Nhiễm ceton acid: mối quan ngại của bệnh nhân tiểu đường
Nội dung bài viết
Nhiễm ceton acid là một trong những biến chứng nguy hiểm của đái tháo đường. Tình trạng này có thể dẫn đến các rối loạn chuyển hóa và đe dọa tính mạng người bệnh. Do đó, việc hiểu rõ về bệnh cũng như những dấu hiệu cảnh báo là vô cùng cần thiết. Hãy cùng ThS.BS Vũ Thành Đô tìm hiểu về tình trạng này qua bài viết dưới đây.
Nhiễm ceton acid là gì?
Nhiễm ceton acid (hay nhiễm toan ceton) xảy ra khi cơ thể sản sinh quá nhiều acid trong máu. Đây là biến chứng nghiêm trọng của đái tháo đường và có thể dẫn đến tử vong trong thời gian ngắn. Hiện tượng này thường xuất hiện ở bệnh nhân tiểu đường type 1. Tuy nhiên, người bị tiểu đường type 2 cũng có thể gặp phải bệnh lý này.
Cơ chế nhiễm ceton acid
Cơ chế nhiễm toan ceton chủ yếu là do thiếu hụt insulin. Thông thường, insulin giữ vai trò đưa glucose đi vào các tế bào trong cơ thể. Glucose là nguồn năng lượng chính của cơ bắp và các cơ quan khác. Khi không có đủ insulin, cơ thể sẽ phân hủy chất béo để tạo thành năng lượng. Quá trình này làm tích tụ acid trong máu (gọi là ceton) và gây nhiễm toan ceton nếu không được điều trị kịp thời.

Nguyên nhân gây nhiễm ceton acid
Có nhiều nguyên nhân gây nhiễm ceton acid, bao gồm:
Có các vấn đề về sức khỏe
Khi bị nhiễm trùng hoặc trải qua đợt cấp tính của những bệnh nền khác, cơ thể sẽ tăng sản xuất adrenaline hoặc cortisol. Đây là các hormone kháng lại tác dụng của insulin và làm tăng nồng độ acid trong máu. Viêm phổi và nhiễm trùng đường tiểu là 2 nguyên nhân phổ biến ở người nhiễm ceton acid.
Liều insulin không đủ hoặc không tuân thủ điều trị
Nếu lượng insulin được chỉ định cho bệnh nhân đái tháo đường thấp hơn liều cần thiết, nồng độ ceton huyết có thể tăng cao. Đôi khi, người bệnh không tuân theo hướng dẫn điều trị khi sử dụng insulin. Do đó, bạn nên nói rõ cho bác sĩ tình trạng của mình để được tư vấn phác đồ phù hợp.
Các tác nhân khác
Một số tác nhân khác làm tăng mức ceton huyết:
- Chấn thương, sau phẫu thuật.
- Đau tim.
- Sử dụng các loại thuốc như cortecoid hoặc thuốc lợi tiểu.
- Lạm dụng các chất kích thích như rượu, bia, ma túy hoặc cocaine.

Những triệu chứng nhiễm ceton acid
Nhiễm ceton acid là mối quan ngại của y học do bệnh nhân có thể tử vong trong thời gian ngắn. Do đó, bạn cần nhận biết sớm những dấu hiệu điển hình của bệnh.
- Cơ thể suy yếu, mệt mỏi.
- Da và niêm mạc khô, thường khát nước.
- Mạch nhanh hơn bình thường.
- Có biểu hiện tụt huyết áp.
- Lơ mơ hoặc hôn mê.
- Thở nhanh và nông (thở Kussmaul)
- Thường buồn nôn, nôn, ói mửa hoặc đau bụng. Hơi thở đôi khi có mùi táo thối do actone tỏa ra.
Ở vài trường hợp, người bệnh có thể sốt cao. Tuy nhiên, đây không phải là triệu chứng của nhiễm ceton acid tiểu đường mà là của những nhiễm trùng kèm theo.
Ngoài ra, khoảng 1% bệnh nhân sẽ gặp hiện tượng phù não cấp tính. Đau đầu và rối loạn ý thức hoặc nhịp thở là những dấu hiệu cảnh báo đầu tiên.
Chẩn đoán nhiễm ceton acid
Để đưa ra hướng điều trị phù hợp, bệnh nhân sẽ được chẩn đoán nhiễm ceton acid. Hiện nay, những chỉ số cận lâm sàng được dùng để xác định bệnh là:
- Glucose huyết cao: >250 mg/dL(13,9 mmol/L).
- pH máu <7.3.
- Dự trữ kiềm giảm <15 mEq/l.
- Ceton máu dương tính (Acid Beta Hydroxybutyric >5 mEq/L).
- Ceton niệu dương tính mạnh.
Các cách điều trị nhiễm ceton acid
Theo các bác sĩ, nhiễm toan ceton cần được điều trị càng sớm càng tốt để tránh nguy hiểm đến tính mạng. Các phương pháp xử trí thường được áp dụng là truyền dịch, tiêm insulin và điều chỉnh các rối loạn điện giải.
Bù dịch
Bệnh nhân nhiễm toan ceton có nguy cơ cao bị mất bù cấp tính. Lượng dịch mất trung bình là từ 5 – 11 lít. Do đó, bệnh nhân cần được nhanh chóng bổ sung dịch để tái tưới máu các cơ quan khác. Tùy vào tình trạng mất nước, bác sĩ sẽ chỉ định dung dịch tiêm truyền khác nhau.
- Nếu nồng độ Natri hiệu chỉnh bình thường: truyền NaCl 0.45%.
- Nếu nồng độ Natri hiệu chỉnh giảm: truyền NaCl 0.9%.
- Nếu glucose máu < 11.1 mmol/l, truyền bổ sung dung dịch glucose 5% cho đến khi tình trạng mất nước và nhiễm ceton acid được cải thiện.

Truyền insulin
Người nhiễm toan ceton có thể do thiếu hụt lượng lớn insulin. Việc bổ sung insulin cho bệnh nhân là rất quan trọng.
- Insulin thường được tiêm vào tĩnh mạch.
- Liều lượng insulin và cách dùng thuốc của bệnh nhân cần được kiểm soát chặt chẽ.
- Khi tình trạng nhiễm toan ceton đã ổn định, bác sĩ sẽ đổi qua tiêm insulin dưới da.
Bổ sung các chất điện giải
Người bệnh cần được bổ sung kali nếu lượng kali huyết < 5.3 mmol/. Song nồng độ kali cần được kiểm tra thường xuyên để tránh hiện tượng kali tăng quá cao.
Phòng ngừa nhiễm ceton acid
Theo các bác sĩ, để phòng tránh tình trạng nhiễm ceton acid, bệnh nhân đái tháo đường cần duy trì lối sống lành mạnh. Chế độ ăn uống và hoạt động thể chất nên được xây dựng dựa trên lời khuyên của bác sĩ. Người bệnh cần cố gắng dùng thuốc theo hướng dẫn điều trị, không nên tự ý bỏ thuốc mà không có sự cho phép của nhân viên y tế.
Bệnh nhân nên kiểm tra lượng đường huyết đều đặn. Tần suất lý tưởng sẽ là 3 – 4 lần/ngày hoặc ít nhất là 1 lần/ngày. Đây là phương pháp giúp duy trì mức đường huyết luôn nằm trong giới hạn cho phép.
Dù đã được chỉ định liều insulin, người bệnh có thể yêu cầu tăng hoặc giảm liều nếu thấy lượng đường huyết nằm ngoài mức cho phép.
Ngoài ra, cả bệnh nhân và người nhà cần cảnh giác với những dấu hiệu nhiễm ceton acid. Nếu có bất kì biểu hiện bất thường nào, bạn cần nhanh chóng đến phòng khám để được điều trị.
Nhiễm ceton acid là biến chứng nguy hiểm của đái tháo đường. Đây là nỗi lo ngại của nhiều người do bệnh có thể gây tử vong trong thời gian ngắn. Do đó, để giảm mức độ nguy hiểm của tình trạng này, bạn nên theo dõi đường huyết hằng ngày và tuân thủ hướng dẫn dùng thuốc của bác sĩ. Hy vọng bài viết dưới đây đã phần nào giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về bệnh lý này để có thể xử trí tốt hơn khi bạn hoặc người thân mắc phải.
Nguồn tham khảo / Source
Trang tin y tế YouMed chỉ sử dụng các nguồn tham khảo có độ uy tín cao, các tổ chức y dược, học thuật chính thống, tài liệu từ các cơ quan chính phủ để hỗ trợ các thông tin trong bài viết của chúng tôi. Tìm hiểu về Quy trình biên tập để hiểu rõ hơn cách chúng tôi đảm bảo nội dung luôn chính xác, minh bạch và tin cậy.
-
Diabetic ketoacidosishttps://medlineplus.gov/ency/article/000320.htm
Ngày tham khảo: 05/06/2021
-
Diabetic ketoacidosishttps://www.webmd.com/diabetes/ketoacidosis
Ngày tham khảo: 05/06/2021