Virus HBV: Kẻ thù thầm lặng gây ung thư gan

Virus HBV hay virus gây bệnh viêm gan siêu vi B được biết đến như là một căn bệnh thầm lặng. Có hàng trăm triệu người trên thế giới bị viêm gan B. Hầu hết mọi người thậm chí còn không biết mình bị nhiễm virus HBV. Bởi vì chưa xuất hiện triệu chứng – nhưng có rất nhiều điều quan trọng bạn nên biết về loại siêu vi nguy hiểm này. Bài viết này của Thạc sĩ, Bác sĩ Thái Việt Nguyên sẽ cung cấp những thông tin cần thiết về cách phòng ngừa, chẩn đoán và kiểm soát viêm gan B. Hi vọng bạn có thể chia sẻ thông tin này với bạn bè, gia đình và những người khác trong cộng đồng vì mục tiêu giảm tỉ lệ nhiễm virus HBV ở Việt Nam nhé.

Nhiệm vụ của gan

Gan là một cơ quan quan trọng đến mức chúng ta có thể chỉ sống 1 hoặc 2 ngày nếu nó ngưng hoạt động. Nếu gan bị hư, cơ thể bạn cũng sẽ ốm yếu. May mắn thay, gan có thể hoạt động ngay cả khi có tới 80% bị tổn hại. Điều này là do nó có khả năng tái tạo tuyệt vời từ các tế bào gan khỏe mạnh còn lại.

Nếu cơ thể bạn là một chiếc ô tô thì gan đóng vai trò như động cơ. Nó thực hiện hàng trăm nhiệm vụ quan trọng để đảm bảo mọi thứ hoạt động một cách trôi chảy:

• Lưu trữ vitamin, đường và sắt để cung cấp năng lượng cho cơ thể bạn.
• Kiểm soát việc sản xuất và loại bỏ tế bào mỡ cholesterol.
• Lọc và thải trừ các sản phẩm được cơ thể thải ra trong máu như thuốc và các chất độc hại khác.
• Sản xuất các yếu tố đông máu giúp cầm máu lúc bạn có vết thương hoặc chấn thương.
• Được xem như nhà máy tạo ra các yếu tố miễn dịch. Từ đó, loại bỏ vi khuẩn trong máu để chống nhiễm trùng.
• Với cấu trúc đặc biệt, gan là nơi sản xuất mật để giúp tiêu hóa thức ăn và hấp thụ các chất dinh dưỡng quan trọng.

Thuật ngữ “viêm gan siêu vi B” thực sự có nghĩa là tình trạng viêm của gan do virus HBV. Với việc phát hiện sớm và chăm sóc y tế, theo dõi phù hợp, những người bị nhiễm viêm gan B mãn tính có thể hoàn toàn hi vọng được hưởng một cuộc sống lâu dài và khỏe mạnh.

Xem thêm: Y học thường thức: Bệnh máu khó đông (Hemophilia)

Cấu trúc virus viêm gan B (HBV)

Virus viêm gan B là một loại virus có cấu trúc phân tử là chuỗi DNA, thuộc họ Hepadnaviridae. Các loại virus liên quan trong họ này cũng được tìm thấy ở những con sóc, vịt Bắc Kinh và diệc.

Cấu trúc của virus viêm gan B gồm một lớp vỏ bên ngoài và lõi bên trong:

• Lớp vỏ ngoài của virus bao gồm một protein bề mặt gọi là kháng nguyên bề mặt viêm gan B hay “HBsAg”. HBsAg có thể được phát hiện bằng xét nghiệm máu đơn giản. Ý nghĩa kết quả xét nghiệm dương tính cho biết bạn đã bị nhiễm virus viêm gan B.
• Lõi bên trong của virus được cấu tạo bởi protein được gọi là kháng nguyên lõi viêm gan B hay “HBcAg”. Đây là cấu trúc chứa DNA của virus viêm gan B và các enzyme được sử dụng trong quá trình sao chép của virus.

Vòng đời của virus viêm gan B

Virus viêm gan B (HBV) có vòng đời khá phức tạp. Virus xâm nhập vào tế bào gan của cơ thể và được vận chuyển vào nhân của tế bào gan. Khi đã ở trong nhân, DNA virus được chuyển thành cccDNA. Nó đóng vai trò là khuôn mẫu để virus nhân lên tạo ra thêm nhiều virus viêm gan B mới. Virus HBV mới sau đó rời khỏi tế bào gan và tiếp tục gây tổn thương các tế bào gan khỏe mạnh khác. Bởi vì chu trình vòng đời vẫn chưa được rõ ràng hoàn toàn, các phần của quá trình sao chép này dễ bị lỗi. Do đó,xuất hiện các kiểu gen đột biến khác nhau của bệnh viêm gan B.

Các đối tượng có nguy cơ nhiễm HBV

Viêm gan B là một căn bệnh mang tính toàn cầu. Viêm gan B có thể lây nhiễm cho bất kỳ người nào thuộc mọi lứa tuổi hoặc chủng tộc. Tuy nhiên, theo thống kê, dân số từ những vùng trên thế giới như Châu Á, một số nước ở Châu Phi và Nam Mỹ, Đông Âu, và Trung Đông, có nguy cơ bị nhiễm bệnh cao hơn nhiều.

Đây là bệnh lí viêm gan nghiêm trọng phổ biến nhất trên thế giới. Hơn 2 tỷ người (hoặc 1 trong 3 người) đã bị nhiễm bệnh. Trong số đó, hơn 292 triệu người đang bị nhiễm viêm gan B mãn tính. Mỗi năm có tới 1 triệu người chết vì viêm gan B. Mặc dù thực tế là nó có thể phòng ngừa và điều trị được. Ở Việt Nam và các quốc gia Á Đông cũng không ngoại lệ. Cứ khoảng 12 người Á châu thì có 1 người đang sống cùng virus viêm gan B. Nhưng đa số mọi người không biết điều đó.

Xem thêm: Viêm gan mạn tính: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Virus viêm gan B lây qua đường nào?

Virus viêm gan B (HBV) được truyền qua máu và dịch cơ thể bị nhiễm bệnh. Nó có thể được truyền cho người khác thông qua:

• Tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc xăm hình.
• Quan hệ tình dục không an toàn.
• Kim tiêm không được khử trùng hoặc dùng chung với nhau.
• Từ mẹ sang con khi mang thai. 

Viêm gan B là một căn bệnh thầm lặng vì đa số mọi người không có triệu chứng khi họ mới bị nhiễm bệnh hoặc bị nhiễm mạn tính. Do đó, họ vô tình có thể truyền virus sang người khác và tiếp tục lây lan viêm gan B.

Hầu hết những người sinh ra ở Việt Nam và các nước châu Á khác mắc bệnh từ khi mới lọt lòng hoặc còn rất nhỏ. Viêm gan B có thể được truyền từ mẹ bị nhiễm bệnh cho đứa con khi sinh ra. Một thành viên trong gia đình mắc bệnh cũng có thể lây cho trẻ nhỏ.

Viêm gan B không phải là bệnh di truyền. Mọi người cũng không bị viêm gan B từ việc ăn chung, dùng chén đũa hoặc đồ dùng với người bị
bệnh. Cho con bú, ôm, hôn, nắm tay, ho hoặc hắt hơi không làm bệnh lây lan.

Các triệu chứng khi nhiễm virus viêm gan B là gì?

Hầu hết những người bị viêm gan B mà không biết. Nhiễm virus viêm gan B không phải lúc nào cũng xuất hiện triệu chứng. Virus viêm gan B có thể ở ẩn nấp trong cơ thể. Nhiều người có thể sống cùng virus này trong suốt 20 năm mà không cảm thấy khó chịu. Tuy nhiên, nó vẫn có thể gây hại cho gan trong suốt thời gian đó.

Một số người bị nhiễm bệnh sẽ có các triệu chứng và tìm đến Bác sĩ. Nhưng bên cạnh đó, nhiều người sẽ nghĩ rằng họ chỉ bị cúm và bỏ qua các triệu chứng.

Khoảng 1% những người bị nhiễm sẽ tiến triển đến “viêm gan tối cấp” – một tình trạng đe dọa tính mạng dẫn đến suy gan và tử vong. Mặc dù rất hiếm, viêm gan tối cấp nhanh chóng diễn tiến trầm trọng. Do đó, người bệnh cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Các triệu chứng phổ biến của nhiễm viêm gan siêu vi B

• Sốt, mệt mỏi, đau cơ hoặc khớp.
• Ăn không ngon.
• Buồn nôn và nôn nhẹ. 
• Đau bụng.
• Phân màu vàng nhạt.
• Nước tiểu sậm màu giống nước trà.

Các triệu chứng nghiêm trọng cần được chăm sóc y tế ngay lập tức

• Buồn nôn và nôn dữ dội.
• Niêm mạc mắt và da vàng.
• Bụng phình to.

Luôn đến bệnh viện để được thăm khám và kiểm tra nếu bạn cảm thấy không khỏe. Hoặc nếu bạn không chắc chắn về việc bạn có bị nhiễm viêm gan B hay không.

Viêm gan B có thể gây ra hậu quả rất nghiêm trọng. Lá gan của con người có thể bị tổn thương vì bệnh này, như suy gan hoặc ung thư gan.

Dấu hiệu nhận biết bản thân nhiễm virus viêm gan B

Xét nghiệm tìm virus viêm gan B sẽ cho mọi người biết nếu họ nhiễm nó. Đây là một xét nghiệm máu đơn giản, chỉ lấy một ít máu từ cánh tay của bạn. Các bác sĩ không phải lúc nào cũng làm xét nghiệm này. Vì vậy điều quan trọng là bạn nên đề nghị để được xét nghiệm.

Ai nên được kiểm tra virus viêm gan B?

Xét nghiệm viêm gan B được khuyến nghị thực hiện cho các đối tượng sau:

• Tất cả người dân Việt Nam và các nước châu Á khác.
• Những người sống chung với người mắc bệnh viêm gan B.
• Phụ nữ mang thai.
• Trước khi phẫu thuật hay làm thủ thuật.
• Có những bệnh lí nặng gây suy giảm miễn dịch như nhiễm HIV, suy dinh dưỡng nặng…

Xét nghiệm máu có thể cho bạn biết các thông tin sau:

• Bị viêm gan B mãn tính (có nghĩa là nhiễm suốt đời).
• Cần một loại vắc-xin để bảo vệ bạn.
• Đã có miễn dịch từ một loại vắc-xin mà bạn chích ngừa trong quá khứ.
• Do đó, bạn sẽ được bảo vệ không nhiễm virus này.

Tại sao mọi người nên xét nghiệm viêm gan B?

Việc xét nghiệm giúp kiểm tra liệu bạn có bị viêm gan B hay không. Có những phương pháp điều trị viêm gan B có thể giúp ngăn ngừa tổn thương gan nghiêm trọng. Nếu phát hiện nhiễm virus viêm gan B, bạn cũng có thể giữ cho các thành viên khác trong gia đình khỏe mạnh. Đây là lý do tại sao phụ nữ luôn được xét nghiệm viêm gan B khi họ mang thai. Những thành viên chưa bị viêm gan B có thể chủng ngừa để không bị nhiễm.

Kết quả xét nghiệm viêm gan B sẽ được bảo mật. Nếu nhiễm viêm gan B, cơ quan sẽ không thể lấy lí do này để bắt người bệnh nghỉ làm hay thôi học.

Điều trị viêm gan B như thế nào?