gián đoạn

Không có phương pháp điều trị duy nhất nào tối ưu cho tất cả trường hợp bị rối loạn bùng phát gián đoạn. Điều trị thường bao gồm liệu pháp tâm lý và thuốc.

>> Tìm hiểu thêm Y học thường thức: Sang chấn tâm lý

Tâm lý trị liệu

Các buổi trị liệu cá nhân hoặc nhóm tập trung vào việc xây dựng các kỹ năng hữu ích. Liệu pháp hành vi nhận thức thường được sử dụng nhất. Phương pháp này giúp những người mắc chứng rối loạn bùng nổ ngắt quãng:

• Xác định tình huống hoặc hành vi nào có thể kích hoạt phản ứng tích cực
• Học cách quản lý sự tức giận và kiểm soát những phản ứng không phù hợp. Bằng các kỹ thuật như huấn luyện thư giãn, thay đổi nhận thức và áp dụng các kỹ năng giao tiếp và giải quyết vấn đề.

Thuốc men

Các nhiều thuốc khác nhau có thể giúp điều trị rối loạn bùng nổ ngắt quãng. Chúng bao gồm một số thuốc chống trầm cảm – cụ thể là SSRI hay thuốc chống co giật,…

Kiểm soát cơn giận của bạn

Một phần điều trị của bạn có thể bao gồm:

Đối phó tốt với sự tức giận: Đây là một hành vi có thể học được. Thực hành các kỹ thuật bạn học được trong liệu pháp để giúp bạn nhận ra điều gì gây ra cơn bộc phát của bạn và cách phản ứng theo những cách phù hợp với bạn thay vì chống lại bạn.

Lập kế hoạch: Làm việc với bác sĩ tâm thần để xây dựng kế hoạch hành động khi bạn cảm thấy bản thân đang tức giận. Ví dụ, nếu bạn nghĩ rằng bạn có thể mất kiểm soát, hãy cố gắng loại bỏ bản thân khỏi tình huống đó. Hãy đi dạo hoặc gọi điện cho một người bạn đáng tin cậy để cố gắng lấy lại bình tĩnh.

Cải thiện khả năng chăm sóc bản thân: Ngủ một giấc ngon lành, tập thể dục và kiểm soát căng thẳng chung mỗi ngày có thể giúp cải thiện khả năng chịu đựng sự thất vọng của bạn.

Tránh rượu hoặc các loại chất kích thích: Những chất này có thể làm tăng tính hung hăng và nguy cơ bùng phát giận dữ.

Làm sao để giữ an toàn cho bản thân?

Thật không may, nhiều người bị rối loạn bùng phát gián đoạn không tìm cách điều trị. Nếu bạn có mối quan hệ với một người mắc chứng rối này hãy thực hiện các bước để bảo vệ bản thân và con bạn. Hãy lập một kế hoạch trốn thoát để giữ an toàn trước bạo lực gia đình

Khi tình hình đang trở nên tồi tệ và nghi ngờ người thân của bạn có thể sắp bùng phát cơn giận. Hãy cố gắng đưa bạn và con ra khỏi đó một cách an toàn. Tuy nhiên, một người có tính khí bùng nổ có thể gây nguy hiểm. Cân nhắc thực hiện các bước sau trước khi xảy ra trường hợp khẩn cấp:

• Gọi cho đường dây nóng về bạo lực gia đình hoặc nơi tạm trú của phụ nữ để được tư vấn khi kẻ bạo hành không có nhà hoặc đến nhà bạn bè.
• Giữ tất cả các chìa khóa. Không đưa cho kẻ bạo hành chìa khóa hoặc ổ khóa.
• Chuẩn bị một túi khẩn cấp bao gồm các vật dụng bạn cần khi rời đi. Chẳng hạn như quần áo, chìa khóa, giấy tờ cá nhân, thuốc men và tiền bạc. Giấu nó hoặc để lại chiếc túi với một người bạn hoặc hàng xóm đáng tin cậy.
• Nói với hàng xóm hoặc bạn bè đáng tin cậy về hành vi bạo lực của người thân để họ có thể kêu cứu nếu lo lắng.
• Xác định nơi đến và phương tiện di chuyển nếu bạn cảm thấy bị đe dọa. Bạn có thể muốn tập ra khỏi nhà một cách an toàn.

8. Lời kết

Các cơn bùng phát xảy ra đột ngột, dường như không báo trước. Bệnh gây ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống của người bệnh. Đôi khi khiến người bệnh trở thành mối nguy trong mắt mọi người xung quanh. Thông tin trên đây chỉ có tính chất tham khảo. Nếu nghi ngờ mình có triệu chứng như mô tả, hãy đến gặp bác sĩ tâm thần để được thăm khám kĩ càng. Tuân thủ điều trị và tái khám định kì có thể giúp người bệnh để quản lý tốt tình trạng của mình.

Bác sĩ Nguyễn Văn Huấn