Viêm VA là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Nội dung bài viết
Hằng ngày, cơ thể chúng ta luôn phải đối mặt với nguy cơ bị các mầm bệnh trong môi trường tấn công. Hệ hô hấp và tiêu hóa là những đường dễ xâm nhập nhất. May mắn thay, ngay ở ngõ vào này, chúng ta có một hệ thống bảo vệ. Đó là amiđan và VA, một phần của hệ miễn dịch. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, chính chúng cũng bị quá tải và viêm nhiễm.
Viêm amiđan là một bệnh rất thường gặp, trong khi đó viêm VA có vẻ ít thông dụng hơn. Nhưng điều đó có đúng? Bài viết này sẽ giúp cung cấp cho các bạn những hiểu biết cần thiết về VA. Cách chúng hoạt động, cách chúng bị nhiễm trùng, biểu hiện của bệnh và cách điều trị..
VA và viêm VA là gì?
VA là viết tắt của Végétations Adénoides theo tiếng Pháp. Đây là một tổ chức mô bạch huyết nằm ở vòm họng, ngay sau mũi. Khi mở miệng, chúng ta có thể thấy amiđan còn VA thì không. Cùng với amiđan, VA bảo vệ cơ thể bằng cách bắt giữ các mầm bệnh đi theo đường mũi và miệng. Nó cũng tạo ra kháng thể chống lại sự nhiễm trùng. Vai trò này của VA giảm dần khi chúng ta lớn tuổi. Do đó, chúng có thể được cắt bỏ khi mắc bệnh.
VA đạt kích thước lớn nhất trong khoảng 3 – 5 tuổi. Sau đó, nó bắt đầu co lại từ 7 đến 8 tuổi. Tới những năm sau thời thiếu niên, chúng sẽ nhỏ đi khá nhiều. Và khi trưởng thành thì hầu như không thể thấy được nữa.
Mặc dù VA có chức năng lọc và tiêu diệt mầm bệnh, đôi khi chúng cũng bị nhiễm trùng. Khi đó, chúng sẽ bị viêm và sưng lên, tình trạng này được gọi là viêm VA. Thường thì bệnh sẽ gặp ở trẻ em, người lớn cũng có thể bị nhưng hiếm hơn.

Nguyên nhân VA bị viêm?
Có nhiều tác nhân có thể gây nên bệnh:
- Một đợt nhiễm virus ở mũi, họng có thể khởi phát viêm VA cấp.
- Các vi khuẩn cũng là nguyên nhân thường gặp. Có thể kể tới Heamophilus influenzae, Streptococcus pneumonia… Khi VA viêm mạn có thể gặp nhiều loại vi khuẩn, gồm cả kỵ khí.
- Dị ứng cũng đóng một vai trò nhất định làm VA bị viêm là tăng sinh.
- Kích thích kéo dài trong bệnh trào ngược dạ dày thực quản cũng đã được chứng minh là một nguyên nhân.
Triệu chứng của bệnh là gì?
Khi VA bị viêm, chúng sẽ sưng lớn lên. Hậu quả là gây tắc nghẽn hay làm hẹp cửa mũi sau. Từ đó dẫn đến khó thở qua đường mũi. Đây là triệu chứng thường gặp nhất của bệnh. Ngoài ra, một số triệu chứng có liên quan tới VA bị sưng phồng như:
- Giọng mũi, người nghe có cảm giác người bệnh nói qua mũi.
- Đau và khô họng do người bệnh thường phải thở qua miệng.
- Ngủ ngáy hay ngưng thở khi ngủ.
Kèm theo có thể là các triệu chứng liên quan tới nhiễm trùng như:
- Chảy mũi nước xanh hay đục màu.
- Đau họng.
- Nổi hạch ở cổ.
- Đau tai, viêm tai dai dẳng hay tái lại.

Ai dễ mắc bệnh?
Một vài yếu tố nguy cơ cho sự nhiễm trùng VA là:
- Nhiễm trùng họng, đầu, cổ tái đi tái lại.
- Nhiễm trùng ở amiđan.
- Tiếp xúc với mầm bệnh (vi khuẩn, virus).
Trẻ em là đối tượng dễ mắc bệnh nhất do VA phát triển nhất ở trẻ em. Sau đó, chúng dần nhỏ lại. Tới những năm sau tuổi thiếu niên, VA hầu như không còn thấy nữa và do đó nguy cơ bệnh cũng gần như không còn.
Bệnh được chẩn đoán ra sao?
Viêm VA được chẩn đoán và điều trị bởi chuyên khoa tai mũi họng.
Các bác sĩ sẽ dựa vào tuổi thường mắc bệnh và các triệu chứng. Đồng thời, các thăm khám sẽ được thực hiện để xác định vị trí nhiễm trùng.
Phết họng được dùng để định danh nguyên nhân khi cần.
Xét nghiệm máu cho thấy sự nhiễm trùng.
Kích thước VA là yếu tố quan trọng để xác định chẩn đoán. Vì chúng không thể thấy khi quan sát bằng mắt nên các bác sĩ cần có công cụ trợ giúp như:
- Một tấm gương đặc biệt để quan sát được vòm họng.
- Ống nội soi: Là một ống dài, có đèn và camera.
- Một phim X quang chụp vùng đầu cổ.

Bệnh có những biến chứng nào?
- Nhiễm trùng tai: VA nằm cạnh lỗ vòi tai, là một ống dẫn dịch từ tai giữa xuống họng. Do đó khi VA sưng, nó sẽ làm tắc đường dẫn này, làm dịch ứ đọng ở tai. Hậu quả là viêm ở tai giữa, nếu không chữa trị sẽ dẫn tới nghe kém về sau.
- Viêm xoang: Xoang là những hốc xương rỗng nằm cạnh mặt, chứa không khí và dẫn lưu dịch vào mũi họng. VA lớn có thể bít đường ra của những khoang này. Dịch sẽ tích tụ ở đây tạo điều kiện cho sự nhiễm trùng.
- Nhiễm trùng đường hô hấp: Nếu vi khuẩn hay virus làm nhiễm trùng nặng VA, chúng có thể lan vào đường dẫn khí. Hậu quả là phổi, phế quản và các cấu trúc trong hệ hô hấp bị nhiễm trùng.
Viêm VA được điều trị như thế nào?
Có hai hướng điều trị là nội khoa và ngoại khoa.
Nội khoa là dùng thuốc tùy theo nguyên nhân. Nếu nguyên nhân là vi khuẩn, kháng sinh sẽ được sử dụng. Còn nếu là virus thì thuốc chuyên biệt chống virus là lựa chọn.
Ngoại khoa là lấy VA ra khỏi họng, hay gọi là nạo VA. Cách này được dùng trong những trường hợp:
- Điều trị bằng thuốc kháng sinh, kháng virus không hiệu quả.
- Tình trạng viêm nhiễm tái đi tái lại.
- Gây khó thở, khó nuốt.
- Gây mất ngủ, ảnh hưởng tới học tập và sinh hoạt.
- VA lớn gây nhiễm trùng tai không đáp ứng kháng sinh.
- Ung thư hay u ở VA.
- Có bệnh khác cần mổ kèm theo, như là ung thư vòm họng hay cổ.
VA được bỏ như thế nào?
Người bệnh được gây mê trong quá trình thực hiện. Qua đường họng, bác sĩ có thể tiếp cận VA mà không cần phải rạch da.
VA được bỏ bằng đốt hoặc cắt. Thông thường, toàn bộ quá trình kéo dài không quá 1 giờ đồng hồ. Người bệnh có thể về nhà nếu không có biến chứng. Trẻ em có nguy cơ cao hay vấn đề về hô hấp nên ở lại bệnh viên theo dõi.
Một vài trường hợp, amiđan có thể được lấy bỏ cùng lúc với VA nếu như cả hai đều bị viêm.
Nạo VA có biến chứng không?
Phẫu thuật nạo VA khá an toàn. Ở trẻ không có bệnh kèm theo thì cũng không có nguy cơ nào đáng kể. Tuy nhiên, sau nạo VA có thể gặp một số vấn đề như:
- Sốt.
- Buồn nôn, nôn.
- Đau họng.
- Đau tai.
- Hơi thở hôi.
- Gặp khó khăn khi nuốt.
Sau phẫu thuật mà thấy máu chảy ra từ mũi hoặc miệng, đặc biệt ở trẻ em, thì nên tới gặp bác sĩ ngay để kiểm tra.
Một trường hợp khác là khó thở hay khò khè sau phẫu thuật. Nguyên nhân có thể là vết mổ nạo bị sưng tấy quá mức. Đây cũng là tình trạng cần phải đi khám càng sớm càng tốt.
Chăm sóc sau phẫu thuật như thế nào?
Trẻ em trải qua nạo VA thường phục hồi sau 1 – 2 tuần. Ba mẹ nên làm những việc sau để giúp trẻ nhanh phục hồi hơn:
- Cho trẻ uống nhiều nước.
- Ăn thức ăn lỏng nếu trẻ đau họng. Sau vài ngày có thể ăn bình thường.
- Cho trẻ nghỉ tại nhà tới khi trẻ ăn uống được, không còn đau và có thể ngủ ngon.
- Không đi máy bay trong vòng 2 tuần sau cuộc phẫu thuật.
Viêm VA là một tình trạng thường gặp, hầu hết ở trẻ em. Bệnh gây ra chủ yếu bởi nhiễm vi khuẩn, virus. Triệu chứng liên quan tới tắc nghẽn đường thở. Điều trị bệnh chủ yếu là dùng thuốc kháng sinh, kháng virus và phẫu thuật nạo VA. Tiên lượng bệnh nói chung là tốt. Tuy nhiên, do bệnh chủ yếu gặp ở trẻ em, là đối tượng hệ miễn dịch còn yếu, dễ gặp biến chứng hơn, nên việc đưa trẻ đi khám khi nghi ngờ triệu chứng của viêm VA là rất cần thiết.