Phác đồ điều trị hạ canxi máu

Hạ canxi máu có thể có rất ít triệu chứng hoặc có thể có triệu chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Do đó, việc quản lý hạ canxi máu phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Bài viết dưới đây của ThS.BS Vũ Thành Đô sẽ đề cập đến phác đồ điều trị hạ canxi máu. Mời các bạn cùng tìm hiểu.

Nguyên nhân gây hạ canxi máu

Phác đồ điều trị hạ canxi máu phụ thuộc rất nhiều vào nguyên nhân gây ra. Do đó, việc tìm hiểu nguyên nhân gây hạ canxi máu là điều vô cùng cần thiết.

Hạ canxi máu có thể do nhiều nguyên nhân như:

• Suy thận.
• Thiểu năng tuyến cận giáp.
• Hạ magie máu nặng hoặc tăng magie máu.
• Viêm tụy cấp.
• Thiếu hụt vitamin D.
• Kháng PTH.
• Một số thuốc gây hạ canxi máu: thuốc chống tăng sinh u (ciplatin, cytosin arabinossid), thuốc kháng sinh (pentamidin, ketoconazol, foscarnet), lợi tiểu quai và các thuốc điều trị tăng calci máu.

Canxi máu có thể bị giảm ở người bệnh ốm nặng có rối loạn hấp thu gây giảm albumin huyết tương. Đôi khi tình trạng hạ canxi máu không tìm thấy nguyên nhân cụ thể.

Phác đồ điều trị hạ canxi máu

Như đã nói ở trên, việc điều trị hạ canxi máu phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ nghiêm trọng, sự hiện diện và mức độ phát triển của các triệu chứng.

Hạ canxi máu thường là kết quả của một quá trình bệnh lý khác. Nhận thức về các bệnh gây hạ canxi máu là rất quan trọng để có thể xác định và xử trí sớm nguyên nhân.

Hầu hết các trường hợp hạ canxi máu là nhẹ và chỉ cần điều trị hỗ trợ hoặc theo dõi thêm. Nhưng đôi khi, chúng trở nên nghiêm trọng và có thể dẫn đến co giật, hạ huyết áp, loạn nhịp tim.

1. Trước khi điều trị

Trước khi thực hiện phác đồ điều trị hạ canxi, bác sĩ cần:

• Kiểm tra nồng độ magie trong huyết thanh vì nếu có tình trạng giảm magie máu có thể gây ra hạ canxi máu.
• Kiểm tra nồng độ phosphat máu. Vì tăng phosphat máu cũng có thể gây hạ canxi (thường liên quan đến bệnh thận).
• Đánh giá khí máu động mạch vì tình trạng kiềm hóa máu có thể gây hạ canxi máu tăng canxi ở dạng liên kết với protein.

2. Phác đồ điều trị hạ canxi máu cấp

Hạ canxi máu cấp thường phải điều trị hỗ trợ. Tức là phải bù dịch qua đường tĩnh mạch, thở oxy, theo dõi trước khi chỉ định điều trị hạ canxi. Cần lưu ý rằng hạ canxi máu cấp có thể đe dọa tính mạng. Do đó, cần kiểm tra canxi ion hóa và các xét nghiệm sàng lọc thích hợp khác.

Tiêm canxi đường tĩnh mạch được khuyến cáo trong trường hợp hạ canxi máu có triệu chứng hoặc kèm theo rối loạn nhịp tim. Liều dùng đường tĩnh mạch trong phác đồ điều trị hạ canxi máu cấp là 100 – 300 mg canxi. Có thể truyền 10 mL canxi gluconat (chứa 90 mg canxi) + 10 mL canxi clorua (chứa 272 mg canxi) pha trong 50 – 100 mL dextrose 5% trong vòng 5-10 phút. Liều lượng này làm tăng mức độ ion hóa lên 0,5 – 1,5 mmol và sẽ kéo dài 1 – 2 giờ.

Thận trọng khi truyền tĩnh mạch canxi clorid. Vì dung dịch canxi clorid 10% cung cấp lượng canxi cao hơn nên có thể điều chỉnh mức canxi nhanh chóng. Nhưng nó nên được sử dụng qua đường tĩnh mạch trung tâm. Đo canxi huyết thanh sau mỗi 4 – 6 giờ để duy trì nồng độ canxi ở mức 8 – 9 mg/dL. Nếu bệnh nhân có giảm albumin, cần theo dõi canxi ion hóa.

Bệnh nhân rối loạn nhịp tim hoặc bệnh nhân đang điều trị bằng digoxin cần theo dõi điện tâm đồ (ECG) liên tục trong quá trình truyền canxi. Vì canxi làm tăng độc tính của digitalis. Ở trẻ nhỏ, cần cho uống canxi loại 10%, 15 ml mỗi lần, 3 – 4 lần/ngày hoặc hỗn dịch calcilactat 6% mỗi lần 5 ml, 3 – 4 lần/ngày trong mọi trường hợp.

3. Phác đồ điều trị hạ canxi máu mãn tính

Phác đồ điều trị hạ canxi máu mãn tính tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra.

• Bệnh nhân suy tuyến cận giáp có thể bổ sung canxi đường uống.
• Ở những bệnh nhân suy cận giáp nặng, có thể phải điều trị bằng vitamin D. Cách điều trị hiệu quả nhất là bổ sung 0,5 – 2 mcg calcitriol hoặc 1-alpha-hydroxyvitamin D3.
• Bệnh nhân chạy thận nhân tạo có tăng canxi máu thì nên bổ sung canxi qua đường uống. Chẳng hạn là hoạt chất vitamin D (calcitriol). Lưu ý là uống giữa các bữa ăn, nếu không, canxi sẽ chủ yếu liên kết với phosphat.
• Trường hợp thiếu vitamin D có thể cho uống 400 – 1000 đơn vị /ngày.

Hầu hết tình trạng hạ canxi máu là nhẹ và không có triệu chứng. Nhưng đôi khi chúng cũng có thể gây nghiêm trọng như co giật, rối loạn nhịp tim. Trong trường hợp này, cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị. Bài viết trên chỉ mang tính truyền tải thông tin, không có tác dụng thay thế chỉ định của bác sĩ. Do đó, không khuyến cáo người đọc tự ý điều trị tại nhà.