Hôi nách: Nguyên nhân, cách nhận biết, điều trị và ngăn ngừa

Hôi nách là một tình trạng rất phổ biến và đôi khi gây những trở ngại đáng kể cho nhiều người. Việc có những hiểu biết đúng đắn và đầy đủ về vấn đề thường gặp này sẽ giúp bạn nâng cao chất lượng cuộc sống và tự tin hơn khi gặp phải. Qua bài viết này, hãy cùng Bác sĩ Hoàng Trung Hiếu tìm hiểu về nguyên nhân, các biểu hiện thực tế và cách điều trị hôi nách nhé.

Hôi nách là bệnh gì?

Hôi nách có thể khiến bạn mất tự tin, mặc dù đây là vấn đề mà hầu hết mọi người đều đã từng gặp phải. Bạn có thể chỉ hôi vùng nách hay nằm trong tình trạng tăng tiết mồ hôi cơ thể, tuy nhiên nách có mùi hôi thường không phải là nguyên nhân đáng lo ngại.

Bạn có thể thực hiện các biện pháp để giúp giảm thiểu và ngăn ngừa mùi hôi nách, điều này có thể làm giảm bớt phần nào lo lắng cho bạn.¹

Nguyên nhân khiến nách có mùi hôi

Cơ thể mỗi người được bao phủ bởi các tuyến mồ hôi để tiết mồ hôi, đây là một chức năng cần thiết và quan trọng trong điều hòa nhiệt độ cơ thể. Theo thống kê trên một người khỏe mạnh bình thường có tới 2 – 4 triệu tuyến mồ hôi.²

Tuyến mồ hôi được phân thành 2 loại chính:¹

• Tuyến mồ hôi nước (eccrine sweat glands): Đây là loại tuyến mồ hôi chiếm số lượng nhiều nhất, bao phủ phần lớn cơ thể chúng ta, chúng tiết mồ hôi đổ trực tiếp trên bề mặt da.
• Tuyến mồ hôi dầu (apocrine sweat glands): Những tuyến loại này phân bố chủ yếu ở các vùng chưa nhiều nang lông, điển hình là nách và bẹn. Thay vì tiết trực tiếp mồ hôi trên bề mặt da thì các tuyến mồ hôi dầu sẽ tiết các chất đi nào nang nông, rồi sau đó mới tiết trên bề mặt.

Khi cơ thể bạn nóng lên hay khi tăng thân nhiệt cơ thể, các tuyến mồ hôi nước sẽ có vai trò tiết ra mồ hôi để làm dịu mát cơ thể. Ban đầu mồ hôi thường là vô khuẩn (không chứa vi khuẩn) và không có mùi, cho đến khi chúng bị xâm nhập bởi các vi khuẩn trên da. Ngoài ra một số loại thực phẩm và đồ uống, cũng như một số loại thuốc cũng có thể khiến mồ hôi từ không mùi thành có mùi hôi.

Ngược lại, các tuyến mồ hôi dầu hoạt động chủ yếu khi bạn bị căng thẳng lo lắng, chúng sẽ tiết ra các chất dịch lỏng không mùi (mồ hôi). Mồ hôi này bắt đầu có mùi khi nó tiếp xúc với các loại vi khuẩn trên da của bạn. Thông thường các tuyến mồ hôi dầu không hoạt động khi còn nhỏ, mãi đến tuổi dậy thì chúng mới bắt đầu tiết ra mồ hôi, đó là lý do giải thích tại sao khi đến tuổi dậy thì chúng ta sẽ bắt đầu nhận thấy và để ý mùi cơ thể của mình của người khác.¹

Đa số mọi người thì tiết mồ hôi hằng ngày là điều bình thường, nhưng có một số người sẽ đổ mồ hôi nhiều hơn, tình trạng này gọi là chứng tăng tiết mồ hôi hay hyperhidrosis. Tình trạng này ảnh hưởng đến khoảng 3% dân số thế giới.² Những người mắc chứng tăng tiết mồ hôi sẽ đổ mồ hôi rất nhiều ở các vùng trên cơ thể, đặc biệt ở bàn tay, bàn chân và dưới nách của họ, ngay cả khi không thấy nóng và không tập thể dục. Chứng tăng tiết mồ hôi thường vô hại, nhưng đôi khi nó là kết quả của sự hoạt động quá mức của tuyến giáp.¹

Bên cạnh đó, một số nguyên nhân gây thay đổi đột ngột về mùi cơ thể (cả mùi hôi nách), bao gồm:²

• Ăn một số loại thực phẩm có mùi như tỏi và hành tây, có thể khiến mồ hôi có mùi khác bình thường. Rượu cũng có thể gây ra tình trạng này.
• Căng thẳng và lo lắng có khiến bạn đổ mồ hôi nhiều hơn bình thường, do đó cũng có thể dẫn đến sự thay đổi đột ngột về mùi của nách.
• Thời kỳ mãn kinh: những người đã trả qua thời kỹ mãn kinh có than phiền về chứng tăng tiết mồ hôi sau đó. Trong trường hợp các bác sĩ có thể đề nghị liệu pháp thay thế nội tiết tố hay thuốc kháng cholinergic nếu cần thiết.
• Sử dụng một số loại thuốc: nhóm thuốc hướng thần opiates như methadone hay cholinergics như galantamine, thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI) – một loại thuốc thường dùng trong điều trị trầm cảm,…
• Nhiễm trùng: đôi khi ghi nhận những người nhiễm HIV, sốt rét, bệnh Brucellosis, hay viêm màng tim cũng có thể dẫn đến chứng tăng tiết mồ hôi.
• Các tình trạng viêm ở vùng kẽ, vùng nếp gấp của da cũng có thể gây ra mùi hôi, chẳng hạn như ở bụng, dưới ngực, hay ở nách.

Triệu chứng nhận biết hôi nách

Một số dấu hiệu nhận biết hôi nách như:⁴

• Có thể nhìn thấy mồ hôi đang chảy: khi không hoạt động gắng sức, bạn có thể thấy mồ hôi trên da hay quần áo thấm mồ hôi vùng nách.
• Đổ mồ hôi vùng nách gây cản trở hoạt động thường ngày, mùi mồ hôi khó chịu.
• Da vùng nách trở nên mềm, trắng, bong tróc và luôn trong tình trạng ẩm ướt.
• Nhiễm trùng da vùng nách: các tác nhân vi khuẩn trên da sẽ biến đổi mồ hôi vô khuẩn ban đầu thành các chất có mùi.

Khi nào bạn cần liên hệ với các bác sĩ?

Một số tình trạng bệnh lý có thể làm thay đổi lượng mồ hôi của một người hoặc mùi cơ thể họ tạo ra, đây là dấu hiệu của các nguyên nhân tiềm ẩn nghiêm trọng hơn. Ví dụ, bạn có tuyến giáp hoạt động quá mức hoặc khi bạn đến thời kỳ mãn kinh có thể khiến mồ hôi đổ ra nhiều hơn, từ đó có thể gây mùi hôi nách. Các bệnh lý về gan, bệnh lý về thận và bệnh tiểu đường có thể làm thay đổi độ đặc của mồ hôi.⁵

Bạn nên đến khám các bác sĩ khi nhận thấy có bất kỳ thay đổi nào trong các điều dưới đây:⁵

• Bạn đổ mồ hôi nhiều hơn vào ban đêm.
• Các đợt đổ mồ hôi xảy ra bất thường và tiết ra quá mức.
• Bạn bắt đầu thấy toát mồ hôi lạnh.
• Mồ hôi đổ ra quá nhiều hay mùi mồ hôi quá hôi gây các ảnh hưởng xấu đến cuộc sống hàng ngày của bạn.

Bạn cũng nên liên hệ các bác sĩ khi nhận thấy mùi cơ thể bạn đột nhiên có mùi khác, chẳng hạn như là mùi trái cây có thể gợi ý bạn đang mắc bệnh tiểu đường do hàm lượng ceton cao trong máu, trong khi các bệnh lý gan, thận có thể dẫn đến mùi cơ thể giống mùi chất tẩy trắng hay mùi khai của amoniac do tích tụ các chất độc trong cơ thể.

Điều trị bệnh hôi nách

Điều trị chứng hôi nách tại nhà⁶

Sử dụng các sản phẩm dùng tại chỗ (vùng nách) chứa các chất chống tiết mồ hôi hoặc chất khử mùi.

Chất chống tiết mồ hôi: chứa các thành phần hợp chất của nhôm, có tác dụng chặn các lỗ chân lông ở nách tạm thời, do đó làm giảm lượng mồ hôi tiết ra từ nách.

Chất khử mùi: các chất này có thể khử được mùi hôi nhưng không không làm giảm tiết mồ hôi. Chúng thường chứa cồn và làm cho da vùng nách của bạn nghiêng về tính axit, khiến da vùng nách kém hấp dẫn hơn đối vi khuẩn. Ngăn chặn các vi khuẩn trên da biến đổi mồ hôi ban đầu vô khuẩn và không mùi thành các thành phần có mùi hôi. Ngoài ra các chất khử mùi thường được thêm vào mùi hương nước hoa nhằm mục đích át đi mùi hôi của mồ hôi.

Các điều trị chuyên biệt cho chứng hôi nách

Tiêm botulinum toxin⁴

Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Hoa Kỳ đã phê duyệt phương pháp điều trị tiêm botulinum toxin (tiêm botox) cho chứng hôi nách. Người ta cũng đã tiến hành các nghiên cứu cho thấy nó cũng hiệu quả đối với các vùng khác của cơ thể (ngoài vùng nách). Nó có thể giúp ích cho phụ nữ lứa tuổi sau mãn kinh, những người tiết mồ hôi quá nhiều trên đầu, hay ảnh hưởng đến bàn tay, bàn chân.

Cơ chế hòa động của botulinum toxin: Khi được tiêm botulinum toxin vào da vùng nách, thuốc sẽ ngăn chặn một số chất hóa học có vai trò trong dẫn truyền thần kinh – có tác dụng kích thích tuyến mồ hôi tiết ra mồ hôi. Khi các chất hóa học này bị chặn bởi botulinum toxin, tuyến mồ hôi ở vùng nách sẽ không còn nhận được kích thích từ não bộ, do đó chúng sẽ không tiết mồ hôi nữa. Đây là một phương pháp hiệu quả và an toàn, rất ít tác dụng phụ, cảm giác ít đau hoặc khó chịu.

Nếu được thực hiện đúng cách bởi các bác sĩ da liễu có chuyên môn, hầu hết các bệnh nhân nhận thấy có kết quả từ bốn đến năm ngày sau điều trị và hiệu quả giảm tiết mồ hôi kéo dài từ 4 đến 6 tháng, có khi lâu hơn. Khi đổ mồ hôi nhiều trở lại, bạn có thể cần được điều trị tiếp tục.

Thuốc uống được kê toa⁷

Đây là các thuốc kháng cholinergic, như là propantheline bromide, glycopyrrolate, oxybutynin và benztropine. Các thuốc này có cơ chế là ngăn chặn hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh trong quá trình kích thích tuyến mồ hôi tiết ra mồ hôi. Tuy nhiên việc sử dụng các thuốc kháng cholinergic phải được các bác sĩ tư vấn kỹ vì ngoài hiệu quả đem lại là giảm tiết mồ hôi vùng nách, chúng cũng làm giảm tiết mồ hôi toàn thân.

Thuốc cũng gây nhiều tác dụng phụ như giãn đồng tử ở mắt, làm mờ mắt, khô mắt, hay khô miệng, ngoài ra còn gặp phải tình trạng khó tiểu hay táo bón.

Phẫu thuật

Nếu các phương pháp điều trị nêu trên không đem lại hiệu quả, phẫu thuật có thể được xem xét. Phẫu thuật là điều trị vĩnh viễn đi kèm nhiều nguy cơ, các bác sĩ sẽ cắt bỏ các tuyến mồ hôi vùng nách, từ đó giảm đi số lượng các tuyến mồ hôi, tất nhiên sẽ làm giảm lượng mồ hôi tiết ra.

Tuy nhiên, phẫu thuật nào cũng có nhiều tác dụng phụ cần lưu ý. Khi tuyến mồ hôi bị loại bỏ khỏi vùng dưới cánh tay, sẽ không còn mồ hôi tiết ra, nguy cơ nhiễm trùng cũng tăng lên. Bệnh nhân có thể bị đau nhức và bầm tím, có thể gây mất cảm giác vùng dưới cánh tay và để lại sẹo xấu.

Lưu ý khi điều trị chứng hôi nách

Các biện pháp ngăn ngừa chứng hôi nách

Bạn có thể thực hiện một số biện pháp dưới đây để ngăn chặn mùi mồ hôi nách dưới cánh tay:

• Tắm hàng ngày với xà phòng, sữa tắm. Bạn nên thường xuyên tắm sau các hoạt động gắng sức tiết nhiều mồ hôi như tập thể dục hoặc chơi thể thao để loại bỏ vi khuẩn và mồ hôi gây mùi khó chịu.
• Lựa chọn mặc các chất liệu vải rộng rãi, thoáng mát như cotton, vải lanh và hỗn hợp hút ẩm. Điều này đặc biệt quan trọng nếu bạn đổ mồ hôi nhiều. Những loại vải này sẽ giúp cơ thể bạn mát hơn so với quần áo làm từ các loại vải không thấm nước, không thoáng khí.
• Tẩy/triệt lông nách. Một nghiên cứu năm 2016 đã chứng minh rằng việc tẩy hay triệt lông vùng nách sẽ cải thiện đáng kể việc tiết mồ hôi nách. Điều này có thể là do việc làm sạch vùng nách hiệu quả hơn trên da đã cạo hay tẩy lông trước đó.
• Giải tỏa căng thẳng, giảm thiểu stress và lo lắng. Căng thẳng có thể kích thích các tuyến mồ hôi tiết ra càng nhiều mồ hôi, học cách quản lý căng thẳng và giảm lo âu có thể giúp bạn điều chỉnh sự căng thẳng và giảm thiểu tình trạng đổ mồ hôi sinh lý.

Người mắc chứng hôi nách nên kiêng ăn gì?

Như đã đề cập ở trên thì các tác nhân phổ biến làm tăng tiết mồ hôi vùng nách và làm mồ hôi chuyển thành mùi khó chịu là do nhiệt độ nóng, phản ứng căng thẳng lo âu và một số loại thực phẩm. Các nghiên cứu đã chỉ ra các loại đồ ăn và đồ uống thường gây tình trạng trên là:^{4 8}

• Bột ngọt.
• Caffein (sô cô la, cà phê, trà).
• Nước sốt cay.
• Gia vị như cà ri hoặc thìa là.
• Rượu bia.
• Hành và tỏi.

Tổng kết về chứng hôi nách

• Mồ hôi là dịch vô khuẩn và không mùi, chính các vi khuẩn trên da phân hủy mồ hôi thành chất có mùi.
• Một số người đổ mồ hôi nhiều hơn những người khác, gọi là chứng tăng tiết mồ hôi hay hyperhidrosis. Lượng mồ hôi dư thừa này có thể dẫn đến mùi cơ thể. Mặc dù nó có thể khiến bạn mất tự tin, nhưng có khá nhiều giải pháp có thể hữu ích cho tình trạng này.
• Chất chống tiết mồ hôi hoặc lăn/xịt khử mùi có thể giúp bạn kiểm soát mùi hôi nách. Nếu những cách này không có tác dụng, bạn có thể cần được kê đơn thuốc chứa hoạt chất mạnh hơn (đặc trị) hoặc các phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như tiêm Botox.
• Giữ vệ sinh tốt, mặc quần áo rộng rãi, thoáng khí, giảm căng thẳng lo âu hay triệt/tẩy lông vùng nách có thể giúp ngăn ngừa hoặc giảm mùi hôi nách.¹

Với những hiểu biết mới về tình trạng hôi nách thì đây bệnh không lây truyền, không ảnh hưởng đáng kể tới người bệnh. Bạn có thể áp dụng các biện pháp ngăn ngừa và điều trị cơ bản nêu trên để có thể kiểm soát tình trạng tốt hơn. Bất cứ khi nào bệnh diễn tiến nặng hay trầm trọng hơn, hãy tới khám các bác sĩ da liễu để được tư vấn và hỗ trợ tốt nhất nhé!