Màu nước tiểu phản ánh sức khỏe bên trong cơ thể bạn như thế nào?

Thận là cơ quan bài tiết nước tiểu của chúng ta. Chính vì thế nước tiểu sẽ phản ánh một phần nào tình trạng hiện tại của cơ thể. Màu sắc nước tiểu mang lại cho bác sĩ một số thông tin, giúp định hướng một số chẩn đoán ban đầu. Nước tiểu bình thường thì có màu vàng nhạt. Màu sắc nước tiểu có thể bị thay đổi trong một số trường hợp từ sinh lý cho đến bệnh lý thật sự. Màu nước tiểu bất thường chỉ đơn giản là do thức ăn hoặc tác dụng phụ của thuốc đang dùng, đôi khi có thể là hậu quả của mất nước nhiều, tổn thương ở hệ tiết niệu. Hãy cùng YouMed tìm hiểu về các màu nước tiểu bất thường qua bài viết sau. 

Khi nào màu sắc nước tiểu được gọi là bất thường?

Nước tiểu bình thường có màu dao động từ vàng nhạt đến vàng sậm. Đó là kết quả của một sắc tố trong nước tiểu gọi là urobilinogen và nó sẽ được pha loãng hoặc cô đặc ở các mức độ nhất định.

Nước tiểu có màu bất thường khi có màu đỏ, cam, xanh dương, xanh lá cây hoặc nâu. Các sắc tố và các hợp chất khác có trong một số loại thực phẩm, thuốc sử dụng có thể thay đổi màu nước tiểu của bạn. Củ cải đường, quả mọng, đậu răng ngựa là một trong những thực phẩm có khả năng ảnh hưởng đến màu sắc nhất. Nhiều loại thuốc kê đơn và không kê đơn cho nước tiểu có màu sắc bất thường sẽ được nói rõ ở các phần tiếp theo.

Nguyên nhân gây ra màu sắc nước tiểu bất thường?

Nhiều ảnh hưởng từ thức ăn, đồ uống, thuốc đang dùng có thể khiến nước tiểu của bạn thay đổi một màu sắc khác thường. Một số nguyên nhân chỉ là tạm thời, vô hại. Tuy nhiên đó có thể là dấu hiệu của một số tình trạng bệnh lý nghiêm trọng cần được tiến hành chẩn đoán cụ thể và điều trị hợp lý.

Nước tiểu trong suốt

Nước tiểu trong suốt cho thấy bạn đã uống nhiều hơn lượng nước khuyến cáo hàng ngày. Nhu cầu nước hằng ngày là 1,5 – 2 lít nước. Mặc dù uống nhiều nước thì tốt, nhưng uống quá nhiều nước có thể làm cơ thể mất đi các chất điện giải. Chỉ thỉnh thoảng nước tiểu trong suốt thì không cần phải lo lắng. Nhưng tình trạng này luôn luôn xảy ra cho thấy rằng bạn cần phải cắt giảm lượng nước uống hàng ngày.

Một khi bạn chắc chắn mình không uống quá nhiều nước nhưng nước tiểu vẫn rất nhiều và không màu thì có thể là dấu hiệu của bệnh đái tháo nhạt. Trong trường hợp này, bạn hãy đến ngay bệnh viện để được xét nghiệm kiểm tra kỹ càng hơn.

Nước tiểu vàng sậm

Nếu màu sắc nước tiểu của bạn có vẻ sậm hơn bình thường, bạn có thể bị mất nước. Khi không được cung cấp đủ lượng nước cần thiết, các chất trong nước tiểu sẽ trở nên cô đặc hơn. Tình trạng này thường thấy khi lấy nước tiểu đầu tiên vào buổi sáng. Nguyên nhân là do chúng ta tạm thời hạn chế nước qua đêm. Màu của nước tiểu sẽ cải thiện ngay khi uống đủ nước.

Nước tiểu màu đỏ hoặc hồng

Mặc dù nước tiểu màu đỏ hoặc hồng là một tình trạng cảnh báo, nhưng không phải tất cả mọi trường hợp đều nghiêm trọng. Tình trạng này có thể do một số nguyên nhân sau:

• Một số loại thực phẩm, chẳng hạn như củ cải đường, quả mâm xôi, đại hoàng, …
• Dùng thuốc Rifampin, một loại kháng sinh thường được sử dụng để điều trị bệnh lao.
• Thuốc Phenazopyridine, một loại thuốc làm giảm đau đường tiết niệu.
• Hoặc thuốc nhuận tràng có chứa senna.
• Ngộ độc chì hoặc thủy ngân.

Liên quan đến máu: Các yếu tố có thể gây ra tiểu máu bao gồm:

• Chấn thương.
• Tắc nghẽn hệ niệu.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Bệnh thận.
• Phì đại tiền liệt tuyến.
• Ung thư.
• Tiểu porphyria: một rối loạn di truyền hiếm gặp của các tế bào hồng cầu (hình 3) .
• Thiếu máu tán huyết nội mạch cấp: trong nước tiểu chứa chất gọi là hemoglobin niệu
• Chấn thương cơ nghiêm trọng: làm tăng myoglobin và chất này thải qua nước tiểu.

Nước tiểu có hemoglobin hay myoglobin sẽ có màu xá xị.

Có máu trong nước tiểu của bạn là một vấn đề cần được quan tâm. Nó có thể là một dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, vì vậy bạn nên đến gặp và khám với bác sĩ ngay lập tức.

Xem thêm: Tiểu máu vi thể: Những điều bạn phải biết

Nước tiểu màu cam

Nước tiểu màu cam có thể do các loại thuốc gây ra, ví dụ như:

• Thuốc kháng sinh Rifampicin
• Các thuốc giảm đau Phenazopyridine
• Thuốc Sulfasalazine: điều trị viêm khớp, hội chứng ruột kích thích
• Một số thuốc nhuận tràng
• Các chất dùng trong hóa trị cũng có thể làm nước tiểu màu cam.
• Có thể do cơ thể bị mất nước.

Một số tình trạng bệnh lý cũng có thể thay đổi nước tiểu của bạn thành màu cam. Đó có thể là một dấu hiệu của vấn đề liên quan đến:

• Ống mật hoặc gan, đặc biệt là nếu phân của bạn cũng có nhạt màu hơn.

Nếu bạn đang điều trị bệnh gan, hãy nói chuyện với bác sĩ về những thay đổi trong màu nước tiểu của bạn để được tư vấn cụ thể hơn.

Nước tiểu màu xanh dương hoặc xanh lá

Nước tiểu màu vàng xanh là một tình trạng rất hiếm.

Nước tiểu có thể chuyển sang màu xanh dương hoặc xanh lá vì những nguyên nhân sau đây:

• Thuốc nhuộm: Một số thuốc nhuộm thực phẩm có thể gây ra nước tiểu màu xanh lá cây. Thuốc nhuộm được sử dụng cho một số xét nghiệm chức năng thận và bàng quang có thể làm nước tiểu chuyển màu xanh. Thuốc thường sử dụng là xanh methylene.
• Thuốc: Thuốc và các hợp chất có chứa phenol như Promethazine sử dụng điều trị cho dị ứng, buồn nôn. Hoặc Propofol là một loại thuốc sử dụng trong gây mê. Amitriptyline điều trị bệnh lý trầm cảm. Cimetidine: thuốc giúp làm giảm axit trong dạ dày và một số các thuốc giảm đau. Ngoài ra còn có một số vitamin tổng hợp.
• Tình trạng bệnh lý: Tăng calci máu có tính gia đình lành tính, một rối loạn di truyền hiếm gặp, đôi khi được gọi là hội chứng tã xanh vì trẻ bị rối loạn có nước tiểu màu xanh.
• Biliverdin (sắc tố mật): khi có sự  bất thường giữa đường mật và đường tiết niệu.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu do vi khuẩn Pseudomonas.

Theo dõi đoạn video sau để có cái nhìn tổng quan hơn nhé:

Nước tiểu màu nâu sẫm hoặc màu coca

Tình trạng này có thể là kết quả của:

• Thức ăn: ăn một lượng lớn đậu tằm, đại hoàng hoặc lô hội có thể gây ra nước tiểu màu nâu sẫm.
• Thuốc: một số loại thuốc có thể làm sẫm màu nước tiểu, bao gồm thuốc chống sốt rét Chloroquine và Primaquine, thuốc kháng sinh như Metronidazole và Nitrofurantoin. Thuốc nhuận tràng có chứa cascara hoặc senna. Thuốc giãn cơ methocarbamol.
• Tình trạng bệnh lý: một số rối loạn bệnh lý gan, thận và nhiễm trùng đường tiết niệu có thể chuyển nước tiểu màu nâu sẫm.
• Tập thể dục cực nặng. Chấn thương cơ do tập thể dục quá sức có thể dẫn đến tổn thương thận, sẽ làm cho nước tiểu màu hồng hoặc màu cola.

Nước tiểu mờ hoặc đục

Nguyên nhân có thể là:

• Dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu hoặc sỏi thận.
• Triệu chứng của một số bệnh mãn tính và bệnh thận.

Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ màu nước tiểu bất thường?

Nước tiểu đổi màu không phải là kết quả của việc sử dụng thực phẩm hoặc thuốc có thể được gây ra bởi bệnh lý thật sự. Các yếu tố khiến bạn có nguy cơ mắc các bệnh có thể ảnh hưởng đến màu sắc nước tiểu bao gồm:

• Tuổi tác.
• Đàn ông trên 50 tuổi thỉnh thoảng có máu trong nước tiểu do phì đại tiền liệt tuyến.
• Tiền sử gia đình: bị sỏi thận hoặc bệnh thận làm tăng nguy cơ phát triển những vấn đề này
• Luyện tập thể lực quá mức, bất cứ ai tập thể dục cường độ cao có thể bị chảy máu đường tiết niệu.

Xem thêm: Ung thư gan di căn: Triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị

Khi nào bạn cần đi khám bác sĩ?

Có máu trong nước tiểu của bạn. Nước tiểu có máu thường gặp trong nhiễm trùng đường tiết niệu và sỏi thận. Những vấn đề này thường gây ra đau đớn. Chảy máu không đau có thể báo hiệu một vấn đề nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như ung thư.

Nước tiểu sẫm màu hoặc màu cam. Nếu nước tiểu của bạn có màu sẫm hoặc màu cam – đặc biệt nếu bạn cũng có phân nhạt màu, da và mắt màu vàng. Khi đó gan của bạn có thể có vấn đề.

Làm thế nào bác sĩ sẽ chẩn đoán nguyên nhân?

Bác sĩ có thể sẽ hỏi bạn câu hỏi về nước tiểu của bạn. Họ sẽ muốn biết:

• Màu sắc bất thường đã xuất hiện bao lâu
• Có bất kỳ mùi bất thường nào không
• Ít nhất một lần có cục máu đông trong đó
• Bạn có bất kỳ cơn đau nào khi đi tiểu hoặc các triệu chứng khác.

Bác sĩ cũng có thể hỏi bạn về bất kỳ loại thuốc nào mà bạn hiện đang dùng. Điều quan trọng là bạn phải nhớ nói bất kỳ loại thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn cũng như bất kỳ chất bổ sung thảo dược nào bạn đã và đang dùng.

Tùy thuộc vào màu sắc của nước tiểu và các triệu chứng khác, bác sĩ có thể yêu cầu một hoặc nhiều xét nghiệm. Ví dụ, họ có thể sẽ thu thập mẫu nước tiểu của bạn để xét nghiệm để kiểm tra các dấu hiệu nhiễm trùng hoặc các bất thường khác đi kèm.Bên cạnh đó, họ cũng có thể lấy máu của bạn để xét nghiệm chức năng gan, thận. Ngoài ra, siêu âm bụng có thể được chỉ định để có những khảo sát ban đầu. Khi có nghi ngờ, bác sĩ sẽ làm thêm một số xét nghiệm chuyên sâu hơn để tìm ra nguyên nhân ví dụ như CTscan, nội soi đường tiết niệu,…

Điều trị của bạn sẽ như thế nào?

Bác sĩ sẽ đề nghị kế hoạch điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân của màu nước tiểu bất thường của bạn. Bạn cần hỏi bác sĩ của bạn để biết thêm thông tin về chẩn đoán cụ thể, phương pháp điều trị để đưa ra lựa chọn điều trị tối ưu.

Trong một số trường hợp, những thay đổi đơn giản trong lối sống có thể là tất cả những gì mà bạn cần. Nếu nước tiểu của bạn có màu bất thường do mất nước, đầu tiên bạn có thể thử uống nhiều nước hơn. Nếu màu sắc khác thường là do một số loại thực phẩm, bạn có thể ăn ít hơn.

Xem thêm: Đi tiểu không tự chủ: Chuyện khó nói!

Có thể bạn sẽ người đầu tiên nhận ra màu sắc nước tiểu bất thường của mình. Khi ấy nên thật bình tĩnh và kiểm tra lại một lần nữa màu sắc nước tiểu. Bạn có thể lấy nước tiểu để trong một bình thủy tinh hoặc nhựa trong suốt. Phần lớn màu sắc nước tiểu là do các chất trong thức ăn hoặc thuốc bạn đang dùng. Tuy nhiên hãy thận trọng trong một số tình trạng bệnh lý, khiến bạn thực sự phải đến bác sĩ ngay.