Chẩn đoán đái tháo nhạt như thế nào?

Đái tháo nhạt là một bệnh lý rối loạn cân bằng nước và có biểu hiện đi tiểu nhiều hơn 3 lít nước một ngày. Nguyên nhân do thận giảm khả năng tái hấp thu nước hoặc do sự thiếu hụt hormone chống bài niệu. Chẩn đoán đái tháo nhạt như thế nào? Hãy cùng ThS.BS Vũ Thành Đô tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Bệnh đái tháo nhạt là gì?

Định nghĩa

Đái tháo nhạt là một tình trạng bệnh lý hiếm gặp xảy ra khi thận không có khả năng dự trữ nước. Bệnh này không phải là đái tháo đường mặc dù tên của nó tương tự như đái tháo đường. Điều đó có nghĩa là bệnh nhân đái tháo nhạt không bị đái tháo đường. Tuy nhiên trong các chẩn đoán đái tháo nhạt có thể kiểm tra tình trạng đái tháo đường kèm theo.

Trên thực tế, đái tháo nhạt có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào. Khi mắc bệnh đái tháo nhạt bệnh nhân sẽ cực kỳ khát và đi tiểu thường xuyên, nước tiểu loãng và không có mùi.

Triệu chứng đái tháo nhạt

Trước khi tìm hiểu các phương pháp chẩn đoán đái tháo nhạt, chúng ta cần biết rõ các triệu chứng của bệnh. Các triệu chứng chính của đái tháo nhạt là khát nước quá mức, có thể gây ra cảm giác khát nước thường xuyên và lượng nước tiểu thải ra quá nhiều. Một người trưởng thành khỏe mạnh thường đi tiểu ít hơn 3 lít nước tiểu mỗi ngày. Người mắc bệnh đái tháo nhạt có thể loại bỏ tới 16 lít nước tiểu mỗi ngày. Tình trạng tiểu đêm cũng xảy ra làm ảnh hưởng đến sức khỏe và thói quen sinh hoạt của bệnh nhân.

Ngoài ra các tình trạng lú lẫn, chóng mặt, lờ đờ, chậm chạp cũng có thể xảy ra. Bệnh nhân có thể bị mất nước nghiêm trọng nếu như không cung cấp đủ nước cho cơ thể. Điều này có thể dẫn đến co giật, tổn thương não nếu không được điều trị.

Ở trẻ em và trẻ sơ sinh sẽ có những biểu hiện như:

• Quấy khóc và cáu kỉnh.
• Tã ướt thường xuyên.
• Đòi uống nước liên tục.
• Sốt cao.
• Da khô.
• Chậm phát triển.

Bệnh đái tháo nhạt chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ sẽ tìm hiểu các triệu chứng mà bạn gặp phải và tìm hiểu tiền sử bệnh của bệnh nhân. Từ đó bác sĩ sẽ xác định xét nghiệm nào là cần thiết. Một số chẩn đoán đái tháo nhạt có thể được chỉ định bao gồm:

Phân tích nước tiểu

Mẫu nước tiểu sẽ được kiểm tra nồng độ muối và các chất thải khác. Nồng độ các chất khác trong nước tiểu cho phép xác định các bệnh khác như đái tháo đường.

Kiểm tra sự thiếu hụt nước

Bệnh nhân sẽ được yêu cầu ngừng uống nước trong một khoảng thời gian nhất định trước khi thử nghiệm. Sau đó mẫu máu và nước tiểu sẽ được đánh giá qua các thay đổi của:

• Nồng độ natri trong máu và nồng độ thẩm thấu.
• Trọng lượng cơ thể.
• Lượng nước tiểu.
• Thành phần nước tiểu.
• Nồng độ ADH trong máu.

Chụp cộng hưởng từ (MRI)

Bác sĩ sẽ xem xét hình ảnh chụp mô não của bệnh nhân để tìm kiếm sự bất thường. Bác sĩ cũng sẽ xem xét kỹ hình ảnh của vùng dưới đồi hay tuyến yên để kiểm tra xem có tổn thương nào đang xảy ra hay không.

Sàng lọc di truyền

Sàng lọc này giúp tìm kiếm sự bất thường trong gen di truyền ảnh hưởng đến thận hay bất kỳ bộ phận nào trong cơ thể.

Nguyên nhân đái tháo nhạt

Cơ chế điều tiết chất lỏng bình thường

Chất lỏng chiếm tới 60% tổng khối lượng cơ thể. Duy trì lượng chất lỏng thích hợp là chìa khóa cho một sức khỏe tốt. Quá trình tiêu thụ nước và thức ăn trong ngày giúp cung cấp chất lỏng cho cơ thể. Đi tiểu, thở và đổ mồ hôi giúp đào thải chất lỏng ra khỏi cơ thể.

Bình thường cơ thể sử dụng một hệ thống các cơ quan và tín hiệu hormone để điều chỉnh chất lỏng trong cơ thể. Thận đóng một vai trò quan trọng trong việc điều tiết chất lỏng này bằng cách loại bỏ chất lỏng thừa ra khỏi máu. Bàng quang lưu trữ chất lỏng này cho đến khi bạn đi tiểu ra ngoài. Cơ thể điều chỉnh lượng chất lỏng bằng cách tạo ra ít nước tiểu hơn khi bạn cần thay thế chất lỏng bị mất do đổ mồ hôi, hoặc bằng cách tạo ra nhiều nước tiểu hơn khi có quá nhiều chất lỏng trong cơ thể.

Nguyên nhân của bệnh

Não bộ điều chỉnh quá trình này theo một số cách. Vùng dưới đồi, một phần của não, điều chỉnh cảm giác khát và nhu cầu uống nước của bạn. Não cũng sản xuất ra một loại hormone chống bài niệu (ADH), còn được gọi là vasopressin, được lưu trữ trong tuyến yên sau khi sản xuất. Một trong những phương pháp chẩn đoán đái tháo nhạt, là kiểm tra nồng độ ADH trong cơ thể

Khi cơ thể cần giữ nước, tuyến yên sẽ giải phóng vasopressin vào dòng máu. Khi cơ thể cần loại bỏ nước, hormone này sẽ được giải phóng với một lượng nhỏ hơn hoặc hoàn toàn không được giải phóng, và bạn sẽ đi tiểu thường xuyên hơn. Bất kỳ bộ phận nào của hệ thống điều tiết chất lỏng gặp vấn đề nó sẽ dẫn đến bệnh đái tháo nhạt.

Phân loại đái tháo nhạt

Việc phân loại, chẩn đoán đái tháo nhạt giúp quá trình điều trị bệnh diễn ra dễ dàng hơn.Theo các chuyên gia y tế có 4 dạng đái tháo nhạt phổ biến bao gồm:

Đái tháo nhạt trung ương

Đây là dạng đái tháo nhạt thường gặp nhất và nguyên nhân là do tổn thương tuyến yên hoặc vùng dưới đồi. Thiệt hại này có nghĩa là ADH không thể được sản xuất, lưu trữ và sử dụng bình thường. Nếu không có ADH, một lượng lớn chất lỏng được thải vào nước tiểu. Loại đái tháo nhạt thường là kết quả của:

• Chấn thương đầu.
• Bệnh gây ra sưng não.
• Phẫu thuật.
• Khối u.
• Mất máu cung cấp cho tuyến yên.
• Do di truyền.

Đái tháo nhạt do thận

Một số khiếm khuyết di truyền có thể làm hỏng thận, khiến thận không thể phản gứn với ADH. Ngoài ra nguyên nhân hỏng thận có thể là:

• Thuốc (lithium hoặc tetracycline)
• Hàm lượng calci cao trong cơ thể.
• Mức kali cao trong cơ thể.
• Bệnh thận mãn tính.
• Tắc nghẽn đường tiết niệu.

Bệnh đái tháo nhạt do discogenic

Thể bệnh này do cơ chế tiêu khát ở vùng dưới đồi. Điều đó có thể khiến bệnh nhân cảm thấy khát nước dữ dội và uống quá nhiều nước để giải tỏa cơn khát.

Đái tháo nhạt thai kỳ

Loại đái tháo nhạt này chỉ xảy ra trong thời kỳ mang thai khi một enzym do nhau thai tạo ra phá hủy ADH của người mẹ. Nó cũng có thể được gây ra do sự gia tăng mức độ của một chất hóa học giống như hormone làm cho thận kém nhạy cảm hơn so với ADH. Nhau thai đóng vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất dinh dưỡng và chất cặn bã giữa thai nhi và mẹ. Tình trạng này sẽ không còn sau khi kết thúc quá trình mang thai.

Tư vấn điều trị

Sau khi chẩn đoán đái tháo nhạt việc điều trị sẽ phụ thuộc vào loại bệnh và mức độ nghiêm trọng của bệnh nhân. Ở trường hợp đái tháo nhạt nhẹ, bác sĩ sẽ khuyên bệnh nhân nên quản lý lượng nước uống vào một lượng cụ thể mỗi ngày. Một số phương pháp điều trị như:

• Điều trị bằng hormone: Sử dụng desmopressin liều cao cùng với nhóm thuốc lợi tiểu hoặc nhóm NSAIDs.
• Điều trị tình trạng: Nếu nguyên nhân của bệnh là khối u hoặc vấn đề ở tuyến yên, hãy điều trị tình trạng đó trước. Sau đó hãy đánh giá lại tình trạng đái tháo nhạt.
• Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống: Thay đổi lối sống rất quan trọng trong điều trị bệnh này. Quan trọng nhất là ngăn ngừa tình trạng mất nước bằng cách cung cấp đủ lượng nước mà cơ thể cần.

Trên đây là phương pháp chẩn đoán đái tháo nhạt. Việc chẩn đoán này dựa trên cơ sở các triệu chứng xảy ra đối với người bệnh. Vì vậy khi nhận thấy các triệu chứng bất thường bệnh nhân cần phải đi khám ngay để việc chẩn đoán và điều trị sớm có kết quả tốt.