Uống ARV bao lâu thì xét nghiệm âm tính? Cần lưu ý gì khi uống thuốc để đạt hiệu quả?

Thuốc ARV (antiretroviral) là một nhóm thuốc kháng retrovirus. Nhóm thuốc phổ biến được sử dụng để điều trị và dự phòng lây nhiễm HIV. Bất kỳ thuốc nào cũng cần có thời gian để có phát huy tác dụng. Vậy mất bao lâu sau khi uống ARV thì xét nghiệm âm tính? Để đạt hiệu quả điều trị cần lưu ý những gì? Bài viết sau đây của Bác sĩ Phan Văn Giáo sẽ giúp bạn giải đáp các thắc mắc này.

Thuốc ARV là gì? Tác dụng của ARV trong việc điều trị HIV

Thuốc ARV là nhóm các thuốc kháng retrovirus (antiretroviral). Hiện nay, thuốc vừa được dùng để điều trị và vừa dự phòng lây nhiễm HIV. Trường hợp dự phòng cho cả trước và sau khi phơi nhiễm với HIV. Nhờ đó mà tỷ lệ mắc bệnh và tử vong đã làm giảm đáng kể.

Khi sử dụng thuốc ARV đúng cách sẽ mang lại các công dụng như:¹

• Kiểm soát sự tăng sinh và phát triển của virus.
• Cải thiện hệ thống miễn dịch của người bệnh, giúp hạn chế các tổn thương.
• Làm chậm hoặc ngừng các triệu chứng và sự tiến triển của AIDs.
• Giảm khả năng lây truyền HIV cho người khác.

Uống ARV bao lâu thì xét nghiệm âm tính HIV?

Câu hỏi này nhận được sự quan tâm của rất nhiều người. Trước hết, cần hiểu rõ điều trị HIV không phải là chữa khỏi hoàn toàn.²Bởi vì thuốc ARV làm giảm lượng HIV trong máu xuống mức thấp nhất. Điều này tương ứng với tải lượng virus không thể phát hiện được qua các xét nghiệm. Đây là mục đích chính của việc sử dụng ARV – ức chế virus. Hầu hết người nhiễm HIV bắt đầu điều trị ARV đều đạt được tải lượng virus không phát hiện được trong ít nhất sáu tháng.³Khi đó người bệnh có thể sống khỏe mạnh. Về cơ bản không có nguy cơ truyền virus sang người khác.

Tuy nhiên, do chỉ làm giảm số lượng nên virus HIV vẫn còn trong cơ thể. Ngay cả khi tải lượng virus của bệnh nhân không thể phát hiện được. Vì vậy, kết quả xét nghiệm HIV vẫn là dương tính.

Sau khi tải lượng virus không phát hiện được thì nên làm gì? Bác sĩ có thể chỉ định gì?

Dù không phát hiện được nhưng virus vẫn nằm im bên trong một số ít tế bào trong cơ thể. Khi thiếu liều, điều trị bị ngắt quãng hoặc ngừng điều trị, virus sẽ xuất hiện lại. Chúng bắt đầu nhân lên và có thể phát hiện được trong máu. Điều này làm tăng khả năng lây nhiễm. Điều cần thiết là uống thuốc mỗi ngày để duy trì trạng thái tải lượng virus không bị phát hiện trong lâu dài.

Bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm để lập kế hoạch theo dõi và điều trị hợp lý:

• Số lượng tế bào CD4 cho bác sĩ biết hệ thống miễn dịch khỏe mạnh như thế nào.
• Tải lượng virus là thước đo lượng virus HIV có trong máu của bệnh nhân. Theo hướng dẫn điều trị HIV của Hoa Kỳ, tải lượng virus thường nên được đo mỗi ba đến bốn tháng.^{2 3}
• Các xét nghiệm khác để kiểm tra sức khỏe nhằm giúp bạn tránh các bệnh và tình trạng liên quan.

Xét nghiệm HIV sau khi đã uống thuốc ARV như thế nào?

Mục đích của xét nghiệm tải lượng virus HIV là đo lượng RNA. Đây là vật chất di truyền của virus trong một mẫu máu của bệnh nhân. Xét nghiệm này có thể được sử dụng để chẩn đoán HIV cũng như lập kế hoạch và theo dõi điều trị HIV.

Quy trình làm xét nghiệm tải lượng virus HIV

Xét nghiệm tải lượng virus HIV yêu cầu một mẫu máu. Thông thường, máu được lấy từ tĩnh mạch ở bên trong khuỷu tay của bệnh nhân hoặc trên mu bàn tay.⁴

Trước kỳ kiểm tra

Không cần chuẩn bị trước khi làm xét nghiệm tải lượng virus HIV. Tuy nhiên, một số vấn đề sức khỏe hoặc tiêm chủng có thể gây ra sự thay đổi tạm thời về tải lượng virus HIV của bệnh nhân. Do đó bệnh nhân nên cho bác sĩ biết về bệnh gần đây như đợt bùng phát herpes simplex hoặc tiêm chủng.

Trong quá trình kiểm tra

Một số bước được thực hiện lần lượt để lấy mẫu máu của bệnh nhân:

• Một vùng trên cánh tay của bệnh nhân được xác định và làm sạch để tiệt trùng trên da.
• Nhân viên y tế buộc một sợi dây thun quanh bắp tay để tăng áp lực và khiến các tĩnh mạch sưng lên.
• Khi vị trí đã được chuẩn bị, một cây kim sẽ được đưa nhẹ nhàng vào tĩnh mạch.
• Máu được lấy từ tĩnh mạch qua kim và vào lọ hoặc ống.
• Sau khi lấy đủ máu, dây thun được tháo ra khỏi bắp tay.
• Kim được rút ra và áp dụng áp lực lên vị trí đâm kim để giảm bầm tím và chảy máu.

Lấy máu là một quá trình tương đối nhanh chóng, thường mất ít hơn ba phút. Bệnh nhân có thể cảm thấy đau nhói hoặc châm chích nhẹ khi kim được đưa vào và rút ra.

Sau bài kiểm tra

Sau khi lấy máu xong, bệnh nhân có thể băng lại để ngăn chảy máu. Có thể giữ băng được trong vài giờ. Không cần hạn chế thêm các hoạt động khác sau khi lấy máu xét nghiệm.

Lưu ý khi xét nghiệm

Bạn không cần chuẩn bị đặc biệt cho xét nghiệm tải lượng virus HIV. Nhưng nếu làm xét nghiệm này để biết mình có bị nhiễm HIV hay không?, bạn nên trao đổi với chuyên gia y tế trước hoặc sau khi làm xét nghiệm để có thể hiểu rõ hơn về kết quả. Và các chuyên gia sẽ tiến hành lựa chọn điều trị.

Có rất ít rủi ro khi xét nghiệm máu. Bạn có thể bị đau nhẹ hoặc bầm tím tại nơi kim tiêm được đưa vào. Tuy nhiên, hầu hết các triệu chứng sẽ biến mất nhanh chóng.⁵

Kết quả, chỉ số

Kết quả xét nghiệm tải lượng virus HIV có thể có sau vài ngày. Kết quả có thể được gửi trực tiếp cho bệnh nhân và bác sĩ.

Xét nghiệm tải lượng virus HIV được báo cáo là số lượng bản sao HIV trong một mililit (bản sao/mL) máu.

Tải lượng virus HIV cao nói chung cho thấy rằng HIV đang tồn tại và đang nhân lên. Tải lượng virus của một người càng cao thì nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến AIDS càng cao. Trong trường hợp nhiễm HIV giai đoạn đầu không được điều trị, tải lượng virus HIV của bệnh nhân có thể trên 100.000 bản sao/mL.⁴

ART là tên gọi của liệu pháp điều trị bằng cách sử dụng thuốc kháng virus. Loại thuốc kháng virus này chính là ARV. Ở những bệnh nhân đang điều trị bằng liệu pháp thuốc kháng virus, tải lượng virus HIV duy trì ở mức 200 bản sao/mL hoặc cao hơn có liên quan đến khả năng thất bại trong điều trị.⁴ Điều này có thể có nghĩa là phác đồ ART hiện tại không còn hiệu quả và cần được thay đổi.

Tải lượng virus HIV thấp liên tục dưới 200 bản sao/mL cho thấy virus đã bị ức chế đầy đủ và nguy cơ tiến triển bệnh thấp.⁴

Tải lượng virus không thể phát hiện có nghĩa là nồng độ HIV RNA trong máu thấp hơn ngưỡng cần thiết để phát hiện bằng xét nghiệm tải lượng virus HIV. Lượng virus HIV được coi là không thể phát hiện được thay đổi tùy theo loại phương pháp xét nghiệm được sử dụng, dao động từ dưới 20 đến 75 bản sao/mL.⁴Tải lượng virus không phát hiện được không có nghĩa là HIV được chữa khỏi. Tuy nhiên, một bệnh nhân nhiễm HIV và có tải lượng virus không phát hiện được khi điều trị ARV hầu như không có nguy cơ lây truyền cho bạn tình nhiễm HIV qua đường tình dục.

Mặc dù kết quả xét nghiệm tải lượng virus HIV đơn lẻ rất quan trọng trong việc chẩn đoán HIV, hướng dẫn điều trị và theo dõi bệnh nhân, nhưng sự thay đổi tải lượng virus của bệnh nhân theo thời gian có thể cung cấp nhiều thông tin hơn so với một kết quả xét nghiệm đơn lẻ.

Thuốc ARV có thật sự làm thay đổi kết quả xét nghiệm HIV không?

Thuốc ARV sẽ không làm ảnh hưởng hay thay đổi kết quả xét nghiệm HIV.

Nên làm gì sau khi đã uống thuốc ARV nhưng kết quả vẫn dương tính HIV?

Ngay cả khi có tải lượng virus không phát hiện được, người bệnh vẫn sẽ cho kết quả dương tính với HIV. Tuy nhiên, nếu đang sống chung với HIV, đã dùng thuốc điều trị HIV hàng ngày theo chỉ dẫn, tải lượng virus được ức chế “đáng kể” và không thể phát hiện được trong ít nhất sáu tháng, người bệnh sẽ không lây truyền HIV cho bạn tình. Đó là ý nghĩa của thông điệp “Không phát hiện = Không truyền được”. Điều bệnh nhân cần làm là tiếp tục uống thuốc theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.

Cần lưu ý gì khi uống thuốc ARV để đạt hiệu quả điều trị?

Liệu pháp ART được khuyến nghị cho tất cả mọi người nhiễm HIV. Nên bắt đầu điều trị ARV càng sớm càng tốt sau khi được chẩn đoán, ngay cả trong ngày đó. Nếu được dùng theo đúng chỉ định, thuốc điều trị HIV có thể làm giảm lượng HIV trong máu của bệnh nhân (còn gọi là tải lượng virus) xuống mức rất thấp. Người bệnh có thể sống lâu dài, khỏe mạnh và không lây truyền HIV cho bạn tình không nhiễm HIV qua đường tình dục.

Uống thuốc điều trị HIV hàng ngày là rất quan trọng. Vì việc bỏ qua liều lượng sẽ khiến HIV dễ dàng chuyển dạng hơn, khiến thuốc hết tác dụng. Đây được gọi là tình trạng kháng thuốc. HIV có thể kháng thuốc của bệnh nhân và với các loại thuốc tương tự mà họ chưa dùng. Điều này làm hạn chế các lựa chọn để điều trị HIV thành công. Các chủng HIV kháng thuốc cũng có thể lây truyền cho người khác. Người bệnh hãy liên hệ ngay với chuyên gia y tế nếu bỏ lỡ liều. Trong hầu hết các trường hợp, nếu nhận ra mình đã bỏ lỡ một liều, hãy dùng thuốc càng sớm càng tốt. Sau đó, dùng liều tiếp theo vào thời gian dự kiến ​​thông thường.^{4 6}

Bệnh nhân sẽ cần gặp bác sĩ thường xuyên để họ có thể chắc chắn rằng việc điều trị HIV đang hoạt động. Hãy cho họ biết nếu người bệnh gặp khó khăn trong việc tuân thủ kế hoạch điều trị của mình. Ví dụ: nếu người bệnh có vấn đề về việc nhớ uống thuốc hoặc tác dụng phụ của thuốc.²

Qua bài viết trên, YouMed hy vọng đã giải đáp được vấn đề uống ARV bao lâu thì xét nghiệm âm tính HIV cho bạn đọc. Khi sử dụng thuốc ARV trong điều trị và dự phòng phơi nhiễm HIV, người bệnh nên uống thuốc đúng liều và cần thường xuyên trao đổi với bác sĩ về phác đồ điều trị HIV của bản thân.