Thiếu máu cục bộ đường ruột: những điều bạn cần biết!

Thiếu máu cục bộ đường ruột là bệnh xuất hiện khi giảm lưu lượng máu đến nuôi ruột do tắc nghẽn mạch máu (thường là động mạch). Bệnh này có thể ảnh hưởng đến ruột non, ruột già (đại tràng) hoặc cả hai.

Thiếu máu cục bộ đường ruột là một tình trạng nghiêm trọng vì gây đau đớn, ảnh hưởng đến hoạt động và chức năng của ruột. Trong những trường hợp nặng, giảm lưu lượng máu đến ruột có thể gây tổn thương nhu mô ruột và dẫn đến tử vong.

Thiếu máu cục bộ đường ruột có thể điều trị được. Để nâng cao khả năng phục hồi, bạn cần nhận biết các triệu chứng sớm và điều trị bệnh kịp thời.

Triệu chứng thường gặp trong thiếu máu cục bộ đường ruột là gì?

Các triệu chứng của thiếu máu cục bộ đường ruột có thể xuất hiện đột ngột (cấp tính) hoặc dần dần (mạn tính). Các triệu chứng này có thể khác nhau tuỳ cơ địa mỗi người.

Thiếu máu cục bộ đường ruột cấp tính có thể gây ra:

• Đau bụng đột ngột có thể từ nhẹ, trung bình đến nặng
• Cảm giác đi tiêu không thể nhịn được
• Thường xuyên đi tiêu
• Đau bụng hoặc chướng bụng
• Có máu trong phân
• Rối loạn nhận thức ở người cao tuổi

Thiếu máu mạn tính ở ruột có thể gây ra:

• Đau quặn bụng hay cảm giác đầy bụng, thường xuất hiện trong vòng 30 phút sau khi ăn và có thể kéo dài từ 1 đến 3 giờ đồng hồ
• Đau bụng ngày càng nghiêm trọng kéo dài đến vài tuần hoặc vài tháng
• Không dám ăn uống vì sợ có cơn đau sau khi ăn
• Sụt cân không chủ ý
• Tiêu chảy
• Buồn nôn
• Đầy hơi

Khi nào bạn cần phải gặp bác sĩ?

Nếu xuất hiện cơn đau đột ngột và dữ dội, bạn nên đi khám ngay lập tức. Những cơn đau khiến bạn khó chịu đến nỗi không thể ngồi yên hay không có cách nào giúp thuyên giảm cơn đau thường là tình trạng cấp cứu. Ngoài ra, nếu có bất kỳ triệu chứng gì làm bạn lo lắng, bạn cũng nên đi gặp bác sĩ để tìm ra nguyên nhân.

Nguyên nhân nào gây ra thiếu máu cục bộ đường ruột?

Thiếu máu cục bộ đường ruột thường do giảm hay tắc nghẽn dòng máu ở những động mạch lớn dẫn máu đến ruột. Tình trạng này có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn như tắc nghẽn do cục máu đông hay do hẹp động mạch vì tích tụ cholesterol. Tĩnh mạch cũng có thể bị tắc nghẽn nhưng hiếm hơn so với động mạch.

Thiếu máu cục bộ đường ruột thường được chia thành các loại:

Thiếu máu đại tràng (viêm đại tràng do thiếu máu cục bộ)

Đây là loại phổ biến nhất của bệnh thiếu máu cục bộ đường ruột. Bệnh xảy ra khi lưu lượng máu đến đại tràng bị giảm. Một số nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng này bao gồm:

• Hạ huyết áp do suy tim, các cuộc phẫu thuật lớn, do chấn thương hay sốc.
• Cục máu đông cản trở động mạch cấp máu cho đại tràng
• Xoắn ruột hay nghẽn ruột do thoát vị
• Sẹo hoặc khối u có thể gây tắc ruột và giãn đoạn ruột phía trên chỗ tắc
• Các rối loạn khác ảnh hưởng đến lưu thông dòng máu, chẳng hạn như viêm mạch máu, lupus hoặc bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm
• Một số loại thuốc làm co mạch máu, chẳng hạn như thuốc tim mạch, đau nửa đầu 
• Các loại thuốc nội tiết tố, chẳng hạn như thuốc tránh thai
• Sử dụng cocaine hoặc methamphetamine
• Tập các bài tập mạnh, chẳng hạn như chạy bộ đường dài

Thiếu máu mạc treo cấp tính

Loại này thường ảnh hưởng đến ruột non, khởi phát đột ngột và có thể do:

• Một huyết khối di chuyển từ tim và đi qua các mạch máu, sau đó làm tắc nghẽn một động mạch. Thường động mạch bị tắc là động mạch mạc treo tràng trên, nơi cung cấp máu giàu oxy đến đường ruột. Những nguyên nhân làm xuất hiện khối máu đông là suy tim sung huyết hay rối loạn nhịp tim.
• Tình trạng tắc nghẽn do vỡ mảng tích tụ mỡ trên thành động mạch (xơ vữa động mạch). Tình trạng này thường gặp trên những người trước đó đã bị thiếu máu cục bộ mạn tính.
• Lưu lượng máu giảm do huyết áp thấp. Huyết áp thấp có thể do sốc, suy tim, suy thận mạn hay do một số loại thuốc. Tình trạng này thường xuất hiện trên những người có bệnh nền nghiêm trọng hay những bệnh nhân đã bị xơ vữa mạch máu trước đây.

Thiếu máu mạc treo mạn tính

Thiếu máu mạc treo mạn tính còn có thể gọi là đau thắt ruột (intestinal angina) và thường là hậu quả của xơ vữa động mạch. Bệnh thường diễn tiến từ từ và sẽ biểu hiện ra triệu chứng khi 2 trong 3 mạch máu chính cung cấp máu cho ruột bị hẹp nặng hay tắc nghẽn hoàn toàn. Biến chứng nguy hiểm của dạng bệnh này là hình thành huyết khối tại vị trí động mạch bị tổn thương và gây ra nhồi máu mạc treo.

Thiếu máu do thuyên tắc tĩnh mạch mạc treo

Tĩnh mạch có chức năng đưa máu nghèo oxy ra khỏi ruột. Khi các tĩnh mạch bị tắc nghẽn do huyết khối, dòng máu bị ứ đọng gây sưng và xuất huyết. Dạng bệnh này có thể do những nguyên nhân như:

• Viêm tụy cấp tính hoặc mạn tính
• Nhiễm trùng ổ bụng
• Ung thư đường tiêu hóa
• Các bệnh như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn hay viêm túi thừa
• Rối loạn gây tăng đông máu, chẳng hạn như rối loạn đông máu di truyền
• Sử dụng các thuốc gây tăng đông như estrogen
• Chấn thương vùng bụng

Những ai dễ mắc thiếu máu cục bộ đường ruột?

Có rất nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh này, chẳng hạn như:

• Tích tụ mỡ trong lòng động mạch (xơ vữa động mạch). Nếu bạn bị những bệnh do xơ vữa động mạch gây ra như bệnh động mạch vành, bệnh mạch máu ngoại biên hay bệnh động mạch cảnh thì có nguy cơ cao mắc thiếu máu cục bộ đường ruột.
• Những người trên 50 tuổi dễ bị bệnh này hơn.
• Hút thuốc cũng góp phần tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
• Các vấn đề tim mạch như suy tim sung huyết hay rối loạn nhịp tim như rung nhĩ làm tăng nguy cơ bị thiếu máu cục bộ đường ruột.
• Những loại thuốc như thuốc ngừa thai hay thuốc ảnh hưởng co giãn mạch máu như thuốc chống dị ứng có thể tăng nguy cơ.
• Các bệnh rối loạn đông máu như thiếu máu hồng cầu hình liềm hay đột yếu tố V đông máu.
• Sử dụng ma túy, cocaine, amphetamine

Biến chứng do thiếu máu cục bộ đường ruột

• Hoại tử nhu mô ruột. Tình trạng này thường do tắc nghẽn dòng máu đến ruột hoàn toàn và đột ngột.
• Thủng ruột. Lỗ thủng dẫn đến các chất trong lòng ruột rò rỉ vào khoang bụng. Những chất đó thường chứa nhiều vi khuẩn có thể gây viêm phúc mạc.
• Seo và chít hẹp lòng ruột. Đôi khi ruột có thể phục hồi sau khi bị thiếu máu cục bộ, tuy nhiên quá trình phục hồi có thể để lại sẹo làm hẹp hay thậm chí tắc nghẽn lòng ruột.

Chẩn đoán thiếu máu cục bộ đường ruột như thế nào?

Bác sĩ sẽ chỉ định những xét nghiệm sau nếu nghi ngờ bạn bị thiếu máu cục bộ đường ruột:

• Xét nghiệm máu. Tăng bạch cầu trong công thức máu là một chỉ điểm cho bệnh.
• Hình ảnh học. Có thể làm các xét nghiệm như X-quang, CT-scan hay MRI để loại trừ những chẩn đoán phân biệt.
• Nội soi ống tiêu hoá. Có thể nội soi bằng đường miệng để xem phần trên ruột non hay nội soi đại tràng.
• Chụp mạch máu. Khi này bác sĩ sẽ tiêm chất cản quang vào mạch máu để làm nổi bật các mạch máu vùng ruột giúp phát hiện những vùng mạch máu bị hẹp hay tắc nghẽn. Ngoài ra chụp mạch máu còn giúp bác sĩ điều trị vị trí tắc nghẽn bằng những dụng cụ đặc biệt.
• Mổ thám sát. Một số trường hợp cần mổ thám sát để kiểm tra và cắt bỏ mô hoại tử, giúp chẩn đoán và điều trị cùng lúc.

Những phương pháp trong điều trị thiếu máu cục bộ đường ruột

Mục tiêu trong điều trị bệnh này là khôi phục lại nguồn máu cung cấp cho ống tiêu hoá. Lựa chọn phương pháp điều trị phụ thuộc vào thể bệnh và mức độ nặng của bệnh.

Thiếu máu cục bộ đường ruột

Có thể sử dụng kháng sinh để điều trị và ngăn ngừa nhiễm trùng. Ngoài ra điều trị những nguyên nhân gây ra bệnh như suy tim hay rối loạn nhịp tim cũng là yếu tố then chốt. Bạn cũng nên ngưng những thuốc gây co mạch máu như thuốc điều trị đau đầu migrain, thuốc nội tiết và một số loại thuốc tim mạch nhất định. Nếu ruột già bị tổn thương, bạn cần được phẫu thuật để cắt bỏ mô hoại tử.

Thiếu máu mạc treo cấp tính

Phẫu thuật có thể cần thiết để lại bỏ huyết khối, làm thông động mạch bị tắc nghẽn hay cắt bỏ những đoạn ruột bị tổn thương. Điều trị cũng bao gồm kháng sinh và các thuốc chống đông, thuốc giúp tan cục máu đông và giãn mạch máu.

Thiếu máu mạc treo mạn tính

Có thể phẫu thuật để làm thông đông mạch hay nới rộng động mạch bằng cách đặt stent mạch máu.

Thiếu máu do thuyên tắc tĩnh mạch mạc treo

Nếu ruột chưa bị tổn thương, có thể chỉ cần điều trị kháng đông trong 3 đến 6 tháng. Điều trị này giúp ngăn ngừa tái hình thành huyết khối. Trong trường hợp bị rối loạn đông máu, bệnh nhân có thể phải dùng thuốc kháng đông vĩnh viễn. Nếu có những triệu chứng thể hiện ruột đã bị tổn thương, có thể bạn cần phải phẫu thuật.

Thiếu máu cục bộ đường ruột là một bệnh nghiêm trọng ảnh hưởng đến chức năng ruột và có những trường hợp có thể tử vong. Tốt nhất bạn nên thay đổi lối sống như bỏ thuốc lá, kiểm soát mỡ máu, nhịp tim và huyết áp tốt, tập thể dục và ăn uống lành mạnh để hạn chế nguy cơ mắc phải bệnh này. Tuy nhiên khi đã xuất hiện triệu chứng, bạn nên đi gặp bác sĩ ngay lập tức để được thăm khám cẩn thận.

Bác sĩ Đào Thị Thu Hương