Bệnh tâm thần hoang tưởng: Nguyên nhân và triệu chứng

Trong thực tế, bệnh tâm thần hoang tưởng thường được gọi là bệnh tâm thần phân liệt hoang tưởng. Đây là một dạng điển hình nhất của rối loạn tâm thần và hoang tưởng được coi là một triệu chứng điển hình của căn bệnh này. Dưới đây, chúng ta sẽ cùng Chuyên viên tâm lý Nguyễn Thị Hương tìm hiểu sơ lược về nguyên nhân cũng như triệu chứng và hướng điều trị của căn bệnh.

Bệnh tâm thần hoang tưởng là gì?

Tâm thần phân liệt hoang tưởng trước hết là một rối loạn tâm thần đặc trưng bởi việc tâm trí người bệnh không đồng ý với thực tế. Và hoang tưởng là một triệu chứng điển hình của căn bệnh này.¹

Người bệnh thường khó phân biệt được đâu là thật và đâu là tưởng tượng. Chính vì thế, căn bệnh ảnh hưởng đến cách họ nhận thức cũng như tương tác với thế giới bên ngoài.¹

Không phải tất cả những người bị tâm thần phân liệt đều có dấu hiệu hoang tưởng. Tuy nhiên, có hơn một nửa người bệnh trải qua triệu chứng này. Việc sớm nhận ra các triệu chứng này có thể giúp ích cho quá trình chẩn đoán và điều trị bệnh.

Triệu chứng của bệnh tâm thần hoang tưởng

Các dấu hiệu tâm thần hoang tưởng thường khá rõ ràng và cũng có thể tiến triển hoặc thuyên giảm theo thời gian. Căn bệnh này thường bao gồm các dấu hiệu dưới đây:¹

Ảo tưởng

Ảo tưởng là một trong những triệu chứng dễ nhận thấy của bệnh tâm thần phân liệt hoang tưởng. Có khá nhiều dạng ảo tưởng khác nhau bao gồm:

• Ảo tưởng về sự kiểm soát: Người bệnh tin rằng họ đang bị kiểm soát bởi một thế lực như người ngoài hành tinh, chính phủ.
• Ảo tưởng về sự ngược đãi: Niềm tin về việc mọi người hoặc một người nào đó đang cố gắng để có được họ. Việc này có thể đi kèm với các ý nghĩ họ đang bị theo dõi, bị ám hại,…
• Ảo tưởng về năng lực: Người bệnh cho rằng họ có khả năng đặc biệt, tầm quan trọng hoặc sự giàu có.

Và đa số những người bị tâm thần phân liệt hoang tưởng đều có triệu chứng ảo tưởng. Tuy nhiên, các dạng ảo tưởng họ gặp phải là khác nhau.

Ảo giác

Ảo giác là những cảm giác về thứ mà người bệnh cho là có thật nhưng thực ra không hề tồn tại. Trong đó, ảo thanh (nghe thấy giọng nói) là loại ảo giác phổ biến nhất trong bệnh tâm thần hoang tưởng. Giọng nói mà người bệnh nghe thấy có thể là của cả những người thân quen hoặc người xa lạ. Các triệu chứng ảo giác có thể trở nên trầm trọng hơn nếu người bệnh bị cô lập.

Cách nói chuyện vô tổ chức

Một dấu hiệu tâm thần phân liệt nữa là cách nói chuyện trở nên vô tổ chức. Người bệnh lúc này lặp lại các từ, cụm từ hoặc bắt đầu nói từ giữa câu. Thậm chí, họ có thể sáng tạo ra những từ ngữ của riêng họ. Triệu chứng này xuất phát từ việc người bệnh thường không thể tập trung vào vấn đề. Tuy nhiên, điều này khác với khiếm khuyết trong khả năng nói chuyện hay giao tiếp.

Hành vi vô tổ chức

Đây là tình trạng người bệnh không thể kiểm soát được hành vi của mình. Chúng bao gồm cả các hành vi ở tại cơ quan làm việc hay tại nhà. Người bệnh có thể có các hành vi kỳ quặc hoặc không phù hợp với môi trường xung quanh. Ngoài ra, việc thực hiện các hoạt động thường ngày cũng có thể bị ảnh hưởng.

Các triệu chứng tiêu cực khác

Bên cạnh các dấu hiệu trên đây, người bị bệnh tâm thần phân liệt hoang tưởng còn có các biểu hiện tiêu cực khác. Điển hình như thiếu cảm xúc, giảm mối quan tâm đến các vấn đề xung quanh,… Ngoài ra, họ cũng có thể có ý nghĩ hoặc hành vi tự tử.

Nguyên nhân của bệnh tâm thần hoang tưởng

Cho đến nay, người ta vẫn không biết chính xác nguyên nhân của bệnh tâm thần phân liệt hoang tưởng. Một số ý kiến cho rằng chúng có liên quan đến yếu tố di truyền. Tuy nhiên, không phải ai sinh ra trong gia đình có người bị tâm thần phân liệt cũng đều mắc phải rối loạn này. Ngoài ra, người ta cũng xác định được một số yếu tố nguy cơ có thể liên quan đến căn bệnh. Chúng bao gồm bất thường trong não bộ, các sang chấn tâm lý, bị lạm dụng thời thơ ấu, mức oxy thấp khi sinh…

Cách chẩn đoán bệnh tâm thần hoang tưởng

Để chẩn đoán tâm thần hoang tưởng, chúng ta cần tìm đến những trung tâm có chuyên môn về bệnh lý tâm thần. Các bác sĩ cần tiến hành một loạt các đánh giá và xét nghiệm. Chúng có thể bao gồm hình ảnh của hệ thống thần kinh, xét nghiệm máu, tiền sử bệnh, các đánh giá về tâm thần,… Điều này giúp loại bỏ các bệnh về thể chất và giúp các bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác nhất. Bệnh nhân được chẩn đoán tâm thần hoang tưởng cần có ít nhất hai triệu chứng từ tháng trước, đồng thời những triệu chứng này phải đủ nghiêm trọng và ảnh hưởng đến cuộc sống thường ngày.

Cách chữa bệnh tâm thần phân liệt hoang tưởng

Cách phổ biến hiện nay để điều trị bệnh tâm thần phân liệt thể hoang tưởng là kết hợp giữa thuốc và liệu pháp tâm lý. Đối với một vài trường hợp bệnh nặng, người bệnh có thể phải nhập viện để được theo dõi.

Thuốc điều trị

Các loại thuốc chống loạn thần sẽ giúp người bệnh giảm triệu chứng ảo thanh và ảo giác. Chúng hoạt động bằng cách kiểm soát lượng dopamin trong não.² Người bệnh có thể phải mất một thời gian mới có thể tìm được loại thuốc phù hợp với bản thân. Ngoài ra, thuốc điều trị cũng có thể có những tác dụng phụ. Vì thế, người bệnh hãy nói rõ với bác sĩ nếu có những dấu hiệu như buồn nôn, đau đầu, chóng mặt, buồn ngủ,… Các triệu chứng của bệnh có thể thuyên giảm ngay sau khi dùng thuốc. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp phải mất đến vài tuần mới thấy có hiệu quả.

Điều trị tâm lý

Liệu pháp nhóm và các biện pháp tâm lý xã hội thường được áp dụng để chữa căn bệnh này. Trong đó, liệu pháp nhóm giúp người bệnh gặp gỡ những người có cùng trải nghiệm. Nhờ vậy họ sẽ được sẻ chia và tránh cảm giác bị cô lập. Ngoài ra, các liệu pháp xã hội giúp bạn đối phó với cuộc sống hằng ngày tốt hơn. Người bệnh sẽ được hướng dẫn cách quản lý căng thẳng và nhận biết các dấu hiệu của bệnh.

Bệnh tâm thần hoang tưởng là một dạng rối loạn tâm thần cần được người có chuyên môn chẩn đoán. Bên cạnh việc sử dụng thuốc và liệu pháp tâm lý, người bệnh cũng cần biết tự chăm sóc bản thân. Tập thể dục đều đặn, ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc… là những cách giúp bệnh tình có tiến triển tốt. Ngoài ra, cần tránh tuyệt đối các chất kích thích và gây nghiện. Chúng có thể khiến bệnh tình trở nặng và khó kiểm soát hơn.