Siêu âm thai nhiều lần là tốt hay xấu?

Vài mẹ bầu rất thích siêu âm. Hình ảnh siêu âm cho thấy sinh linh đang hình thành trong bụng họ. Có ý kiến cho rằng: Siêu âm là quấy rầy thai nhi phá triển. Điều đó có đúng không? Và siêu âm nhiều lần trong thai kỳ có gây hại gì cho sức khỏe của mẹ và thai nhi hay không? Mời bạn tham khảo bài viết bên dưới.

Tổng quan về siêu âm thai kỳ

Siêu âm giai đoạn thai kỳ hay siêu âm thai là một kỹ thuật sử dụng sóng âm thanh có tần số cao. Qua đó, nó khảo sát mô và cấu trúc của thai nhi trong cơ thể mẹ. Một bộ phận thu hồi phản âm của sóng âm sẽ được thiết kế lại trong máy tính, từ đó tạo ra hình ảnh của thai nhi trong tử cung.

Phương pháp này giúp cho bác sĩ có thể:

• Theo dõi thai kỳ.
• Đánh giá sự tăng trưởng, phát triển của em bé.
• Đánh giá các vấn đề có thể xảy ra.
• Giúp xác nhận chẩn đoán trong một số trường hợp.

Bạn đọc có thể tìm hiểu thêm: Siêu âm thai: Mẹ cần biết gì?

Phân loại các phương tiện siêu âm

Xét về khía cạnh vị trí tiếp xúc và đặt đầu dò, ta có hai dạng siêu âm thai:

• Siêu âm trên thành bụng.
• Siêu âm qua ngả tự nhiên (âm đạo hoặc hậu môn).

Xét về công nghệ tái tạo hình ảnh học, ta có:

• Siêu âm doppler.
• Phương pháp siêu âm truyền thống: Siêu âm trắng đen – siêu âm 2D.
• Siêu âm 3D.
• Siêu âm màu.
• Siêu âm 4D.

Công dụng của từng phương tiện siêu âm

Tùy vào thời điểm xác định tuổi thai mà ta có thể sử dụng các phương pháp siêu âm khác nhau. Ở bài viết này, YouMed sẽ thiết kế theo dạng trục thời gian để các bạn tiện theo dõi.

Ở giai đoạn tam cá nguyệt đầu

Giai đoạn này được phân làm hai giai đoạn. Đối với giai đoạn 1, ta lấy mốc từ lúc các mẹ bầu biết mình vừa mang thai. Giai đoạn 2 là từ lúc đó cho đến hết 3 tháng đầu thai kỳ.

1. Vào giai đoạn 1a

• Bạn có tin là vào thời gian này, vẫn còn rất nhiều mẹ bầu không biết mình mang thai. Nếu có thay đổi trong cơ thể và muốn biết mình đã có thai hay chưa, bạn có thể tham khảo bài viết: 5 dấu hiệu sớm nhận biết có thai bạn nên biết.
• Sau khi bạn thử que có 2 vạch, hoặc một cách tình cờ, bạn đi khám bác sĩ và được thông báo có thai, bác sĩ sẽ cho chỉ định siêu âm. Chỉ định này nhằm xác định chính xác vị trí túi phôi có nằm trong tử cung hay không.
• Phương tiện siêu âm lúc này được lựa chọn là siêu âm đầu dò qua ngả tự nhiên. Cụ thể, siêu âm có thể được thực hiện qua âm đạo (thường gặp hơn) và qua ngã hậu môn (ít được sử dụng hơn).
• Một đầu dò sẽ được đưa vào ngả tự nhiên, qua đó đánh giá vị trí túi phôi. Nếu túi phôi nằm trong lòng tử cung, bạn có thể tạm yên tâm. Nếu túi phôi không hiện diện trong tử cung, bác sĩ sẽ làm thêm một số xét nghiệm.

Vấn đề

Thông thường, nếu túi phôi không nằm trong lòng tử cung sẽ được xếp vào nhóm thai ngoài tử cung. Có hai trường hợp: túi phôi quá nhỏ để có thể phát hiện hoặc thật sự 100% đây là thai ngoài tử cung. Sẽ hơi mất thời gian một chút để xác định chính xác trường hợp này. Bác sĩ sẽ kiểm tra nồng độ beta-hCG của bạn và có thể thực hiện siêu âm qua ngả tự nhiên nhiều lần, trước khi kết luận.

Nếu chính xác túi phôi là thai ngoài tử cung thì không còn cách nào khác, bác sĩ sẽ tư vấn phương pháp loại bỏ túi phôi càng sớm càng tốt. Để càng lâu, biến chứng sẽ càng nặng nề, thậm chí có thể tử vong do xuất huyết và sốc do đau.

2. Vào giai đoạn 1b

Nếu bạn phát hiện chậm, thai đã trễ và không có triệu chứng gì khác thì gần như 99% là thai đã phát triển đúng vị trí trong lòng tử cung.

Thường thì vào khoảng giữa tuần thứ 6 và tuần thứ 9, các bác sĩ sẽ cho chỉ định siêu âm. Chỉ định này nhằm:

1. Tính tuổi thai và xác định ngày dự sinh.
2. Xác nhận nhịp tim thai.
3. Xác định số lượng thai nhi, vị trí thai.
4. Loại trừ các bất thường khác.

Lưu ý

• Phương pháp lần này là siêu âm trắng đen 2D truyền thống trên thành bụng. Phương pháp đã đủ để xác định các vấn đề của thai nhi trong trường hợp này.
• Giai đoạn mang thai này là giai đoạn mà túi phôi phát triển thành thai, bắt đầu hình thành tim thai và các cơ quan quan trọng của nó. Giai đoạn này sẽ đánh giá chính xác nhất sự phát triển của thai, quan trọng hơn và tuổi thai và ngày dự sinh. 
• Nếu vì một bất thường nào đó, bác sĩ sẽ chỉ định thêm siêu âm màu – siêu âm doppler hoặc siêu âm 3D để đánh giá lại. Quan trọng nhất chính là tim thai. Nếu phôi thai không có tim thai, bác sĩ sẽ tư vấn bạn và gia đình không nên giữ lại. Vì phôi đã ngừng phát triển hoặc chết non. Các loại thuốc được chỉ định sẽ giúp loại bỏ túi thai. Việc này cần được làm và kiểm tra một cách kỹ lưỡng nhất trước khi đưa đến quyết định cuối cùng.

Vào giai đoạn tam cá nguyệt hai

Khi vào giai đoạn này tức là thai đã hình thành cơ bản các cơ quan. Một xét nghiệm thường được chỉ định là DOUBLE TEST. Đây là một bộ đôi xét nghiệm thường chỉ định chung với nhau để đánh giá các dị tật bất thường của thai nhi.

Siêu âm cũng được sử dụng trong trường hợp này. Đây là công cụ hiệu quả và cần thiết để đánh giá các cơ quan của bé đã hoàn chỉnh chưa. Bên cạnh đó, siêu âm còn giúp đánh giá một số chỉ số quan trọng của thai nhi:

1. Độ mờ da gáy.
2. Kiểm tra các cơ quan chính. Phát hiện sớm sự phát triển bất thường các cơ quan. 
3. Đo lượng nước ối.
4. Kiểm tra vị trí nhau thai, phát hiện sớm nhau bám thấp, nhau tiền đạo hay nhau bong non.
5. Xác định giới tính (lúc này bạn đã có thể biết giới tính bé. Tuy nhiên, theo luật của Việt Nam, các bác sĩ siêu âm bị cấm công khai giới tính bé).

Lúc này, ngoài phương pháp siêu âm truyền thống, một số chỉ định siêu âm màu, siêu âm 3D hay siêu âm 4D cũng được dùng. Những phương pháp này sẽ cho biết rõ hơn các chi tiết mà đôi khi siêu âm 2D không phát hiện được. Nhất là các dị tật về đóng khẩu cái, dị tật chi. 

Giai đoạn tam cá nguyệt ba

Bước vào giai đoạn này thì hầu hết quá trình phát triển của thai gần như đã bước qua phần lớn các trở ngại thông thường.

Một xét nghiệm đôi khi được dùng là TRIPPLE TEST, nhằm kiểm tra lần cuối các biến dạng, dị tật ở thai nhi.

Siêu âm trong trường hợp này cũng được lưu ý sử dụng nhằm xác định:

1. Đánh giá sự phát triển của bé.
2. Đánh giá sự hoạt động thai nhi.
3. Chiều và cấu trúc xoay của thai.
4. Các vấn đề ở nhau: nhau bong non, nhau bám thấp…
5. Thể tích nước ối.

Lưu ý

• Với những mục đích đơn giản như thế thì dùng siêu âm truyền thống trắng đen hay siêu âm 2D đã là phương pháp tốt nhất. Chúng thậm chí có thể đánh giá toàn diện các vấn đề này. 
• Siêu âm doppler xác định vị trí tim thai, vị trí thai nhi. Quan trọng hơn là xác định tình trạng tim thai, xem có bị mất nhịp tim hay vấn đề gì khác hay không. Siêu âm này thường dùng máy siêu âm đơn giản, có loa bên ngoài để phát hiện tiếng tim bé. Đôi khi, một máy siêu âm phức tạp hơn được đưa vào cổ tử cung để xác định chính xác hơn vấn đề tim thai.

Siêu âm thai có an toàn hay không?

Cho đến nay, siêu âm thai nhi không có bất kỳ nguy cơ nào được ghi nhận. Các luận điểm như siêu âm làm ảnh hưởng đến thần kinh hay thính giác của thai nhi là hoàn toàn không có cơ sở.

Tuy nhiên, có vài điểm có thể gây khó chịu khi sử dụng siêu âm như sau:

1. Cảm giác khó chịu nhẹ khi đầu dò được đặt lên bụng hoặc ở trong âm đạo hay hậu môn.
2. Đối với siêu âm qua ngã tự nhiên, bác sĩ phải bao bọc đầu dò trong vỏ bọc bằng nhựa hoặc latex. Điều đó đôi khi gây dị ứng không đáng có với vật liệu.
3. Mặc dù siêu âm là kỹ thuật hình ảnh khách quan nhưng đòi hỏi nhiều kinh nghiệm người thực hiện. 

Tôi có thể siêu âm nhiều lần trong thai kỳ không?

Thật ra, siêu âm thai là một phương tiện khảo sát sự phát triển của thai nhi.

Nếu có bất kỳ sự bất thường nào, bác sĩ có thể yêu cầu lặp lại các xét nghiệm tương tự. Cần nhiều dữ kiện hơn về các xét nghiệm khác để đánh giá chính xác. Siêu âm không phải là tiêu chuẩn 100% để đưa ra các kết luận. Như đã nói ở trên, siêu âm chưa ghi nhận bất cứ nguy hiểm nào cho thai kỳ. Vì vậy, các mẹ có thể an tâm khi có thể thực hiện thủ thuật này nhiều lần.

“Vấn đề mới” mà không mới

• Do siêu âm không ghi nhận tác hại, nên một số gia đình đã “lạm dụng” phương pháp này. Một thực trạng hiện nay là sự chỉ định “quá tay” của nhiều cơ sở y tế nhằm trục lợi.
• Việc trang bị máy siêu âm 3D, 4D hay siêu âm màu là trang bị tốt và hiện đại. Tuy nhiên, chúng cần được sử dụng và chỉ định đúng. Giá thành siêu âm màu hay siêu âm 4D cũng đắt hơn nhiều so với siêu âm truyền thống trắng đen mà nhất là ở tam cá nguyệt cuối, không có sự khác biệt. Việc này đã được cảnh báo từ lâu là gây lãng phí và “lạm dụng”. Thế nhưng, vấn đề tài chính và kinh tế đôi khi làm một số cơ sở dùng sai mục đích, qua đó đánh mất uy tín của chính mình.
• Một số bậc phụ huynh có mục đích tạo bộ ảnh cho con mình. Cứ mỗi tuần, họ lại yêu cầu bác sĩ siêu âm màu hoặc siêu âm 4D một lần. Mặc dù không gây hại, nhưng nếu có thể, hãy sắp xếp các nguồn tài nguyên hợp lý. 

Siêu âm thai là một công cụ an toàn để khảo sát hình ảnh học của sự phát triển thai kỳ. Chỉ riêng siêu âm thai không thể cho ra kết luận cuối cùng về sức khỏe thai kỳ mà cần các phương pháp khác kết hợp. Do đó, đôi khi việc có lặp lại siêu âm cũng là điều bình thường. Tuy nhiên, bạn cũng cần nhớ, sử dụng hợp lý, đúng tình trạng từng trường hợp sẽ thích hợp hơn việc lạm dụng nó.