Thế nào là kháng kháng sinh?

Kháng sinh ngày nay đã trở thành một loại thuốc đặc biệt quan trọng trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, việc sử dụng bừa bãi loại thuốc này đã dẫn đến việc rất nhiều vi khuẩn trở nên kháng thuốc kháng sinh. Điều này dẫn đến việc lựa chọn thuốc để điều trị các bệnh nhiễm khuẩn trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Vậy tình trạng kháng thuốc kháng sinh là gì? Thực trạng và cách giải quyết ra sao? Hãy cùng tìm hiểu vấn đề này nhé!

Kháng thuốc kháng sinh là gì?

Kháng thuốc kháng sinh là khả năng của các vi sinh vật vẫn sinh trưởng với sự có mặt của một loại thuốc mà thông thường sử dụng có thể giết chết hoặc hạn chế sự phát triển của chúng. Kết quả là các liệu pháp điều trị thông thường trở nên không hiệu quả với chúng. Nhiễm trùng, do đó trở nên ngày một nghiêm trọng hơn. Thời gian bị bệnh lâu hơn, chi phí điều trị đội lên cao và nguy cơ tử vong tăng.

Bởi vì việc đề kháng kháng sinh, nên ngày càng có nhiều bệnh nhiễm trùng thông thường như nhiễm trùng đường tiết niệu, hô hấp, viêm phổi, bệnh lao,… càng trở nên khó điều trị hơn và đôi khi không thể điều trị được.

Kháng thuốc kháng sinh là mối đe dọa sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới. Nó ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của người dân. Đồng thời cũng ảnh hưởng đến sự phát triển tổng thể, bền vững của cả một quốc gia. Việt Nam là một trong những các quốc gia đã phải chứng kiến mối đe dọa ngày càng gia tăng của kháng kháng sinh. Nguyên nhân của việc này là do:

• Việc sử dụng kháng sinh không hợp lý tại các cấp của hệ thống chăm sóc sức khỏe.
• Lạm dụng thuốc trong nuôi trồng thủy sản, trong chăn nuôi và trong cộng đồng.

Thực trạng của kháng kháng sinh

Kháng thuốc là một vấn đề toàn cầu

Trong những gần đây, việc sử dụng và lạm dụng kháng sinh đã làm tăng nhanh số lượng và chủng loại vi khuẩn kháng thuốc. Do đó, nhiều bệnh nhiễm khuẩn một ngày nào đó có thể sẽ trở nên không kiểm soát được. Cùng với sự phát triển của ngành thương mại và du lịch toàn cầu, các chủng vi khuẩn kháng thuốc có thể nhanh chóng lây lan đến bất kỳ nơi nào trên thế giới.

Nguyên nhân dẫn đến kháng thuốc

1. Vi khuẩn kháng thuốc

Vi khuẩn có rất nhiều cách để làm mất tác dụng của kháng sinh, nhưng cơ bản có 3 nhóm nguyên nhân chính:

• Vi khuẩn đột biến gen, tạo enzyme phân hủy hoặc biến đổi cấu trúc của kháng sinh

Một số vi khuẩn có khả năng kháng thuốc kháng sinh nhóm Beta-lactam. Điều này là do chúng tiết ra men betalactamase.  Men này phá hủy vòng lactam làm mất tác dụng diệt khuẩn của kháng sinh.

Một số vi khuẩn tiết enzyme làm biến đổi kháng sinh nhóm aminoglycoside. Do đó, kháng sinh này không thể gắn vào vị trí đặc hiệu trên ribosome vi khuẩn. Từ đây, quá trình tổng hợp của vi khuẩn không bị ức chế. Kháng sinh không tác động được đến vi khuẩn gây bệnh.

• Vi khuẩn giảm nồng độ thuốc kháng sinh bên trong tế bào

Theo thời gian, các dòng kháng sinh mới được tìm ra nhưng đồng thời vi khuẩn cũng không ngừng phát triển. Chúng đột biến để đối phó với tác động của kháng sinh.

Các vi khuẩn kháng Tetracycline, Macrolide, Quinolone nhờ biến đổi hệ thống bơm chủ động của chính nó khiến kháng sinh không thể vào tế bào vi khuẩn được.

Một số vi khuẩn biết củng cố các màng bảo vệ của chúng. Điều này làm kháng sinh không thấm được vào chúng. Ví dụ: thuốc sẽ ở màng ngoài các vi khuẩn gram âm như trực khuẩn mủ xanh làm mất tác dụng thuốc.

• Vi khuẩn làm thay đổi đích tác động nên kháng sinh không gắn được vào đích

Việc sử dụng bừa bãi các loại kháng sinh, không theo đơn bác sĩ, sử dụng kết hợp nhiều loại kháng sinh cùng lúc tạo điều kiện cho vi khuẩn đột biến.

Ví dụ, kháng sinh Penicillin muốn có tác dụng diệt khuẩn thì đầu tiên phải gắn được vào các phân tử protein của vi khuẩn phế cầu. Nhưng do đột biến, làm kháng sinh không nhận diện ra vi khuẩn do đó không có tác dụng diệt khuẩn.

2. Do tình trạng sử dụng kháng sinh không đúng cách

Ngoài ra nguyên nhân dẫn đến tình trạng kháng thuốc kháng sinh còn do việc sử dụng, kê đơn kháng sinh bừa bãi, thiếu khoa học của người dân:

• Việc sử dụng kháng sinh bừa bãi trong cộng đồng.
• Việc kê đơn có phần chưa hợp lí của bác sĩ.
• Việc bán thuốc kháng sinh tùy ý của các dược sĩ.
• Việc lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi.
• Việc kiểm soát nhiễm khuẩn ở bệnh viện và các cơ sở y tế chưa tốt.
• Bệnh nhân không tuân thủ liều lượng, thời gian điều trị.

Hạn chế tình trạng kháng kháng sinh

Theo WHO, những người bác sĩ đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc chiến chống kháng kháng sinh. Giúp bệnh nhân hiểu rằng tiêm vắc xin đầy đủ, rửa tay sạch đúng cách và quan hệ tình dục có bảo vệ an toàn giúp tránh mắc cách bệnh nhiễm khuẩn kháng thuốc.

Tất cả mọi người đều đóng vai trò trong cuộc chiến chống kháng thuốc kháng sinh. Bạn có thể hành động. Hãy hành động.

Thuốc kháng sinh chỉ cần thiết sử dụng để điều trị một số bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn như viêm phổi hay các bệnh có tình trạng nhiễm khuẩn nặng hơn như nhiễm trùng huyết. Vì vậy, việc lựa chọn và sử dụng kháng sinh an toàn, hợp lý sẽ giúp cho quá trình điều trị bệnh có tín hiệu tốt và tránh được tình trạng kháng kháng sinh.