Bệnh sốt Q (Q Fever) là gì? Có chữa được không?

Bệnh sốt Q là một tình trạng nhiễm trùng gây ra bởi chủng vi khuẩn Coxiella burnetii. Bệnh thường nhẹ với các triệu chứng giống cảm cúm. Nhiều người có khi không có triệu chừng gì. Ở 1 số ít người, nhiễm trùng có thể kéo dài hoặc xuất hiện trở lại sau nhiều năm. Bệnh sốt Q thể nặng này có thể ảnh hưởng lên tim, gan, não và phổi. Bệnh sốt Q lây truyền sang người từ động vật, thường gặp nhất là cừu, dê và gia súc. Nếu bạn hít phải phân tử bụi nông trại nhiễm từ động vật nhiễm bệnh, bạn có thể mắc bệnh.

1. Các triệu chứng của bệnh sốt Q là gì?

Triệu chứng của bệnh thường xuất hiện từ 3 đến 30 ngày sau khi nhiễm vi khuẩn. Tuy nhiên, nhiều người nhiễm bệnh không có triệu chứng gì. Nếu bạn có triệu chứng thì thường là triệu chứng nhẹ.

Các triệu chứng thay đổi khác nhau tùy theo người bệnh. Những triệu chứng của bệnh sốt Q thể nhẹ bao gồm:

• Sốt cao (có thể lên tới 41^oC)
• Lạnh run hoặc vã mồ hôi
• Ho
• Đau ngực khi hít thở
• Đau đầu nặng
• Phân màu đất sét
• Tiêu chảy
• Buồn nôn và nôn ói
• Đau bụng
• Vàng da
• Đau cơ
• Khó thở
• Mệt mỏi
• Nhạy cảm với ánh sáng

>> Tiêu chảy là một trong những triệu chứng điển hình của bệnh sốt Q. Tìm hiểu ngay một số thuốc dùng cho tiêu chảy cấp. 

2. Nguyên nhân bệnh sốt Q

Sốt Q là nhiễm trùng do vi khuẩn Coxiella burnetii, thường được tìm thấy ở dê, cừu và gia súc. Vi khuẩn cũng có thể nhiễm bệnh cho thú cưng, bao gồm chó, mèo và thỏ.

Các loài động vật này lây truyền vi khuẩn sang người qua:

• Nước tiểu
• Phân
• Sữa
• Các sản phẩm từ việc sinh sản như nước ối và nhau thai.

Khi các chất này khô, vi khuẩn trở thành một phần của bụi nông trại lơ lửng trong không khí. Bạn sẽ mắc bệnh sốt Q nếu bạn hít phải bụi nhiễm bệnh.

Trong các trường hợp hiếm gặp, uống phải sữa không được tiệt trùng có thể nhiễm bệnh. Vi khuẩn không lây truyền bệnh từ người sang người.

3. Các yếu tố nguy cơ nhiễm bệnh sốt Q

3.1 Một số yếu tố nhất định có thể tăng nguy cơ nhiễm bệnh cho bạn, bao gồm

Nghề nghiệp. Một số nghề đặt bạn vào nguy cơ cao vì bạn phải tiếp xúc với động vật hoặc các sản phẩm từ động vật như là 1 phần của công việc. Các nghề có nguy cơ cao bao gồm bác sĩ thú y, chế biến thịt, chăn nuôi gia súc và nghiên cứu động vật.

Địa điểm. Ở gần nông trại có thể đặt bạn vào nguy cơ cao bị bệnh sốt Q. Vi khuẩn có thể di chuyển khoảng cách rất xa thông qua các phân tử bụi trong không khí.

Giới tính. Nam giới thường có các triệu chứng của bệnh sốt Q cấp tính hơn nữ giới.

Thời điểm trong năm. Sốt Q có thể xảy ra bất kì thời điểm nào trong năm. Tuy nhiên, số ca nhiễm trùng cao nhất thường được ghi nhận vào tháng 4 và tháng 5.

3.2 Các yếu tố thuận lợi của bệnh sốt Q thể mạn tính

Nguy cơ dẫn đến thể bệnh nặng hơn này tăng ở những người có các tình trạng sau:

• Bệnh van tim
• Bất thường mạch máu
• Hệ miễn dịch bị suy giảm
• Suy chức năng thận
• Mang thai
• Bệnh lí ác tính như ung thu máu…

4. Bệnh sốt Q có thể gây ra những biến chứng gì?

Sốt Q tái phát hoặc mạn tính có thể ảnh hưởng tim, gan, phổi và não. Từ đó gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như:

• Viêm nội tâm mạc. Đây là tình trạng viêm của màng lót bên trong các buồng tim và van tim. Viêm nội tâm mạc là biến chứng nguy hiểm nhất có thể ảnh hưởng tính mạng của người bạn.
• Các vấn đề về phổi. Một số người bị bệnh sốt Q có thể bị viêm phổi dẫn đến suy hô hấp cấp. Đây là 1 tình trạng cấp cứu khi cơ thể bạn không nạp đủ khí ôxy.
• Các vấn đề trong thai kì. Sốt Q mạn tính tăng nguy cơ xảy thai, sinh con nhẹ cân, sinh non và thai chết lưu.
• Ảnh hưởng gan. Một số người bị bệnh sốt Q có thể mắc viêm gan. Đây là tình trạng viêm có thể làm suy giảm chức năng của gan.
• Viêm màng não. Sốt Q có thể gây viêm màng não, tình trạng viêm của màng bao quanh não và cột sống.

>> Bệnh sốt Q có thể gây nên viêm màng não. Vậy viêm màng não là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

5. Chẩn đoán bệnh sốt Q

Nếu chỉ dựa vào triệu chứng thì rất khó để bác sĩ chẩn đoán bệnh sốt Q.

Bác sĩ của bạn có thể nghi ngờ bạn bị sốt Q nếu bạn sống hoặc làm việc trong môi trường nguy cơ cao, có các triệu chứng giống cảm cúm và các biến chứng nặng của bệnh.

Sốt Q được chẩn đoán bằng xét nghiệm máu tìm kháng thể chống lại kháng nguyên vi khuẩn Coxiella burnetii. Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa bệnh tật (CDC), kháng thể thường âm tính trong 7-10 ngày đầu tiên của bệnh.   

Nếu nghi ngờ bạn bị sốt Q mạn tính, bạn có thể được làm các xét nghiệm hình ảnh sau:

• Chụp X quang ngực. Bệnh sốt Q có thể gây viêm phổi. Chụp X quang ngực giúp đánh giá tình trạng phổi của bạn.
• Điện tâm đồ. Nếu nghi ngờ bệnh sốt Q mạn tính, bác sĩ sẽ cho chỉ định điện tâm đồ. Xét nghiệm được thực hiện để kiểm tra tình trạng các van tim của bạn có vấn đề gì không.

6. Điều trị bệnh sốt Q như thế nào?

Việc điều trị phụ thuộc vào độ nặng của triệu chứng bệnh.

6.1 Nhiễm trùng nhẹ

Bệnh sốt Q thể nhẹ, thường tự lui bệnh trong vài tuần mà không cần phải điều trị gì.

6.2 Nhiễm trùng nặng hơn

Bác sĩ sẽ kê đơn kháng sinh cho bạn. Doxycycline là kháng sinh được lựa chọn cho tất cả người lớn và trẻ em bị bệnh sốt Q nặng. Bác sĩ sẽ cho bạn sử dụng kháng sinh ngay nếu nghi ngờ bệnh sốt Q ngay cả khi các xét nghiệm chưa có kết quả.   

Liệu trình điều trị kháng sinh tiêu chuẩn là 2 đến 3 tuần. Các triệu chứng, bao gồm sốt, sẽ thuyên giảm sau 72 giờ điều trị.

6.3 Nhiễm trùng mạn tính

Nếu bạn bị sốt Q mạn tính, bạn sẽ phải phối hợp kháng sinh Doxycycline và Hydroxychloroquine trong nhiều tháng.

Ngay cả khi đã điều trị thành công bằng kháng sinh, bạn vẫn phải tái khám để làm xét nghiệp trong nhiều năm phòng trường hợp bệnh tái phát.

Nếu bạn bị viêm nội tâm mạc do sốt Q, bạn có thể phải phẫu thuật để thay van tim.

6.4 Bệnh sốt Q ở phụ nữ mang thai

Đa số các loại kháng sinh điều trị bệnh sốt Q đều không được dùng cho phụ nữ có thai. 1 số chuyên gia cho rằng có thể điều trị thay thế bằng Co-trimoxazole trong 5 tuần. 

7. Những biện pháp phòng ngừa

• Vắc-xin phòng bệnh cho những người làm việc trong môi trường nguy cơ cao
• Tránh tiếp xúc với động vật, đặc biệt trong lúc chúng sinh sản.
• Loại bỏ đúng cách các sản phẩm sinh sản (nhau, nước ối) của gia súc.
• Uống sữa và các sản phẩm từ sữa đã được tiệt trùng. Tiệt trùng là 1 quá trình giúp tiêu diệt vi khuẩn.
• Khử trùng khu vực nhiễm bệnh
• Cách li động vật nhiễm bệnh
• Rửa tay thường xuyên

8. Cần chuẩn bị gì trước khi đến gặp bác sĩ

8.1 Những điều bạn có thể làm là lập danh sách

• Các triệu chứng bạn đang có, kể cả các triệu chứng mà bạn cảm thấy không liên quan nhiều.
• Những loại thuốc điều trị, vitamin và thuốc bổ bạn đang dùng.
• Các câu hỏi để hỏi bác sĩ

8.2 Một số câu hỏi cơ bản bạn có thể hỏi

• Nguyên nhân gây ra các triệu chứng của tôi là gì?
• Các xét nghiệm tôi cần làm là gì? Các xét nghiệm này có đòi hỏi chuẩn bị gì không?
• Tình trạng này là tạm thời hay sẽ kéo dài?
• Các phương án điều trị khả dụng, bác sĩ khuyến nghị phương án nào?
• Các tác dụng phụ tôi có thể gặp nếu bắt đầu điều trị?
• Tôi có các tình trạng sức khỏe khác. Làm thế nào để tôi có thể hòa hợp các bệnh này với nhau.
• Đừng ngại ngần hỏi thêm bất kì câu hỏi khác mà bạn nghĩ ra được.

8.3 Bạn có thể được bác sĩ hỏi các câu hỏi sau

• Bạn bắt đầu có các triệu chứng từ lúc nào?
• Các triệu chứng xuất hiện liên tục hay từng đợt?
• Bạn có làm gì để triệu chứng cải thiện hoặc xấu đi?
• Bạn có được chẩn đoán bệnh van tim hoặc đã từng phẫu thuật tim?
• Gần đây bạn có tiếp xúc với môi trường nông trại hoặc gia súc không?
• Trong vài tuần vừa qua, bạn có tiếp xúc với động vật mới sinh không?
• Bạn có sống gần khu vực nông trại không?
• Bạn có đang mang thai không?
• Gần đây bạn có đi du lịch nước ngoài?

Tóm lại, sốt Q là một tình trạng nhiễm trùng gây ra bởi chủng vi khuẩn Coxiella burnetii. Bệnh lây truyền từ động vật (cừu, dê, gia súc…) sang người. Nhiều người có khi nhiễm bệnh mà không biểu hiện triệu chứng gì hoặc triệu chứng giống cúm. Bệnh thường nhẹ, tuy nhiên thể mạn tính hoặc tái phát có thể gây hại đến tim, phổi, não và gan. Điều trị phụ thuộc vào độ nặng của nhiễm trùng và kháng sinh là thuốc điều trị chính của bệnh. Nếu bạn sống hoặc làm việc trong môi trường nguy cơ cao và có triệu chứng của bệnh sốt Q, hãy liên hệ ngay với bác sĩ của bạn. Và đừng quên hãy phòng ngừa bệnh theo các hướng dẫn của tụi mình nhé.

Bác sĩ Đặng Hoàng Thiên