Hormone oxytocin: tác dụng và những triển vọng trong tương lai

Oxytocin là một loại hormone tác động lên các cơ quan trong cơ thể, bao gồm cả vú và tử cung ở phụ nữ. Oxytocin như một chất truyền tin hóa học trong não, kiểm soát một phần hệ thống sinh sản đặc biệt là khi phụ nữ mang thai, sinh con và cho con bú. Ngoài ra, các nghiên cứu báo cáo rằng oxytocin còn có liên quan và ảnh hưởng đến khía cạnh hành vi của con người.

Hormone oxytocin được sản xuất từ đâu?

Oxytocin được sản xuất nhờ sự tác động qua lại của vùng dưới đồi và tuyến yên sau. Đây là hai vùng ở bên trong não. Sự bài tiết của oxcytocin phụ thuộc vào hoạt động điện của các tế bào thần kinh ở vùng dưới đồi. Thông qua vùng dưới đồi, tuyến yên sẽ tiết ra oxytocin và đi vào máu khi các tế bào thần kinh này bị kích thích.

Tác dụng của hormone oxytocin là gì?

Hai tác động chính của oxytocin trong cơ thể là co bóp dạ con (tử cung) trong quá trình sinh nở.

Oxytocin kích thích cơ tử cung co lại và cũng làm tăng sản xuất prostaglandin. Cả oxytocin và prostaglandin kết hợp và làm tăng các cơn co thắt tử cung hơn nữa.

Nhờ tác dụng này, mà oxytocin còn được điều chế thành thuốc. Thuốc tiêm oxytoxin thường được dùng để kích thích tăng cơn co thắt (cơn gò) trong chuyến dạ nếu như con gò của mẹ yếu hoặc không đủ, ảnh hưởng đến cuộc chuyển dạ.

Ngoài ra, trong trường hợp mẹ có băng huyết sau sanh, oxytocin cũng được sử dụng để tăng co bóp tử cung, siết chặt các mạch máu, làm hạn chế chảy máu.

Xem thêm: Những điều bạn cần biết về thuốc Oxytocin

Trong thời gian cho con bú,

Hormone oxytocin thực tế cũng có ở nam giới. Nó đóng vai trò trong sự di chuyển của tinh trùng. Đồng thời kích thích tinh hoàn sản xuất testosterone.

Hormone oxytocin được kiểm soát như thế nào?

Oxytocin được kiểm soát bởi một cơ chế phản hồi tích cực. Trong đó việc giải phóng hormone gây ra một hành động kích thích, từ hành động này lại phản hồi kích thích tiết nhiều oxytocin hơn.

Ví dụ, khi tử cung bắt đầu co bóp, oxytocin được giải phóng, kích thích các cơn co thắt tử cung. Khi tử cung co thắt lại tiếp tục kích thích lượng oxytocin được giải phóng nhiều hơn. Bằng cách này, các cơn co thắt sẽ tiếp tục tăng cường độ và tần suất nhờ nồng độ oxytocin ngày một tăng cao.

Không chỉ tác động lên cơn co thắt tử cung, phản hồi tích cực còn liên quan đến phản xạ tạo sữa. Khi trẻ bú vú mẹ, kích thích từ vú sẽ dẫn đến tiết oxytocin vào máu. Oxytocin lại tác động vào cơ trơn của vú và tiếp tục đẩy sữa ra ngoài.

Ngoài ra, oxytocin cũng được giải phóng vào não để giúp kích thích bài tiết oxytocin hơn nữa.

Tuy nhiên các quá trình này sẽ tự giới hạn khi không còn sự kích thích các cơ quan đích. Ví dụ oxytocin sẽ ngừng tiết sau khi sinh em bé hoặc khi em bé ngừng bú sữa mẹ.

Những tác động khác của hormone oxytocin:

Hormone oxytocin và cảm xúc

Khi oxytocin đi vào máu, nó ảnh hưởng đến tử cung và quá trình tiết sữa. Tuy nhiên khi nó được giải phóng vào một số bộ phận của não, nó có thể tác động đến hành vi cảm xúc, nhận thức và xã hội.

Một đánh giá nghiên cứu về oxytocin nói rằng tác động của hormone này góp phần vào việc thư giãn, sự tin tưởng và ổn định tâm lý.

Oxytocin trong não cũng có tác dụng giảm các phản ứng căng thẳng và lo lắng.

Oxytocin, hormone tình yêu

Năm 2012, các nhà nghiên cứu báo cáo rằng những người đang trong mối quan hệ lãng mạn có mức oxytocin cao hơn so với những người độc thân. Mức độ cao hơn của oxytocin vẫn tồn tại trong ít nhất 6 tháng.

Hoạt động tình dục cũng làm kích thích giải phóng oxytocin. Vì thế báo cáo cho rằng oxytocin dường như có vai trò trong việc cương cứng và đạt cực khoái. Lý do của điều này vẫn chưa được giải thích đầy đủ. Tuy nhiên, ở phụ nữ, có thể là do nhu động tử cung tăng lên sẽ giúp tinh trùng dễ đến đích hơn.

Điều gì xảy ra nếu cơ thể có quá nhiều oxytocin?

Hiện tại, tác động của việc có quá nhiều oxytocin vẫn chưa rõ ràng. Mức độ cao  của oxytocin có liên quan đến tăng sản lành tính tuyến tiền liệt. Đây một tình trạng ảnh hưởng đến tuyến tiền liệt ở hơn một nửa số nam giới trên 50 tuổi. Tăng sả tuyến tiền liệt có thể gây khó khăn trong việc đi tiểu.

Xem thêm: Phì đại tiền liệt tuyến

Điều gì xảy ra nếu cơ thể có quá ít oxytocin?

Tương tự, hiện tại người ta vẫn chưa hiểu rõ liệu có bất kỳ tác động nào của việc có quá ít oxytocin trong cơ thể hay không. Tuy nhiên, việc thiếu oxytocin ở người mẹ cho con bú sẽ ngăn cản phản xạ tiết sữa và cản trở việc cho con bú.

Mức oxytocin thấp có liên quan đến chứng tự kỷ và các rối loạn phổ tự kỷ (ví dụ như hội chứng Asperger) – một yếu tố chính khiến các rối loạn này hoạt động xã hội kém. Một số nhà khoa học tin rằng oxytocin có thể được sử dụng để điều trị những rối loạn này. Ngoài ra, oxytocin thấp có liên quan đến các triệu chứng trầm cảm và nó đã được đề xuất như một phương pháp điều trị rối loạn trầm cảm. Tuy nhiên, hiện tại không có đủ bằng chứng để hỗ trợ việc sử dụng oxytocin để điều trị các rối loạn kể trên.

Triển vọng của hormone oxytocin trong tương lai:

Liệu pháp tâm thần

Oxytocin đã được đề xuất như một phương pháp điều trị có khả thi cho chứng ám ảnh sợ xã hội, chứng tự kỷ và trầm cảm sau sinh.

Các nhà khoa học đã đề xuất rằng nó có thể giúp cải thiện tinh thần giữa con người với nhau, ứng dụng cho những người mắc một số rối loạn tâm thần kinh.

Các tác giả tin rằng hormone oxytocin có thể giúp những người tránh giao tiếp xã hội, những người trải qua nỗi sợ hãi dai dẳng và không có khả năng tin tưởng người khác tích cực hơn về suy nghĩ của mình.

Một số nhà nghiên cứu cho biết trẻ em mắc chứng tự kỷ có thể có cải thiện từ oxytocin.

Oxytocin cũng có thể đóng một vai trò trong việc quản lý cơn giận. Nghiên cứu đã chỉ ra gen thụ thể oxytocin (OXTR) có liên quan đến việc gia tăng xu hướng phản ứng tức giận với các tình huống.

Đặc biệt, sự khác biệt trong biểu hiện gen OXTR có thể có ảnh hưởng đến việc điều chỉnh mối quan hệ giữa rượu và hành vi hung hăng.

Tác dụng lên đường ruột

Oxytocin có thể làm tăng giải phóng prostaglandin E2 (PGE2) trong các tế bào lót ruột. Điều này giúp cho việc chữa lành những tổn thương ở ruột và bảo vệ những vết thương.

Nếu giả thiết trên được xác nhận, oxytocin có thể là một liệu pháp hữu ích để ngăn ngừa tổn thương ruột do xạ trị hóa trị và nó có thể được sử dụng để điều trị hội chứng ruột kích thích (IBS).

Những rủi ro của hormone oxytocin

Vai trò của oxytocin rất phức tạp và không dễ để xác định.

Mặc dù oxytocin có thể làm tăng cường sự liên kết các mối quan hệ và hình thành cộng đồng. Tuy nhiên, oxytocin có thể làm con người có sự hình thành “trong nhóm” và “ngoài nhóm”, cụ thể là làm nảy sinh lòng đố kỵ, thành kiến và có thể thích gây hấn.

Những người tham gia vào một nghiên cứu năm 2014 có nhiều khả năng nói dối vì lợi ích của những người khác trong cùng nhóm sau khi nhận liều oxytocin. Các nhà nghiên cứu cho biết, những phát hiện này có thể giúp cung cấp “cái nhìn sâu sắc về thời điểm và lý do tại sao sự hợp tác biến thành tham nhũng”

Hormone oxytocin nghiên cứu về cảm xúc của con người vẫn còn nhiều sự phực tạp và đang được nghiên cứu thêm.