Viêm xoang mạn: Nguyên nhân triệu chứng và phương pháp điều trị

Viêm xoang mãn tính là khi các mô bên trong xoang bị viêm và tắc nghẽn trong một thời gian dài do sưng tấy và tích tụ chất nhầy. Viêm xoang cấp tính chỉ diễn ra trong thời gian ngắn (thường là một tuần), nhưng viêm xoang mãn tính có thể kéo dài hàng tháng. Viêm xoang được coi là mãn tính khi triệu chứng kéo dài sau ít nhất 12 tuần. Viêm xoang cấp tính thường do cảm lạnh, nhưng viêm xoang mãn tính có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau.

1. Tổng quan

Viêm xoang mãn tính là tình trạng các xoang bị viêm nhiễm lâu ngày. Xoang là khoảng không phía sau xương của mặt. Thông thường, các xoang thoát qua các lỗ nhỏ vào bên trong mũi. Bất cứ thứ gì cản trở dòng chảy thoát ra này có thể gây tích tụ chất nhầy, và đôi khi là mủ trong xoang. Việc thoát dịch từ xoang có thể bị tắc nghẽn do bất thường về cấu trúc của mũi, nhiễm trùng hoặc sưng mô do dị ứng. Sự tích tụ của chất nhờn dẫn đến tăng áp lực xoang và gây đau vùng mặt.

Ở người lớn, viêm xoang mãn tính thường liên quan đến sưng mũi do dị ứng, đặc biệt là dị ứng với bụi hít phải, nấm mốc, phấn hoa hoặc bào tử của nấm. Những dị ứng này kích hoạt giải phóng histamine và các chất hóa học khác làm cho niêm mạc bên trong mũi sưng lên và làm tắc nghẽn hệ thống thoát nước của xoang.

Polyp, khối u trong mũi và gãy xương mũi có thể làm tắc nghẽn đường thoát của xoang dẫn đến viêm xoang mãn tính. Viêm xoang mãn tính cũng có thể gặp ở những người có xoang và đường mũi bị hẹp bất thường về cấu trúc. Những người bị hen suyễn, xơ nang hoặc các vấn đề về hệ thống miễn dịch phát triển bệnh viêm xoang mãn tính thường xuyên hơn những người khác.

2. Các triệu chứng viêm xoang mạn

Triệu chứng phổ biến nhất là áp lực đau ở các phần trên của khuôn mặt, đặc biệt là ở trán, sau mũi, giữa hoặc sau mắt, hoặc má. Đôi khi, cơn đau xoang có thể cảm thấy giống như đau răng. Các triệu chứng khác bao gồm nghẹt mũi, chảy nước mũi nhiều hơn vào ban đêm và hơi thở có mùi hôi mà không liên quan đến các vấn đề răng miệng.

Sốt và chảy nước mũi đặc, đổi màu là dấu hiệu của viêm xoang cấp tính, một bệnh nhiễm trùng xoang ngắn hạn thường do vi rút hoặc vi khuẩn gây ra. Các triệu chứng tương tự có thể có trong viêm xoang mãn tính.

Bạn cũng cần phải có ít nhất hai trong số các triệu chứng sau để được chẩn đoán là mãn tính:

• Khó ngửi hoặc nếm thức ăn và đồ uống
• Chất nhầy màu vàng hoặc xanh lục chảy ra từ mũi của bạn
• Chất nhầy khô hoặc cứng chặn đường mũi của bạn
• Đau hoặc khó chịu ở mặt, đặc biệt là ở vùng mắt, trán và má
• Chất nhầy rò rỉ xuống phía sau cổ họng của bạn (nhỏ giọt sau mũi)

Các triệu chứng phổ biến khác của viêm xoang mãn tính bao gồm:

• Nhức đầu do áp lực và sưng tấy trong xoang
• Đau trong tai của bạn
• Đau họng, hàm và răng
• Cảm thấy chóng mặt
• Ho nặng hơn vào ban đêm
• Hôi miệng

3. Nguyên nhân

Sau đây là những nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm xoang mãn tính:

• Dị ứng, đặc biệt dị ứng với môi trường (chẳng hạn như phấn hoa hoặc hóa chất). Những chất này có thể khiến đường mũi của bạn bị viêm.
• Sự phát triển mô được gọi là polyp bên trong mũi của bạn. Polyp mũi có thể khiến bạn khó thở bằng mũi và làm tắc các xoang.

• Một bức tường mô không đồng đều giữa hai lỗ mũi của bạn. Đây được gọi là vách ngăn lệch và nó có thể hạn chế luồng không khí lưu thông trong một hoặc cả hai lỗ mũi của bạn.
• Nhiễm trùng mũi, khí quản hoặc phổi do vi rút hoặc vi khuẩn (bao gồm cả cảm lạnh). Chúng có thể khiến mũi của bạn bị viêm và khiến chất nhầy khó thoát ra khỏi mũi.

Các tình trạng sức khỏe khác cũng có thể gây ra viêm xoang mãn tính, bao gồm:

• Hen suyễn, một tình trạng gây viêm mãn tính trong đường hô hấp của bạn
• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD), một bệnh về đường tiêu hóa.
• HIV, một loại vi rút có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch của bạn
• Xơ nang, một tình trạng trong đó chất nhầy trong cơ thể bạn tích tụ và thường gây ra nhiễm trùng do vi khuẩn.

4. Các phương pháp điều trị

Có nhiều phương pháp điều trị cho bệnh viêm xoang mãn tính. Một số phương pháp bạn có thể làm tại nhà để giảm đau trong thời gian ngắn. Những cách khác sẽ giúp điều trị nguyên nhân cơ bản gây ra bệnh viêm xoang.

Thuốc giảm đau không kê đơn có thể giúp giảm đau do nhức đầu hoặc áp lực do sưng. Chúng bao gồm ibuprofen hoặc acetaminophen. Thuốc xịt mũi có corticosteroid cũng giúp kháng viêm. Điều này sẽ giúp bạn thở tốt hơn nếu chúng chặn đường mũi của bạn.

Nếu viêm xoang của bạn là do nhiễm trùng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm trùng và làm giảm một số triệu chứng. Nhiễm trùng nặng dẫn đến viêm xoang có thể cần điều trị kháng sinh để ngăn ngừa biến chứng.

Bởi vì viêm xoang mãn tính thường là do viêm liên quan đến dị ứng. Bạn cần xác định, điều trị và ngăn ngừa chất gây dị ứng. Điều này sẽ giúp thuyên giảm viêm xoang tái phát. Thuốc trị dị ứng bao gồm thuốc kháng histamine, thuốc ức chế leukotriene và thuốc chống viêm.

Nếu viêm xoang mãn tính của bạn là do dị ứng, bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến một chuyên gia về dị ứng. Bác sĩ chuyên khoa dị ứng có thể tiến hành các xét nghiệm để tìm ra các chất bạn bị dị ứng. Sau đó, họ có thể tiêm phòng dị ứng thường xuyên cho bạn để cơ thể bạn dần miễn dịch với những chất gây dị ứng đó.

Chích ngừa dị ứng có thể không có hiệu lực cho đến vài năm sau khi bắt đầu điều trị, nhưng chúng có thể giúp làm giảm đáng kể các triệu chứng dị ứng về lâu dài.

Thuốc xịt mũi corticosteroid cũng có thể làm giảm sưng mũi và viêm xoang. Nếu những loại thuốc xịt này không có tác dụng, bạn có thể cần dùng steroid đường uống, chẳng hạn như prednisone. Bạn có thể cần dùng thuốc kháng sinh cùng với corticosteroid đường mũi hoặc đường uống.

Nếu các triệu chứng khó kiểm soát chỉ bằng thuốc, bạn có thể cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng. Bác sĩ có thể xác định xem bạn có cần dẫn lưu xoang hay cần phẫu thuật nội soi để mở rộng lỗ thông xoang. Phẫu thuật nội soi sử dụng ống soi và dụng cụ nhỏ qua đường mũi để vào xoang. Nếu hạn chế được sự tắc nghẽn của lỗ mở xoang, thì việc nong bằng bóng ở khu vực này có thể giải quyết được vấn đề và tránh phải phẫu thuật.

Polyp mũi và các khối cấu trúc khác cũng có thể được loại bỏ bằng phẫu thuật nội soi xoang. Ngay cả một vách ngăn bị lệch cũng có thể được sửa chữa bằng phẫu thuật nội soi.

5. Biện pháp khắc phục tại nhà

Sử dụng dung dịch nước muối để làm sạch và bôi trơn đường mũi của bạn. Điều này giúp chất nhầy thoát ra dễ dàng hơn. Giải pháp này cũng có thể làm giảm sưng tấy. Hít hơi nước nóng hoặc sử dụng máy tạo độ ẩm để giúp thoát chất nhầy và giảm viêm.

6. Các biến chứng

Nếu không được điều trị, viêm xoang mãn tính có thể gây khó thở, khiến bạn không nhận đủ oxy vào cơ thể. Viêm xoang mãn tính lâu dài cũng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng khác, bao gồm:

• Mất vĩnh viễn khả năng ngửi do tổn thương dây thần kinh khứu giác vốn giúp bạn ngửi.
• Mất thị lực nếu nhiễm trùng lan đến mắt của bạn.
• Viêm màng não và tủy sống của bạn.
• Nhiễm trùng lan sang da hoặc xương của bạn.

7. Phòng ngừa

Nếu bạn bị viêm xoang mãn tính, hãy tránh hút thuốc lá và tiếp xúc với khói thuốc. Bạn cũng nên tránh ở lâu ngoài trời khi có nhiều chất gây ô nhiễm hoặc chất gây dị ứng trong không khí. Trong nhà, sử dụng máy điều hòa không khí và máy tạo ẩm đôi khi có thể giúp ngăn ngừa các triệu chứng của viêm xoang mãn tính.

Nếu bạn bị dị ứng, bạn có thể giúp ngăn ngừa các đợt viêm xoang bằng cách xác định và tránh các tác nhân gây bệnh cũng như dùng thuốc thích hợp theo chỉ dẫn. Một số biện pháp có thể được thực hiện tại nhà để loại bỏ các chất gây dị ứng trong không khí trong nhà gây ra các vấn đề về xoang. Dưới đây là một số điều bạn có thể làm:

• Khi đang di chuyển trên ô tô, hãy đóng các lỗ thông hơi bên ngoài và bật điều hòa nhiệt độ. Một số xe đời mới có thể được trang bị hệ thống lọc không khí hiệu quả cao.
• Giảm thiểu các hoạt động tiếp xúc nhiều với phấn hoa, chẳng hạn như cắt cỏ và thổi lá.
• Hít hơi và rửa mũi bằng dung dịch nước muối thường xuyên cũng có thể giúp tránh các triệu chứng.
• Đảm bảo rằng bạn uống đủ nước.
• Tránh nhiễm trùng đường hô hấp trên. Hạn chế tiếp xúc với những người bị cảm lạnh.
• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước, đặc biệt là trước bữa ăn.
• Tránh khói thuốc lá và không khí ô nhiễm. Khói thuốc lá và các chất gây ô nhiễm không khí có thể gây kích ứng và làm viêm phổi cũng như đường mũi của bạn.
• Sử dụng máy tạo độ ẩm. Nếu không khí trong nhà của bạn khô, việc bổ sung độ ẩm cho không khí có thể giúp ngăn ngừa viêm xoang. Đảm bảo giữ cho máy tạo ẩm sạch sẽ và không bị nấm mốc bằng cách vệ sinh thường xuyên và kỹ lưỡng.

8. Tiên lượng

Tiên lượng cho viêm xoang mãn tính phụ thuộc vào nguyên nhân của nó. Thường thì cần dùng thuốc để giảm viêm hoặc khắc phục sự tắc nghẽn. Trong nhiều trường hợp, tình trạng viêm phải được quản lý bằng thuốc trong thời gian dài để ngăn ngừa tái phát.

Thông thường các nguyên nhân gây ra viêm xoang mãn tính không được điều trị khỏi hoàn toàn. Bạn có thể cần điều trị lâu dài để giúp các triệu chứng của viêm xoang không làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày của bạn. Trên đây là một số phương pháp điều trị tại nhà có thể giúp giảm các triệu chứng của bạn. Nhưng bạn có thể cần dùng thuốc và điều trị lâu dài để ngăn các triệu chứng tái phát. Với bài viết trên, bác sĩ Youmed hy vọng đã đem đến cho bạn một số kiến thức cần thiết để bạn hiểu rõ hơn về bệnh lý viêm xoang mạn tính này.

Bác sĩ Hoàng Thị Việt Trinh