Nhuỵ hoa nghệ tây (Saffron): Dược liệu đắt xắt ra miếng

Nhuỵ hoa nghệ tây hay Saffron nằm trong nhóm các dược liệu có giá trị nhất thế giới. Saffron được coi là “vàng đỏ” của giới thực vật nhờ vào hương vị và những tác dụng “đắt giá” về sức khoẻ cũng như thẩm mỹ. Vậy, Saffron đắt có xắt ra miếng? Hãy cùng Bác sĩ Y học cổ truyền Nguyễn Thị Lệ Quyên tìm hiểu các công dụng dược lý của nhuỵ hoa nghệ tây.

Giới thiệu Nhuỵ hoa nghệ tây

Nghệ tây có tên khoa học là Crocus sativus. Nó là một loài thực vật thuộc họ Diên vĩ, được Carl Linnaeus mô tả lần đầu năm 1753. Nghệ tây là thực vật một lá mầm xuất xứ từ Tây Nam Á. Loài này từ đó lan truyền khắp Lục địa Á – Âu. Tiếp đến các khu vực của Bắc Phi, Bắc Mỹ, và Châu Đại Dương.

Nghệ tây, một loài hoa màu tím nở chỉ một đến ba tuần vào mùa thu mỗi năm. Thường vào khoảng từ cuối tháng 10 đến đầu tháng 11. Khi hoa nở thì phải được thu hoạch ngay trong ngày. Nếu để hoa héo, chất lượng Saffron sẽ sụt giảm.

Hoa phát triển tốt ở những nơi có ánh nắng mặt trời đầy đủ. Mỗi cây có vòng đời khoảng 7 – 10 năm. Nhuỵ hoa nghệ tây nằm ở trung tâm hoa và phải được hái bằng tay. Nhuỵ hoa màu đỏ tươi có bản mỏng, chứa buồng trứng. Saffron có chiều dài thay đổi khoảng từ 15 mm đến 30 mm.

Nhuỵ hoa nghệ tây có mấy loại?

Nhụy hoa nghệ tây thường được phân thành 4 loại. Bốn loại này dựa trên đặc điểm của sợi nhụy hoa nghệ tây:

• Super Negin: Đây là loại tốt nhất, các sợi có màu đỏ tươi và dài, không chứa phần màu vàng/cam của cuống.
• Negin: Loại này chứa 1 phần rất nhỏ màu vàng trong các sợi. Độ đậm đặc không bằng loại super negin.
• Sargol: Loại này chỉ bao gồm các đầu nhụy màu đỏ và thường chứa các sợi đứt đoạn.
• Pushal: Loại rẻ nhất, chứa nhiều phần màu cam/vàng.

Thu hoạch nhuỵ hoa

Hoa nghệ tây là một thể tam bội, không tự tương thích và không sinh sản hữu tính. Mỗi bông hoa có 3 nhuỵ. Nhuỵ cần được hái vào buổi sáng trước khi mặt trời lên. Sấy gió trong khoảng 30 phút đến khi nhuỵ hoa co lại khoảng 1/3 so với hoa tươi. Người ta ước tính, để có 1 pound (khoảng 0.45 kg) cần đến hơn 200.000 bông hoa tươi.

Bên cạnh công dụng của Saffron trong sức khoẻ và thẩm mỹ, việc trồng trọt, thu hái thủ công cũng góp phần làm Saffron thành một loại dược liệu quý. Giá trị ước tính cho 1 kg Saffron vào khoảng 3000 USD.

Thành phần hoá học

Thành phần mang hoạt tính sinh học chủ yếu của Saffron là crocin, safranal, picrocin và crecetin. Ngoài ra nhuỵ hoa còn chứa nhiều chất vi thể như vitamin B2, B1, A,… Người ta cũng tìm thấy sự hiện diện một số khoáng chất như Mn, Fe, K, Mg,… Các hợp chất này tạo nên màu sắc và mùi vị của nhuỵ hoa nghệ tây.

Tinh dầu nghệ tây với hơn 150 chất thơm dễ bay hơi. Trong đó thành phần chính là safranal (mùi thơm), picrocrocin (vị đắng) và crocin (màu sắc). Các carotenoid và terpen khác có tính kháng khuẩn, kháng nấm, chống oxy hóa.

Tác dụng của Nhuỵ hoa nghệ tây

Công dụng của Saffron với não bộ

Một nghiên cứu phân tích hệ thống kết luận rằng việc bổ sung nhuỵ hoa nghệ tây giúp hỗ trợ điều trị các triệu chứng trầm cảm. Các hợp chất như tannins, alkaloids, flavonoids chứa trong nhuỵ hoa giúp cân bằng các chất dẫn truyền trong não. Lợi ích này chủ yếu nhờ việc giảm hàm lượng serotonin.

Hai hoạt chất crocin và crocetin trong Saffron có khả năng cải thiện các bệnh lý có liên quan đến chức năng não bộ như Parkinson, Alzheimer,… Theo một báo cáo được công bố trên Phytotherapy research, hai hợp chất này giúp chúng ta cải thiện trí nhớ và nâng cao chất lượng học tập – làm việc.¹

Vai trò của Saffron trong công nghiệp

Trong ngành công nghệ thực phẩm, nhuỵ hoa nghệ nây còn được sử dụng như một loại gia vị, màu thực phẩm. Trong ngành chế biết nước hoa, nhuỵ hoa nghệ tây cũng là một trong những hương liệu phổ biến.²

Tác dụng của nhụy hoa nghệ tây với phụ nữ và đàn ông

Các nghiên cứu đã chỉ ra nhụy hoa nghệ tây có thể hỗ trợ thúc đẩy ham muốn tình dục ở nam và nữ. Chúng có tác động tích cực đến rối loạn chức năng cương dương và ham muốn tình dục nói chung, nhưng không làm thay đổi đổi khả năng tồn tại của tinh trùng.³

Đối với nữ, chúng có thể làm giảm các triệu chứng của hội chứng tiền mãn kinh, đau bụng kinh.⁴

Tác dụng của nhụy hoa nghệ tây trong làm đẹp

Saffron có nhiều đặc tính thân thiện với làn da của chúng ta. Thông qua các nghiên cứu, chúng ta có thể tin rằng đây là dược liệu hỗ trợ sức khỏe cho da.

Bảo vệ da trước tác hại của bức xạ UV

Bức xạ UV thúc đẩy việc sản xuất các gốc tự do, nguyên nhân gây ra stress oxy hóa. Điều này làm tổn thương các tế bào da và làm tăng tốc độ lão hóa da.

Crocin – một hợp chất có trong nhụy hoa nghệ tây đã được nghiên cứu chứng minh có đặc tính chống oxy hóa mạnh. Từ đó hỗ trợ làm giảm stress oxy hóa bằng cách trung hòa các gốc tự do.⁶

Nghiên cứu khác được công bố vào năm 2018 chỉ ra rằng, crocin cũng có tác dụng chống lại tia cực tím B (UVB), tia cực tím cũng góp phần vào quá trình lão hóa da sớm.⁷

Hỗ trợ ngăn ngừa chứng viêm

Stress oxy hóa có thể gây viêm. Trong đó viêm da cũng là một tình trạng đáng lo ngại.

Theo nghiên cứu, crocin có thể hỗ trợ ngăn ngừa tình trạng viêm và căng thẳng do stress oxy hóa gây nên.⁶

Một nghiên cứu khác trên động vật cũng chỉ ra crocin cải thiện tình trạng viêm da dị ứng ở chuột. Tuy nhiên, công dụng này cần thêm các nghiên cứu trên người để có thể đảm bảo tính xác thực.⁸

Hỗ trợ giảm chứng tăng sắc tố

Tăng sắc tố da xảy ra khi các phần da của bạn trở nên sẫm màu hơn các vùng da xung quanh. Nguyên nhân là do sắc tố dư thừa hoặc melanin. Bạn có thể bị tăng sắc tố do sẹo, tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc thay đổi nội tiết tố.

Một nghiên cứu trên người công bố vào năm 2013 đã phát hiện ra rằng, các hợp chất hoạt tính của nhụy hoa nghệ tây, bao gồm cả crocin, có thể làm giảm sắc tố melanin. Các hợp chất này hoạt động bằng cách ngăn chặn tyrosinase, một loại enzyme cần thiết cho quá trình sản xuất melanin.⁹

Tuy nhiên, vẫn cần thêm nhiều nghiên cứu để chứng minh cho công dụng này.

Phân biệt nhụy hoa nghệ tây giả và thật

Giá trị thương mại cao nên mức độ làm giả nhụy hoa ngày càng tinh vi. Một số cách gợi ý sau có thể hỗ trợ bạn phân biệt thật – giả loại dược liệu này:

Phân biệt qua mùi vị

Saffron thật có vị ngọt hơi pha chút đắng

Mùi của saffron thật có mùi nồng của sự ngọt pha chút mùi cơm cháy. Trong khi loại giả hầu như không mùi.

Phân biệt qua hình dáng

Nhụy hoa nghệ tây thật có sợi nhụy thuôn dài, mảnh, hơi phình phần đầu nhụy. Nếu chà xát giữa các ngón tay, da tay sẽ chuyển sang màu vàng/cam.

Thời gian để màu thoát ra trong nước

Cho 1 ít nhụy hoa nghê tây vào nước ấm. Chờ ít nhất 15 phút. Saffron thật từ từ chuyển nước sang màu vàng. Sự thay đổi màu sắc có thể mất đến một giờ. Các sợi nhụy hoa nghệ tây thật vẫn giữ được màu đỏ của chúng. Nếu nước đổi màu ngay lập tức hoặc chuyển sang màu đỏ hoặc không đổi màu, hoặc các sợi chỉ mất màu thì đó không phải là nhụy hoa nghệ tây thật.

Tác dụng phụ (tác hại) của nhụy hoa nghệ tây

Uống nhiều nhụy hoa nghệ tây có tốt không?

Nhìn chung, việc sử dụng nhụy hoa nghệ tây khá an toàn. Chúng có thể sử dụng trong việc nấu nướng. Các nghiên cứu cho thấy có thể uống tới 1.5 gram nhụy hoa mỗi ngày nhưng dùng quá nhiều có thể gây độc. Riêng có 1 lưu ý là phụ nữ có thai nên tránh dùng liều cao của saffron vì có thể gây sẩy thai (> 5 g có thể gây độc).^{5 10 11}

Ngoài ra cũng có một số người có thể gặp những phản ứng dị ứng khi sử dụng.

Lưu ý khi dùng nhuỵ hoa nghệ tây hằng ngày

Có nhiều cách để sử dụng nhụy hoa nghệ tây. Trong đó, cách phổ biến là pha nhụy hoa nghệ tây với nước ấm hoặc mật ong. Bạn cũng có thể sử dụng dược liệu này trong nấu nướng.

Tuy nhiên, bạn cũng cần lưu ý khi sử dụng loại dược liệu này. Một số đối tượng cần hỏi ý kiến bác sĩ khi sử dụng Saffron: phụ nữ mang thai và cho con bú, rối loạn lưỡng cực, huyết áp thấp, bệnh lý tim mạch. Ngoài ra, một số người dị ứng với lúa mạch, ô-liu, rau dền cũng nên lưu ý hơn khi sử dụng.

Nhụy hoa nghệ tây uống như thế nào?

Có thể thêm vài sợi nhụy hoa nghệ tây vào cốc nước ấm. Làm như vậy sẽ thu được hầu hết tác dụng từ nhụy hoa nghệ tây.

Ai không nên uống nhụy hoa nghệ tây?

Các đối tượng nên thận trong và hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng như:

• Phụ nữ có thai và cho con bú.
• Người bệnh có các rối loạn tâm thần như: Rối loạn lưỡng cực.
• Dị ứng với nhụy hoa nghệ tây.
• Những người chuẩn bị phẫu thuật liên quan đến thần kinh. Nên ngừng dùng nhụy hoa nghệ tây ít nhất hai tuần trước khi phẫu thuật theo lịch trình.
• Các đối tượng đang sử dụng các thuốc như: Thuốc hạ huyết áp, thuốc trị đái tháo đường, thuốc an thần và caffeine.

Có nên uống nhụy hoa nghệ tây mỗi ngày?

Nhuỵ hoa được sử dụng trong ẩm thực hàng ngày của người dân bản địa. Vì vậy có thể dùng hàng ngày. Tuy nhiên cần tuân theo liều lượng, thể trạng, bệnh lý nền của từng đối tượng.

Nên uống nhụy hoa nghệ tây vào lúc nào?

Nhụy hoa nghệ tây có thể uống trong ngày, tốt nhất là vào buổi sáng khi vừa thức dậy, hoặc buổi tối giúp cải thiện giấc ngủ. Tuy nhiên không nên uống quá sát giờ ngủ vì có thể khiến bạn thức giấc để đi tiểu vào ban đêm.

Nhụy hoa nghệ tây bao nhiêu tiền?

Trên thị trường hiện nay, giá nhụy hoa nghệ tây rất đa dạng tùy theo phân loại và đơn vị sản xuất. Dưới đây là những mức giá nhụy hoa nghệ tây mang tính tham khảo.

Nhìn chung, giá nhụy hoa nghệ tây sẽ dao động từ 150.000 đến 500.000 VNĐ/gram.

Giá nhụy hoa nghệ tây theo loại sợi

• Sợi Negin có mức giá dao động từ 250.000đ – 450.000 VNĐ/gram.
• Các loại sợi khác có mức giá rẻ hơn.

Giá nhụy hoa nghệ tây theo nguồn gốc xuất xứ

• Loại có xuất xứ từ Ấn Độ, Hy lạp, Tây ban nha…: 150.000đ – 500.000 VNĐ/gram.
• Loại có xuất xứ từ Iran: 400.000đ – 500.000 VNĐ/gram.

Giá nhụy hoa nghệ tây theo phương thức canh tác

• Giá nhụy hoa nghệ tây canh tác có kiểm soát: Từ 175.000 – 350.000 VNĐ/gram.
• Giá nhụy hoa nghệ tây canh tác không kiểm soát: Từ 90.000 – 170.000 VNĐ/gram.
• Giá saffron organic: Từ 450.000 VNĐ/gram trở lên.

Nhuỵ hoa nghệ tây – “Vàng đỏ” của phương Đông là một trong những gia vị quý với những lợi ích lớn khi sử dụng đúng cách, hợp lý. Một số lợi ích phải kể đến như cải thiện trí nhớ, chống trầm cảm, hỗ trợ điều hoà nội tiết tố,… Điều này giúp sử dụng Saffron ngày càng phổ biến đối với cộng đồng.

Video chia sẻ chi tiết về Saffron (nhụy hoa nghệ tây):