Vô sinh nam: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

Vô sinh hay hiếm muộn ở nam giới – một vấn đề tế nhị khiến cánh mày râu lo lắng. Thế nhưng, vẫn còn khá nhiều thắc mắc về cách điều trị vô sinh nam mà các cặp vợ chồng vẫn chưa hiểu rõ hết. Chuẩn bị cho mình kiến thức trước khi điều trị giúp vợ chồng chủ động hơn trong hành trình tìm con của mình. Nguyên nhân của vô sinh nam, các phương pháp điều trị, cách thực hiện như thế nào?  Hãy cùng Youmed tìm hiểu các bạn nhé.

1. Nguyên nhân gây vô sinh nam

Khả năng sinh sản bình thường của nam giới phụ thuộc vào sự điều tiết hormone của cơ thể. Trung tâm điều hoà ở não có tên gọi là vùng hạ đồi tuyến yên cũng như tại tinh hoàn, nơi trực tiếp tạo ra tinh trùng. Vì vậy, có rất nhiều tình trạng bất thường có thể dẫn đến vô sinh hiếm muộn ở nam giới. Có 4 nhóm nguyên nhân chính:

• Rối loạn hệ thống nội tiết: Chiếm khoảng 2 đến 5% nguyên nhân. Rối loạn hệ thống nội tiết do trung tâm hạ đồi tuyến yên ở não bộ điều khiển.
• Bất thường trong việc vận chuyển tinh trùng ra ngoài: chiếm gần 5% bất thường. Khi xuất tinh, tinh trùng bị “ứ tắc” và không đi vào cơ thể người vợ để thụ tinh được. Tình trạng này có thể là hậu quả của viêm nhiễm sinh dục trước đó.
• Bất thường trong sản xuất tinh trùng: chiếm khoảng 65 đến 85% các trường hợp. Thường do bất thường tại tinh hoàn (khoảng 10%  còn liên quan thiếu hụt nội tiết tố nam – testosterone).
• Chưa rõ nguyên nhân: khoảng 10 đến 20% chưa tìm được nguyên nhân hay bất thường cụ thể.

2. Triệu chứng của bệnh vô sinh nam

Các bệnh lý gây vô sinh nam có thể không có triệu chứng cảnh báo rõ ràng. Tuy nhiên, một số dấu hiệu có thể gợi ý nguyên nhân gây  vô sinh nam mà cánh mày râu thường bỏ qua như:

• Đau nhức, chảy dịch vàng ở đầu dương vật. Đây có thể là dấu hiệu gợi ý đang mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Tuy không trực tiếp gây vô sinh nam, nhưng có thể lây sang vợ gây ảnh hưởng chức năng sinh sản người vợ.
• Ngực to bất thường giống người nữ. Dấu hiệu này gợi ý rối loạn nội tiết trong cơ thể người nam.
• Gặp vấn đề về khi sinh hoạt vợ chồng. Chẳng hạn: rối loạn cương dương, khó xuất tinh, xuất tinh ít, giảm ham muốn, …
• Đau nhức, sưng phù, sờ thấy khối to ở vùng bìu.
• Ít lông ở mặt hoặc cơ thể có thể gợi ý bất thường về di truyền hay nội tiết.
• Tinh dịch có màu sắc, mùi bất thường.
• Từng có chấn thương đụng dập, phẫu thuật trên tinh hoàn.

3. Điều trị vô sinh nam

Điều trị tuỳ thuộc vào nguyên nhân gây vô sinh. Quá trị điều trị cần có sự kiên nhẫn trong thời gian dài từ vài tháng đến vài năm và đòi hỏi sự hợp tác của cả vợ và chồng.

• Điều trị các rối loạn tại trung tâm hạ đồi – yên tại não bộ: Đây là vùng điều hoà tại não, điều chỉnh sự sản xuất các nội tiết sinh dục. Nam giới mắc phải nguyên nhân hiếm muộn này, điều trị căn bản thường là dùng nội tiết sinh dục thay thế có tên gọi là hCG. Người nam có thể có lại khả năng sinh sản trong vòng từ 1 đến 2 năm. Tuy nhiên, giá thành của các thuốc tiêm thường khá đắt đỏ và không được hỗ trợ bởi bảo hiểm y tế.
• Điều trị dãn tĩnh mạch thừng tinh: Là tình trạng mạch máu tại vùng bộ phận sinh dục bị dãn. Tình trạng này thường liên quan đến dị dạng và giảm số lượng tinh trùng. Nguyên nhân tình trạng này được cho là do nó làm tăng nhiệt độ tinh hoàn hơn bình thường. Dãn tĩnh mạch thừng tinh có thể được điều trị bằng cách cắt các tĩnh mạch nối. Một phương pháp khác thay thế cho phẫu thuật là các biện pháp hỗ trợ sinh sản như tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI).
• Tắc nghẽn đường sinh dục: Nam giới bị tắc đường dẫn tinh trùng ra ngoài có thể phẫu thuật để sữa chữa. Đôi khi, không thể phẫu thuật sửa chữa hoặc nỗ lực phẫu thuật thất bại. Lựa chọn khác là nhờ các kĩ thuật hỗ trợ sinh sản lấy tinh trùng từ tinh hoàn.

4. Các kĩ thuật hỗ trợ sinh sản

• Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): Là một kĩ thuật thường dùng cho nhiều bất thường sinh sản. Thường được khuyến cáo làm cùng với tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI) ở người nam hiếm muộn. Tỷ lệ thành công phụ thuộc tuổi và sức khoẻ vợ, chất lượng của tinh trùng và trứng. Ngoài ra còn phụ thuộc vào chuyên môn của trung tâm thụ tinh.
• Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI): Tại phòng thí nghiệm, tinh trùng từ chồng sẽ được tiêm trực tiếp vào trứng của vợ. Kỹ thuật này thường được chọn khi chồng có ít tinh trùng. Tỷ lệ có thai khoảng 20-40% mỗi chu kỳ. Sự thành công phụ thuộc vào nhiều yếu tố: khả năng sinh sản của vợ và chất lượng tinh trùng.
• Hút trích tinh trùng từ tinh hoàn:  Khi người nam hoàn toàn không có tinh trùng hoặc chỉ có rất ít tinh trùng chất lượng thấp khi xuất tinh. Người nam sẽ được thực hiện vi phẫu hút trích tinh trùng trực tiếp từ tinh hoàn. Nếu có thể lấy được tinh trùng từ tinh hoàn, tinh trùng có thể được dùng để tiêm vào trứng.  

5. Nguy cơ của các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản

• Nam giới:: được thực hiện hỗ trợ sinh sản đa số không gặp phải biến chứng quá nghiêm trọng. Nguy cơ nam giới gặp phải thường ít, phụ thuộc vào thủ thuật được lựa chọn để lấy tinh trùng. Một số nguy cơ có thể gặp: chảy máu, tổn thương tinh hoàn và nhiễm trùng, …
• Người vợ: có thể bị viêm nhiễm, tổn thương các cơ quan sinh sản và các cơ quan lân cận. Hội chứng quá kích buồng trứng là một tai biến nguy hiểm tính mạng có thể gặp khi thụ tinh trong ống nghiệm.
• Trên trẻ sinh ra: Một số bằng chứng cho thấy trẻ sinh ra nhờ bơm tinh trùng vào bào tương noãn có tỷ lệ bất thường di truyền và bẩm sinh cao hơn cũng như hơi nhẹ cân hơn so với trẻ từ thai tự nhiên.

6. Làm gì khi không điều trị được vô sinh nam

Cách sửa chữa bất thường trong sản xuất tinh trùng hiện chưa được tìm ra ở thời điểm hiện tại. Chẳng hạn, chưa có điều trị nào giúp sửa chữa cấu trúc tinh trùng khi tinh hoàn bị tổn thương nặng hoặc bất thường. Tình huống này có thể xảy ra trong các bệnh bất thường nhiễm sắc thể (NST) như hội chứng Klinefelter hay đột biến vi mất đoạn trên NST Y.

• Dùng hormone testosterone: Một số trường hợp có thể dùng testosterone để cải thiện chức năng tình dục. Tuy không giúp đạt được nguyện vọng mong con nhưng cải thiện chất lượng cuộc sống tinh thần vợ chồng. Lưu ý, liệu pháp dùng testosterone có thể làm giảm sản xuất tinh trùng ở nam giới bình thường lẫn vô sinh.
• Xin tinh trùng: Hai vợ chồng có thể cân nhắc xin từ ngân hàng tinh trùng để thụ tinh cho trứng của vợ. Các mẫu tinh trùng đã được sàng lọc khỏi viêm nhiễm, một số bất thường di truyền. Danh tính và thông tin người cho có thể được tiết lộ cho đứa bé sinh ra khi cần. 
• Nhận con nuôi : Nhân viên y tế, luật sư hoặc nhân viên công tác xã hội có thể hướng dẫn các thủ tục cho các cặp đôi mong muốn lựa chọn này.
• Chấp nhận không có con: sau khoảng thời gian dài mong con, việc đi đến quyết định này khá khó khăn. Hai vợ chồng cũng phải đối mặt với những câu hỏi từ bạn bè và người thân. Tìm người tư vấn cũng như mở lòng với nhau rất cần thiết để duy trì mối quan hệ vợ chồng lành mạnh.

Tóm lại

Vô sinh nam có thể do nhiều nguyên nhân gây nên. Điều trị vô sinh như thế nào phụ thuộc vào nguyên nhân bệnh. Các cách điều trị chính gồm dùng thuốc, phẫu thuật hoặc nhờ kỹ thuật hỗ trợ sinh sản. Thụ tinh trong ống nghiệm, tiêm tinh trùng vào trứng cho khả năng thành công cao nhưng cũng khá tốn kém. Các cặp vợ chồng có thể cân nhắc các lựa chọn khác nếu không thể điều trị được vô sinh.

Bác sĩ Hoàng Lê Trung Hiếu