Đường hô hấp trên: Cấu trúc, chức năng và các bệnh liên quan

Đường hô hấp trên là một trong những thành phần quan trọng của hệ hô hấp. Nó không những có vai trò dẫn khí mà còn có vai trò bảo vệ cơ thể. Bất cứ tổn thương hoặc bệnh lý nào tại vị trí này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe. Vậy thành phần này của hệ hô hấp có cấu trúc và chức năng như thế nào? Mời các bạn đi tìm câu trả lời qua bài viết sau của bác sĩ Nguyễn Lâm Giang.

Khái niệm về đường hô hấp trên

Hệ hô hấp của con người được chia thành: đường hô hấp trên (đường thở trên) và đường hô hấp dưới (đường thở dưới). Đường thở trên được tạo bởi mũi, khoang mũi, hầu và thanh quản. Trong khi đường hô hấp dưới là khí quản, cây phế quản, phổi và các phế nang.

Đường thở trên, có thể đề cập đến các bộ phận của hệ thống hô hấp nằm trên góc xương ức (bên ngoài lồng ngực). Nó nằm trên các nếp gấp thanh quản, hoặc trên sụn vành tai. Theo đó, thanh quản đôi khi bao gồm cả đường thở trên và dưới.

Thanh quản còn được gọi là hộp âm thanh và có sụn liên kết tạo ra âm thanh. Đường dẫn khí trên bao gồm khoang mũi và các xoang cạnh mũi, hầu (mũi họng, hầu họng và hầu thanh quản). Và đôi khi bao gồm cả thanh quản.

Xem thêm: Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS)

Mũi và chức năng của mũi tại đường hô hấp trên

Cấu trúc của mũi

Mũi có một phần bên ngoài và một phần bên trong hộp sọ. Nó được hình thành bởi một khung xương phía trên, được tạo thành từ xương mũi, phần mũi của xương trán và các xoang phía trước của hàm trên. Cùng một loạt các sụn sừng ở phần dưới và một phần nhỏ mô mỡ. Nó tạo thành rìa bên của lỗ mũi. Nó được chia làm hai bởi vách ngăn mũi.

Vách ngăn mũi thường thẳng ngay từ khi mới sinh và nó vẫn thẳng trong suốt thời thơ ấu. Tuy nhiên, khi một người già đi, vách ngăn sẽ cong về một bên. Điều này có thể dẫn đến tắc nghẽn khoang mũi gây khó thở. Phần bên trong phía trên và phía sau của mũi chính là khoang mũi.

Chức năng của mũi

Không khí đi vào cơ thể thông qua mũi. Khi nó đi qua các tế bào chuyên biệt của hệ thống khứu giác, não bộ sẽ nhận ra và xác định mùi. Lông trong mũi làm sạch không khí của các phần tử lạ. Khi không khí di chuyển qua đường mũi, nó sẽ được làm ấm và làm ẩm trước khi đi vào phổi.

Khoang mũi – một thành phần không thể thiếu của đường hô hấp trên

Cấu trúc khoang mũi

Khoang mũi bắt đầu từ lỗ mũi ngoài đến lỗ mũi trong. Khoang mũi là những lỗ thông hình bầu dục giữa lỗ mũi và vòm họng. Phần trước của khoang mũi nằm bên trong mỗi lỗ mũi trước. Nó chứa tiền đình mũi là một khoang giãn ra và được lót bằng những sợi lông thô hoặc những hạt rung. Với biểu mô vảy phân tầng (liên tục với biểu mô vảy của da).

Vách ngăn mũi được cấu tạo bởi xương và sụn. Bộ phận này chia khoang mũi thành hai khoang phải và trái. Thành bên của hố mũi tạo nên ba nếp gấp của mô: mũi trên, mũi giữa và mũi dưới.

Xem thêm: Điều trị nhiễm khuẩn hô hấp với thuốc Auclanityl

Các xoắn mũi chia nhỏ mỗi bên của khoang mũi thành một loạt các đoạn giống như rãnh (rãnh mũi trên, giữa và dưới). Xoắn mũi bao gồm các màng nhầy được hỗ trợ bởi các xương hình con quay giống như những cuộn giấy mỏng. Những xoắn mũi làm tăng đáng kể diện tích bề mặt của màng nhầy mà không khí đi qua. Màng nhầy chứa các tế bào tiết chất nhờn và một mạng lưới rộng lớn các mạch máu cung cấp nhiệt và độ ẩm. Vòm miệng cứng tạo thành sàn của khoang mũi và ngăn cách nó với khoang miệng.

Sự cung cấp máu cho khoang mũi

Phần trên của khoang mũi nhận được nguồn cung cấp máu từ các nhánh trước và sau của động mạch mắt. Đồng thời nhận được sự cung cấp máu từ một nhánh của động mạch cảnh trong. Nhánh hình cầu của động mạch hàm trên được phân bố đến phần dưới của khoang mũi. Đồng thời liên kết với nhánh vách – một phần nhánh trên của động mạch mặt, nằm trên phần trước dưới của vách ngăn.

Từ phần này, ngay trong tiền đình của mũi, chảy máu cam xảy ra trong khoảng 90% trường hợp. Một đám rối tĩnh mạch dưới niêm mạc dẫn lưu máu vào các tĩnh mạch hình cầu, tĩnh mạch mặt và tĩnh mạch mắt.

Thần kinh chi phối khoang mũi

Dây thần kinh khứu giác cung cấp cho vùng khứu giác chuyên biệt của mũi. Nó chiếm một khu vực ở phần trên cùng của vách ngăn và thành bên của khoang mũi. Vách ngăn được cung cấp chủ yếu bởi dây thần kinh vòm họng, bắt nguồn từ dây thần kinh hàm trên thông qua hạch bướm khẩu cái.

Ngoài ra, khoang mũi còn được các dây thần kinh sau đây chi phối:

• Thần kinh mũi trên.
• Dây thần kinh phế nang trên trước.
• Dây thần kinh vòm miệng trước.
• Các nhánh của dây thần kinh hàm trên.

Hầu – một thành phần của đường hô hấp trên

Hầu là một nửa ống (lõm), có dạng một ống cơ. Nó có vai trò kết nối khoang miệng và khoang mũi với lần lượt là thực quản quản và thanh quản ở cổ. Khoang hầu họng chính là đường dẫn khí và thức ăn thông thường. Hầu được chia thành hầu mũi, hầu họng và hầu thanh quản.

Hầu mũi

Hầu mũi kéo dài từ vòm hầu xuống đến bờ dưới của vòm khẩu cái mềm. Mặt trước đối diện với khoang miệng trong khi mặt sau tạo thành một phần của vòm họng. Nó được lót bằng màng nhầy chứa biểu mô trụ giả phân tầng với các tế bào hình đài. Liệt các cơ của vòm khẩu cái mềm dẫn đến nói giọng mũi điển hình và thức ăn trào ngược lên mũi.

Hầu họng

Hầu họng kéo dài từ vòm miệng mềm đến nắp thanh quản. Về mặt bên, nó được tiếp giáp với trụ amidan trước và sau. Phía sau, thành hầu được cấu tạo phần lớn bởi các cơ co thắt hầu. Hầu họng đóng vai trò là đường dẫn chính cho cả chất rắn và chất lỏng từ miệng đến thực quản. Đồng thời cho luồng không khí đi qua thanh quản.

Hầu thanh quản

Hầu thanh quản kéo dài từ đỉnh của nắp thanh quản đến thực quản và đi ra sau đến thanh quản. Hầu thanh quản được lót bằng biểu mô lát tầng. Tuy nhiên, hầu là một ống cơ có thể thu gọn lại so với phần mũi và thanh quản của đường thở trên. Nó được nâng đỡ bởi các cấu trúc xương và sụn.

Xem thêm: Viêm màng phổi: Bệnh lý hô hấp thường gặp cần lưu ý

Thanh quản – một bộ phận giúp phát ra âm thanh của đường hô hấp trên

Cấu trúc của thanh quản

Thanh quản có cáu trúc tương tự hình tháp. Gồm có 3 mặt, với chiều dài khoảng 44 mm ở nam và 36mm ở nữ. Đường kính ngang của thanh quản là từ 41 – 43mm. Trong khi đường kính trước sau của thanh quản là 26 – 36mm.

Thanh quản bao gồm hầu hết các sụn được kết nối với nhau và với các cấu trúc xung quanh. Sự kết nối được tạo thành bởi các cơ hoặc bởi các thành phần mô sợi và sợi đàn hồi. Thanh quản được cấu tạo từ các sụn và được nối với nhau bằng các khớp, các cơ, dây chằng cùng các màng.

Chức năng của thanh quản

Thanh quản có những chức năng chính sau đây:

• Chức năng hô hấp của thanh quản có vai trò rất quan trọng.
• Thanh quản giúp bảo vệ đường hô hấp dưới. Thông qua phản xạ ho và đẩy các dị vật ra khỏi đường hô hấp.
• Tạo ra âm thanh. Đây là một trong những chức năng rất quan trọng của thanh quan. Chức năng này giúp con người có thể nói chuyện, ca hát, truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm,…

Những bệnh lý của đường hô hấp trên

Một số bệnh lý phổ biến của đường hô hấp trên bao gồm:

• Viêm mũi nhiễm trùng, viêm mũi dị ứng.
• Liệt cơ hầu họng.
• Bệnh bạch hầu.
• Viêm thanh quản, viêm nắp thanh môn.
• Dị vật đường hô hấp trên.
• Viêm xoang,…

Làm sao để bảo vệ đường hô hấp trên khỏe mạnh?

Để đường thở trên được khỏe mạnh, chúng ta nên biết cách bảo vệ hiệu quả. Những phương pháp bảo vệ phổ biến và dễ thực hiện bao gồm:

• Mang khẩu trang khi ra đường. Đặc biệt là khi tiếp xúc với môi trường có nhiều khói bụi. Hoặc khi nói chuyện với những người đang mắc các bệnh lý về hô hấp.
• Sử dụng công cụ bảo hộ đường hô hấp khi làm việc trong các môi trường độc hại, gây ảnh hưởng nhiều đến hệ hô hấp.
• Ăn uống đầy đủ chất, tăng cường vitamin C bằng trái cây để tăng sức đề kháng của cơ thể.
• Từ bỏ thói quen hút thuốc lá.
• Tiêm ngừa phòng các bệnh lây qua đường hô hấp. Chẳng hạn như cúm, phế cầu, bạch hầu, ho gà,…
•  Mang khẩu trang khi đi ra đường

Hy vọng với những thông tin mà bài viết đã cung cấp, bạn đọc sẽ hiểu rõ hơn về đường hô hấp trên. Từ đó, các bạn sẽ biết được vai trò quan trọng của cấu trúc này đối với con người. Đồng thời nắm rõ những cách để bảo vệ đường thở trên luôn được khỏe mạnh.