Một dược: Vị thuốc giảm viêm đau được dùng rộng rãi

Một dược là một trong những loại thuốc lâu đời nhất được sử dụng rộng rãi của người Ai Cập cổ đại. Cũng là một vị thuốc y học cổ truyền để điều trị huyết ứ. Vị thuốc luôn có giá trị nhất định cũng là minh chứng sự giao thoa giữa hai nền y học. Ngày nay, tác dụng chính là giảm viêm, sưng, đau, khử trùng và hạ sốt.

Một dược là gì?

Mạt dược, Murrh đều là tên gọi khác của một dược. Tên khoa học của vị thuốc này là Commiphora myrrha Engl. Nguồn gốc là chất nhựa của cây Murrha. Theo thần thoại Hy Lạp, Myrrha còn được gọi là Smyrna, là mẹ của Adonis sau khi chết hóa thân thành cây Murrha. Chất tiết có hương thơm từ cây Murrha là nước mắt của cô cũng chính là vị thuốc Mạt dược.

Mô tả dược liệu

Vị thuốc được hình thành từ chất nhựa của cây sau khi đông đặc. Do đó, vị thuốc có nhiều hình dạng khác nhau khúc, cục, khối. Đa số hình dáng không đều, thường to bằng quả chanh. Bề trong sáng bóng, ngoài đỏ nâu, có đốm trắng, mùi thơm và vị đắng. Tan ít trong nước hoặc trong rượu độ. Tán nhuyễn trong nước thì có dạng huyền phù trắng như sữa. Mềm dẻo và thơm khi ngoài nắng. Để thời gian dài dưới nắng hoặc đốt cháy thì có mùi thơm.

Địa lý tự nhiên

Phân bố cây ở vùng nhiệt đới, phát triển đặc thù tại châu Phi và Tây Á.

Trên thế giới chủ yếu tập trung ở: vùng ven biển Đỏ và bán đảo Ả Rập từ vĩ tuyến Bắc 22° đến phía nam bờ biển Somalia. Trở thành cây sản xuất nhiều ở vùng Somalia, Ethiopia.

Thu hái, sơ chế

Tạo một vết thương trên vỏ cây sâu đến thân vỏ cho nhựa chảy ra. Vị trí có sản lượng cao là vỏ thân và cành to. Tuy nhiên, có sự cân nhắc khi khai thác để cây phát triển và cho sản lượng ở những lần khai thác sau.

Bào chế

• Mạt dược chế dấm.
• Mạt dược sao vàng hoặc sao đen.
• Nghiền nát vị thuốc với rượu trắng. Thủy chế bằng cách phi qua nước, phơi khô. Hoặc nghiền tán với bột nếp để thành tinh chế.
• Nhặt bỏ tạp chất, tán với Đăng tâm thành bột. Tỉ lệ 1 : 30 trong đó Một dược chiếm 30. Hoặc sao vị thuốc với đăng Tâm rồi tán khi còn nóng.

Tác dụng một dược

Thành phần một dược chứa 3 – 8 % tinh dầu, 25 – 40 % nhựa hòa tan trong rượu, 30 – 60 % chất gôm tan trong nước.

Các thành phần hóa học của tinh dầu bao gồm monoterpen, sesquiterpenes và các hợp chất thơm phân tử nhỏ. Các thành phần hóa học trong nhựa bao gồm diterpenoit, triterpenoit, steroid và lignans. Thành phần chính của gôm là đường, protein và tro.

Cách sử dụng một dược

Liều dùng: Đường uống từ 3-10g.

Một dược là thành phần chính nhằm điều trị viêm nhiễm, giảm sưng đau. Thành phần tinh dầu có tác dụng khử trùng, giảm đau hạ sốt. Hơn nữa, gần đây thành phần của thuốc có chất chống đau bụng, chống ký sinh trùng, hạ áp và chống hạ natri máu.

Các bài thuốc từ Một dược

Trị chấn thương cơ xương khớp

Bột gạo 4 lượng sao vàng, Mạt dược 0,5 lượng, Nhũ hương 0,5 lượng. Trộn với rượu và tán nhỏ.

Trị chấn thương gân đau nhức

Mạtt dược, Nhũ hương, Xuyên khung, Xuyên tiêu, Xích thược, Đương quy. Tán bột, trộn với sáp ong làm viên.

Trị đau dạ dày, phụ nữ bế kinh, thống kinh

Mạt dược 5g, Ngũ linh chi 6g, Diên hồ sách 10g, Hương phụ 6g tán bột. Trộn đều, mỗi lần uống 8-10g, ngày uống 2-3 lần với nước nóng hoặc rượu nóng.

Trị mụn nhọt sưng đau

Nhũ hương 5g, Mạt dược 5g, Xạ hương 0,1g, Hùng hoàng 3g. Tán bột, làm hoàn, mỗi lần uống 3-6g, ngày 2 lần với nước ấm.

Làm sạch mủ, mau lành miệng vết thương

Nhũ hương 10g, Một dược 10g, tán bột. Dung bột đắp vào vết thương.

Trị té ngã sưng đau

Một dược 5g, Nhũ hương 5g, Bạch truật 10g, Đương quy 10g, Bạch chỉ 10g, Nhục quế 3g, Cam thảo 3g. Tán bột, mỗi lần uống 6 – 10 g, ngày 3 lần với rượu.

Trị chấn thương lưng gây đau cấp

Một dược, Nhũ hương đồng lượng như nhau. Tán bột mịn, dùng 30% rượu chế thuốc thành hồ. Đắp vùng đau 1-2 lần/ngày thường 3- 5 ngày.

Lưu ý khi sử dụng Một dược

• Một dược là vị thuốc phá huyết ứ tốt cho nên, phụ nữ có thai không nên dùng.
• Không có ứ trệ hạn chế dùng.

Một dược là một trong những loại thuốc lâu đời. Có tác dụng chính là giảm viêm, sưng, đau, khử trùng và hạ sốt. Tuy nhiên, với những kiêng kị nhất định, một dược không phải là một vị thuốc dễ sử dụng. Do đó, tham khảo ý kiến chuyên gia để có quyết định chính xác khi muốn sử dụng vị thuốc này.