Nhiễm Salmonella: Bác sĩ giải đáp 9 câu hỏi thường gặp

Nhiễm khuẩn Salmonella là một dạng ngộ độc thực phẩm phổ biến khắp thế giới. Người bệnh thường bị lây nhiễm qua việc sử dụng các thực phẩm, nguồn nước bẩn có chứa vi khuẩn. Vậy khuẩn Salmonella gây ngộ độc nguy hiểm thế nào? Chúng thường có trong loại thực phẩm nào? Xử lý và bảo quản thực phẩm như thế nào để phòng tránh lây nhiễm bệnh? Bạn có thể bảo vệ con mình khỏi khuẩn Salmonella như thế nào? Bài viết sau đây của Bác sĩ Phan Văn Giáo sẽ giúp bạn giải đáp 9 câu hỏi thường gặp về tình trạng nhiễm Salmonella. Mời bạn cùng theo dõi nhé!

1. Khuẩn Salmonella gây ngộ độc thực phẩm nguy hiểm thế nào?

Khuẩn Salmonella thường gây ra tình trạng viêm dạ dày ruột (cúm dạ dày), hay còn được xem là một dạng ngộ độc thực phẩm với các triệu chứng đường tiêu hóa như tiêu chảy, đau bụng, nôn ói, sốt…^{1 2}

Một trong những biến chứng nguy hiểm của bệnh là tình trạng cơ thể mất nước, các muối và khoáng chất cần thiết. Nguyên nhân là do người bệnh không bổ sung đủ nước để bù lại chất lỏng đã mất khi bị tiêu chảy.²

Mất nước đặc biệt trở nên nghiêm trọng với các đối tượng người bệnh là trẻ nhỏ, trẻ trong độ tuổi đi học, trẻ có hệ miễn dịch yếu, hay người lớn tuổi. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể gặp các biến chứng như nhiễm trùng máu, suy đa tạng. Một số trường hợp có thể dẫn đến tử vong.^{1 2}

Nhiễm khuẩn Salmonella còn được gọi là tình trạng nhiễm khuẩn Salmonella không thương hàn, hay tình trạng nhiễm trùng đường ruột do khuẩn Salmonella gây ra.

Ngoài ra, một số loại khuẩn Salmonella (hay còn gọi là khuẩn thương hàn) có thể gây ra bệnh thương hàn. Một bệnh lý có thể gây tử vong khá phổ biến ở các nước đang phát triển.¹

2. Nhiễm Salmonella có thể gây hậu quả gì đối với cơ thể người?

Hầu hết mọi người thường phục hồi hoàn toàn. Mặc dù một số người có thể còn vi khuẩn trong phân kéo dài một thời gian.

Tuy nhiên, có một tỉ lệ nhỏ người nhiễm Salmonella có thể phát triển thành hội chứng Reiter. Triệu chứng bao gồm đau khớp do viêm, kích ứng mắt (viêm kết mạc) và cảm giác đau buốt khi đi tiểu (viêm niệu đạo). 

Salmonella không phải là nguyên nhân gây ra hội chứng này mà là một trong những yếu tố thúc đẩy hội chứng bùng phát. Các triệu chứng có thể kéo dài trong nhiều tháng hoặc nhiều năm. Đôi khi nó dẫn đến viêm khớp mạn tính rất khó điều trị.³

3. Thời điểm nào dễ bị nhiễm Salmonella?

Về lý thuyết thì nhiễm khuẩn Salmonella có thể xảy ra ở bất kỳ thời gian nào nếu bạn không giữ vệ sinh. Tuy nhiên, thực tế cho thấy bệnh do Salmonella phổ biến hơn vào mùa hè, khoảng thời gian nóng ẩm trong năm từ tháng 6 đến tháng 9. Thời tiết nóng ẩm tạo khiến thức ăn dễ hỏng hơn, tạo điều kiện cho Salmonella phát triển.

Thực phẩm chế biến sẵn nên được ăn ngay trong vòng 2 tiếng đồng hồ, hoặc 1 tiếng nếu nhiệt độ bên ngoài cao hơn 32°C (90°F). Thức ăn thừa và thực phẩm sống nên được bảo quản đúng cách trong tủ lạnh để tránh hỏng và nhiễm khuẩn.⁴

4. Bảo vệ trẻ khỏi nhiễm khuẩn Salmonella như thế nào?

Hiện nay, tình trạng trẻ nhỏ, hay trẻ trong độ tuổi đi học bị nhiễm khuẩn Salmonella (ngộ độc thực phẩm) đang ngày càng phổ biến. Các bậc phụ huynh có thể giúp bé phòng ngừa tình trạng này bằng một số biện pháp sau đây:¹

• Chủ động tiêm phòng vắc xin để tạo miễn dịch cho trẻ đối với một số khuẩn Salmonella.
• Hướng dẫn bé rửa tay thường xuyên và đúng cách. 
• Nếu bé đang trong độ tuổi đi học, ba mẹ hãy giải thích cho bé về sự nguy hiểm của bệnh và tầm quan trọng của việc phòng ngừa bệnh.
• Để phòng tránh nhiễm khuẩn qua đường ăn uống, ba mẹ nên cho bé ăn chín, uống sôi. Hạn chế hoặc không cho bé sử dụng các thực phẩm sống, trứng sống, hay thực phẩm có mùi lạ.
• Thực hiện chế biến thức ăn cho bé đảm bảo vệ sinh.
• Giữ cho môi trường sống của bé luôn sạch sẽ, thoáng mát.

Trẻ em là một trong những đối tượng có nguy cơ cao nhiễm khuẩn Salmonella. Việc tiêm vắc xin thương hàn có thể bảo vệ bé khỏi một số loại vi khuẩn Salmonella gây bệnh. Vậy vắc xin thương hàn là gì? Có các loại vắc xin thương hàn nào? Liều tiêm và lịch tiêm ra sao? Bạn đọc có thể tham khảo bài viết Tiêm vắc xin phòng thương hàn cho trẻ để tìm hiểu thêm về loại vắc xin này nhé.

5. Vi khuẩn Salmonella thường có trong loại thực phẩm nào?

Bất kỳ thực phẩm sống nào có nguồn gốc động vật, chẳng hạn như thịt, gia cầm, sữa và các sản phẩm từ sữa, trứng, hải sản, và một số loại trái cây và rau quả đều có thể mang vi khuẩn Salmonella. Thậm chí cả thực phẩm chế biến, chẳng hạn như hạt bơ, bánh nướng đông lạnh,… 

Thực phẩm bị nhiễm khuẩn Salmonella thường có màu sắc và mùi vị bình thường, khó phân biệt. Đó là lý do vì sao chúng ta nên biết cách ngăn ngừa tình trạng nhiễm trùng.

Vi khuẩn có thể sống sót để gây bệnh nếu thịt, gia cầm và các sản phẩm trứng không được nấu ở nhiệt độ an toàn; hay trái cây, rau quả không được rửa kỹ.

Khi các thực phẩm sống không được tách biệt với thức ăn chín hay rau quả, lây nhiễm chéo có thể xảy ra. Thực hành xử lý thực phẩm một cách an toàn là điều cần thiết để ngăn chặn vi khuẩn trên thực phẩm sống gây bệnh.³

6. Rửa sạch trái cây, rau quả có loại bỏ hoàn toàn Salmonella?

Chỉ đơn thuần rửa sạch trái cây và rau quả không thể loại trừ hoàn toàn Salmonella. Điều quan trọng là cần cẩn thận trong cả quá trình xử lý và chế biến thực phẩm nói chung, hoa quả nói riêng. 

Bạn nên rửa sạch toàn bộ trái cây và rau quả dưới vòi nước chảy. Có thể dùng một bàn chải nhỏ mềm để loại bỏ bụi bẩn trên bề mặt trái cây rau quả. Và thêm vào đó là quá trình nấu nướng kỹ lưỡng, vệ sinh cẩn thận khu nhà bếp.⁵

7. Thực phẩm nấu chín có thể tiêu diệt hoàn toàn Salmonella?

Việc nấu kỹ có thể giết chết khuẩn Salmonella. Nhưng các quan chức y tế cảnh báo mọi người không nên ăn thực phẩm có khả năng cao bị nhiễm khuẩn Salmonella (ví dụ như đàn gia súc vừa chết có dấu hiệu nhiễm Salmonella). Điều đó có nghĩa là không ăn thực phẩm đó dù đã rửa sạch hay chưa và có nấu chín hay không. Vì nguy cơ trong các loại thực phẩm ấy quá cao.⁵

8. Cách xử lý và bảo quản thực phẩm

Vi khuẩn trên thực phẩm sống có nguồn gốc từ động vật không phải lúc nào cũng gây bệnh. Chìa khóa để ngăn ngừa bệnh tật là ngăn chặn vi khuẩn phát triển mạnh đủ để gây bệnh. Kèm theo là tiêu diệt vi khuẩn thông qua việc nấu nướng đúng nhiệt độ an toàn. Sau đây là các bước hướng dẫn xử lí và bảo quản thực phẩm trong quá trình nấu nướng:³

Rửa tay và vệ sinh các bề mặt thường xuyên

• Tốt nhất là rửa tay với nước ấm và xà phòng trong 20 giây trước và sau khi xử lý thức ăn, sau khi sử dụng phòng tắm, thay tã và chạm vào thú cưng.
• Rửa dụng cụ, thớt, bát đĩa và các mặt bàn bằng nước ấm và xà phòng. Thời điểm là sau khi chuẩn bị từng món ăn và trước khi bạn chuyển sang món tiếp theo.
• Có thể sử dụng khăn giấy có tẩm dung dịch sát khuẩn để làm sạch bề mặt nhà bếp. Nếu bạn sử dụng khăn vải, hãy giặt chúng thường xuyên.

Phòng tránh lây nhiễm chéo

• Tách thịt sống, thịt gia cầm và hải sản khỏi các thực phẩm khác trong giỏ hàng tạp hóa và trong tủ lạnh của bạn.
• Nếu có thể, sử dụng một thớt cho sản phẩm tươi và một cái riêng cho thịt sống, thịt gia cầm và hải sản.
• Luôn rửa thớt, bát đĩa, mặt bàn và dụng cụ bằng nước ấm và xà phòng sau khi chúng tiếp xúc với thịt sống, thịt gia cầm và hải sản.
• Không bao giờ đặt thức ăn chín lên đĩa vừa đựng thịt sống, thịt gia cầm hoặc hải sản.

Nấu đến nhiệt độ an toàn

• Sử dụng nhiệt kế thực phẩm sạch khi đo nhiệt độ bên trong của thịt, gia cầm, thịt hầm và các thực phẩm khác để đảm bảo chúng đã đạt đến nhiệt độ bên trong tối thiểu an toàn.
• Nấu tất cả thịt bò sống, thịt lợn, thịt cừu và thịt bê, sườn, và nướng đến nhiệt độ bên trong tối thiểu là 145°F (63°C) khi đo bằng nhiệt kế thực phẩm trước khi lấy thịt ra khỏi nguồn nhiệt. Để an toàn và chất lượng, cho phép thịt nghỉ ngơi ít nhất ba phút trước khi dùng. Vì lý do sở thích cá nhân, bạn có thể chọn nấu thịt ở nhiệt độ cao hơn.
• Nấu tất cả thịt bò xay, thịt lợn, thịt cừu và thịt bê đến nhiệt độ bên trong 72°C khi đo bằng nhiệt kế thực phẩm.
• Nấu tất cả gia cầm đến nhiệt độ bên trong tối thiểu an toàn là 165°F (74°C) khi đo bằng nhiệt kế thực phẩm.
• Đối với thịt hầm thì ở nhiệt độ 160°F (72°C).
• Cá phải đạt 145°F (63°C) khi đo bằng nhiệt kế thực phẩm.
• Đối với các món có sốt dùng kèm, đừng quên đun sôi cả nước sốt, súp và nước thịt khi hâm lại phần ăn thừa.
• Hâm nóng lại các thức ăn thừa khác kỹ lưỡng đến ít nhất 165°F (74°C).

Làm lạnh nhanh chóng

• Chia một lượng lớn thức ăn thừa vào trong các hộp cạn đáy để làm lạnh nhanh trong tủ lạnh.
• Giữ thực phẩm an toàn ở nhà, làm lạnh kịp thời và đúng cách. Làm lạnh hoặc đông lạnh thực phẩm dễ hỏng, thực phẩm chế biến sẵn và thức ăn thừa trong vòng 2 giờ (1 giờ nếu nhiệt độ trên 90°F – 32°C) nếu không sử dụng ngay.
• Tủ đông nên đặt từ 0°F (-18°C) trở xuống và tủ lạnh 40°F (4°C) trở xuống.
• Nên rã đông thực phẩm trong tủ lạnh, trong nước lạnh hoặc trong lò vi sóng. Thực phẩm không nên rã đông ở nhiệt độ phòng. Thực phẩm sau khi rã đông trong lò vi sóng hoặc trong nước lạnh phải được nấu ngay sau đó. Đảm bảo nấu đúng nhiệt độ an toàn.

9. Thú cưng hoặc vật nuôi có thể bị lây nhiễm Salmonella không?

Vi khuẩn Salmonella có thể sống trong đường tiêu hóa của nhiều loài động vật khác nhau. Và động vật cũng có thể lây lan Salmonella khi ăn uống thức ăn nhiễm khuẩn hoặc tiếp xúc chất thải có chứa vi khuẩn.

Nhiều động vật mắc Salmonella hoàn toàn không có dấu hiệu bệnh và có vẻ khỏe mạnh. Đôi khi chúng biểu hiện với triệu chứng tiêu chảy, phân có thể chứa máu hoặc chất nhầy. Động vật ốm có vẻ mệt mỏi hơn bình thường và có thể nôn hoặc bị sốt.

Nếu nghi ngờ rằng thú cưng của bạn bị Salmonella, hãy đến gặp bác sĩ thú y. Chúng cần được bù nước và dinh dưỡng nếu có tiêu chảy. Nặng hơn nữa, chúng có thể được điều trị bằng kháng sinh; hoặc nhập viện trong phòng khám thú y.

Cần lưu ý động vật cũng là một trong những nguồn lây nhiễm khuẩn Salmonella. Vì thế, bạn nên thực hiện một số biện pháp an toàn khi tiếp xúc với động vật, phòng tránh lây nhiễm bệnh.⁶

Vậy chúng ta có thể phòng ngừa lây nhiễm Salmonella như thế nào khi tiếp xúc với động vật? Triệu chứng thường gặp khi mắc bệnh là gì? Khi nào nên đến gặp bác sĩ? Việc điều trị bệnh sẽ diễn ra như thế nào? Các thông tin về tình trạng nhiễm Salmonella sẽ được trình bày trong bài viết Nhiễm Salmonella: triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa. Mời bạn đọc tham khảo nhé! 

Salmonella thường dễ lây lan và gây bệnh vào mùa hè, khi nhiệt độ nóng ẩm. Thực phẩm không được xử lí và bảo quản kỹ lưỡng dễ bị ôi thiu và nhiễm khuẩn. Tình trạng này không chỉ gây bệnh cho người mà còn có thể gây bệnh trên vật nuôi của bạn. Tuân thủ các quy tắc rửa tay, giữ vệ sinh khu vực nhà bếp và cẩn thận trong chế biến thức ăn là chìa khóa vàng để phòng ngừa Salmonella.