Lưỡi bản đồ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Lưỡi là một bộ phận quan trọng có nhiều chức năng nếm, nuốt và phát âm. Do ở vùng dễ quan sát nên những vấn đề về lưỡi là nguyên nhân thường gặp (sau nguyên nhân về răng) khi bệnh nhân tìm đến bác sĩ răng hàm mặt. Trong số đó, lưỡi bản đồ tuy là một tình trạng lành tính, nhưng lại gây nhiều lo lắng cho mọi người. Lý do là nó xuất hiện đột ngột và hình ảnh có phần “kì lạ” trong tình hình tỉ lệ ung thư ở vùng miệng ngày càng cao.

1. Tại sao lại gọi là lưỡi bản đồ?

Các phần của lưỡi quan sát được gồm có:

• Lưng lưỡi ở trên (là vùng dễ quan sát nhất, có các gai lưỡi giúp cảm nhận vị giác).
• Bụng lưỡi nằm dưới.
• Hông lưỡi ở hai bên.

Lưỡi bản đồ hay còn gọi là viêm lưỡi di trú với có tên gọi bắt nguồn từ hình ảnh đặc trưng của nó. Đây là một tình trạng lành tính, gồm nhiều vùng tổn thương màu đỏ, bao quanh viền màu vàng hoặc trắng hơi nhô lên. Chúng trông giống như hình ảnh bản đồ.

Nếu chúng xuất hiện ở vị trí khác lưỡi trong khoang miệng thì gọi là viêm miệng di cư. Những vị trí khác gồm niêm mạc khẩu cái, niêm mạc má, niêm mạc môi hay nướu. Viêm lưỡi di cư và viêm miệng di cư được gọi chung là ban đỏ di cư (erythema migrans).

2. Nguyên nhân nào gây ra tình trạng này?

Đến nay, nguyên nhân cho tình trạng này chưa được làm sáng tỏ và cũng không có cách đề phòng. Các nhà nghiên cứu đặt ra giả thiết về sự liên quan của nhiều yếu tố đến tình trạng này như stress, yếu tố tâm lý, thói quen, tình trạng dị ứng, tiểu đường và rối loạn hormone.

Tuy nhiên, tất cả chỉ là giả thiết và vẫn chưa có bằng chứng cụ thể. Sự liên quan giữa lưỡi bản đồ và bệnh vảy nến đã được báo cáo. Một số tác giả cho rằng lưỡi bản đồ là biểu hiện vùng miệng của vảy nến.

3. Lưỡi bản đồ có thể gặp ở đối tượng nào?

Đây là một tình trạng khá phổ biến, gặp ở 1-3% dân số. Tổn thương chủ yếu phát hiện ở bề mặt lưng lưỡi, có thể xảy ra ở bất cứ thời điểm nào trong cuộc đời. Chúng có thể lành và sau đó xuất hiện lại ở một vị trí hoàn toàn khác. Lưỡi bản đồ có thể xuất hiện cùng với tình trạng lưỡi nứt nẻ (là tình trạng các rãnh xuất hiện trên bề mặt lưng lưỡi.

Và cần đặc biệt lưu ý rằng: Lưỡi bản đồ không lây từ người này sang người khác.

4. Lưỡi bản đồ có triệu chứng gì?

Lưỡi bản đồ không gây triệu chứng gì. Những người có lưỡi bản đồ thường chỉ gặp vấn đề về thẩm mỹ và đôi khi họ cảm thấy khó chịu do quá để ý đến vùng này.

Đặc điểm của tổn thương bao gồm:

• Vị trí thường gặp ở 2/3 phần trước của lưng lưỡi.
• Nhiều vùng đỏ (gai lưỡi bị teo đi) giới hạn rõ, tập trung ở lưng lưỡi và hông lưỡi, được bao quanh bởi viền hơi nhô cao màu vàng hoặc trắng.
• Tổn thương xuất hiện nhanh ở một vùng, lành hoàn toàn từ vài ngày đến vài tuần và xuất hiện ở một vị trí khác.
• Thường liên quan với lưỡi nứt nẻ.
• Thường không triệu chứng, mặc dù có thể có cảm giác nóng bỏng hay nhạy cảm với đồ ăn cay nóng khi tổn thương hoạt động.

5. Khi nào bạn cần đến khám bác sĩ?

Lưỡi bản đồ thường không gây khó chịu cho bệnh nhân và đa phần thường không cần điều trị. Nó được phân loại vào biến dạng thường gặp ở vùng miệng. Tuy nhiên, nó gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ của cho bệnh nhân và thường gây tâm lý lo lắng khi phát hiện những thay đổi này ở lưỡi.

Ở một số trường hợp, bệnh nhân sẽ có cảm giác nóng bỏng ở lưỡi (burning sensation). Nguyên nhân có thể là do sang thương trong thời kì hoạt động. Bạn cũng có cần lưu ý đến các thuốc đang dùng hay tình trạng toàn thân.

Bạn cần đến khám chuyên khoa Răng Hàm Mặt để được khám và điều trị thích hợp khi:

• Phát hiện biểu hiện bất thường ở vùng miệng như: có vết loét tên 10 ngày không lành
• Cảm giác nhạy cảm với thức ăn cay, nóng ở người có tình trạng lưỡi bản đồ làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống 

Bạn cần lưu ý giữ vệ sinh răng miệng, chải cả răng và lưỡi. Không nên cố tình cạo hay lấy đi các viền trắng của tổn thương. Bạn cần chú ý khám chuyên khoa răng hàm mặt định kỳ nhé.

6. Đây có phải một tình trạng liên quan đến ung thư hay không?

Câu trả lời là không. Cho tới hiện tại, lưỡi bản đồ vẫn được coi là một tình trạng phổ biến trong dân số. Chưa có báo cáo về sự liên quan của nó đến ung thư hay tiền ung thư vùng miệng. Lưỡi bản đồ có hình ảnh tổn thương và bệnh sử đặc trưng. Phần lớn các ca có thể chẩn đoán dựa trên khám mà không cần sinh thiết. 

Lưỡi bản đồ hay viêm lưỡi di trú thực chất không đáng sợ như mọi người vẫn nghĩ. Cần nhấn mạnh lại là đây là một tình trạng lành tính và có thể xuất hiện bất cứ thời điểm nào, đa phần không cần điều trị. Tuy nhiên, bạn cần đến khám bác sĩ định kỳ để đảm bảo sức khỏe răng miệng và phát hiện ngay những bất thường để điều trị kịp thời nhé!