Ngưu tất: Dược liệu giúp bảo vệ sụn khớp hiệu quả

Ngưu tất từ lâu đời đã được sử dụng trong điều trị đau nhức xương khớp ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, dược liệu còn có những lợi ích khác. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết sau đây.

Ngưu tất là gì?

Tên khoa học

• Còn có tên khác: hoài ngưu tất, cỏ xước hai răng.
• Tên khoa học Achyranthes bidentata Blume.
• Họ Dền Amaranthaceae.
• Ta dùng rễ phơi hoặc sấy khô để làm thuốc (Radix Achyranthes bidentata).
• Theo y văn cổ: ngưu tất có hình dạng giống đầu gối của con trâu (ngưu là trâu, tất là đầu gối).

Mô tả Ngưu tất

Đây là loại cỏ xước hai răng nên người ta thường nhầm với cỏ xước Achyranthes aspera L. (tức là ngưu tất nam).

Cây có thân mảnh, hơi vuông, thông thường cao 1m, nhưng đôi khi có thể cao đến 2m. Lá mọc đối có cuống, dài từ 5 đến 12 cm, rộng từ 2 đến 4cm, phiến lá hình trứng, đầu nhọn, mép nguyên. Cụm hoa mọc thành chùm ở đầu cành hoặc kẽ lá.

Phân bố, thu hái

Hiện nước ta đang trồng giống cây di thực từ Trung Quốc. Giống cho rễ to hơn cây cỏ xước mọc hoang ở nước ta.

Ta cũng có thể tìm cây cỏ xước ở nước ta dùng thay thế cho ngưu  tất được. Tuy nhiên, ta cần lưu ý liều lượng để đạt hiệu quả cao nhất.

Tác dụng dược lý của Ngưu tất

Thành phần hóa học

Trong rễ ngưu tất người ta chiết xuất được saponin, rhamnose, ecdysterone, inokosteron, muối kali

Tác dụng dược lý theo Y học hiện đại

Thoái hóa khớp là một rối loạn liên quan đến khớp, một trong những lý do hàng đầu gây tàn tật, ảnh hưởng đến 250 triệu bệnh nhân trên toàn thế giới, tăng dần theo tuổi, đặc biệt sau 65 tuổi. Chondrocytes là thành phần thiết yếu của sụn khớp, rất quan trọng để duy trì cấu trúc vật lý của sụn. Cây giúp bảo vệ các chức năng của tế bào chondrocytes thông qua điều chỉnh các chu trình hoạt động của tế bào. Từ đó, bảo vệ sụn khớp, cải thiện và làm chậm quá trình thoái hóa khớp.

Ngưu tất được tác giả Đoàn Thị Nhu ghi nhận có tác dụng hạ cholesterol máu và hạ huyết áp.

Bên cạnh đó, các nghiên cứu cho thấy cây còn làm co bóp tử cung ở các động vật thí nghiệm như thỏ, chuột, chó, v.v… Tác dụng này có thể hỗ trợ điều trị trong đau bụng kinh. Tuy nhiên, không được sử dụng ở phụ nữ có thai.

Tác dụng dược lý theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, ngưu tất có vị chua, đắng, bình, không độc, quy vào hai kinh can thận.

Có tác dụng phá huyết hành ứ (dạng sống), bổ can thận, mạnh gân cốt (dạng chế biến chín). Trong nhân dân, người ta dùng trong đau xương khớp, đau bụng, kinh nguyệt khó khăn.

Cách sử dụng Ngưu tất

Người ta đào rễ mang về, ta rửa sạch rồi đem phơi hoặc sấy cho khô

Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh mối mọt.

Các bài thuốc từ Ngưu tất

Ngày dùng từ 3 – 9 gram dưới dạng thuốc sắc.

Ngưu tất thường được sử dụng trong nhiều bài thuốc, cùng nhiều vai trò khác nhau từ chính cho đến phụ.

Bài thuốc Độc hoạt tang ký sinh: Độc hoạt, tang ký sinh, tần giao, phòng phong, tế tân, đương quy, bạch thược, xuyên khung, sinh địa, đỗ trọng, ngưu tất, nhân sâm, phục linh, nhục quế, cam thảo. Bài thuốc có tác dụng ích bổ can thận, bổ khí huyết, khu phong, tán hàn, trừ thấp, thông kinh hoạt lạc, trị đau các khớp, đau khắp cơ thể của người cao tuổi, người ở độ tuổi trung niên, kể cả nam và nữ.

Bài thuốc Ngưu tất tán: Ngưu tất, Quế chi, Thược dược, Đào nhân, Đương quy, Mẫu đơn bì, Diên hồ sách, Mộc hương. Có tác dụng với các chứng kinh nguyệt khó, kinh nguyệt thất thường, đau khi có kinh ở những phụ nữ thể lực tương đối tốt. Không dùng cho phụ nữ có thai.

Lưu ý

• Do ngưu tất có tính chất phá huyết hành ứ nên phụ nữ có thai không được dùng.
• Không kết hợp ngưu tất với hùynh hỏa, qui giáp, lục anh, bạch tiền.
• Ngưu tất có tính hoạt, không dùng cho người di tinh, mộng tinh.

Ngưu tất đang được sử dụng rộng rãi trên cả nước. Tuy nhiên, cần lưu ý trong cách sử dụng, liều lượng để đem lại hiệu quả, hạn chế tác dụng phụ. Quý bạn đọc nên tham vấn ý kiến bác sĩ và chuyên gia. Hãy chủ động liên hệ với chúng tôi khi cần hỗ trợ.