Y học thường thức: Bệnh Ghẻ

Ghẻ là một bệnh lý da tương đối phổ biến. Bệnh có khả năng lây từ người này sang người khác qua tiếp xúc trực tiếp hoặc qua sử dụng chung các vật dụng như quần áo, khăn, nệm,…Vì bệnh có khả năng lây lan nên khi một người bị bệnh ghẻ thì nhiều người trong gia đình, tập thể có thể mắc theo. Bệnh ghẻ tuy không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng quát nhưng vì nhiều người còn chưa biết cách phòng ngừa và điều trị bệnh đúng đắn nên có để lại một số hậu quả không mong muốn.

1. Bệnh ghẻ là gì?

Ghẻ là một bệnh ngoài da, có thể lây lan sang người khác, do một loại ký sinh trùng có tên Sarcoptes scabiei (con cái ghẻ) xâm nhập vào da và gây nên các tổn thương và triệu chứng ở da.

2. Nguyên nhân gây bệnh ghẻ?

Đúng như tên gọi của bệnh, nguyên nhân gây ra ghẻ là do một loại ký sinh trùng có tên Sarcoptes scabiei (cái ghẻ). Sự thật là Sarcoptes scabiei có hai loại là ghẻ đực và ghẻ cái. Ghẻ đực không gây bệnh vì nó sẽ chết sau khi giao hợp và chỉ có ghẻ cái mới gây triệu chứng nên nguyên nhân thật sự gây nên bệnh ghẻ là do ghẻ cái.

Sơ lược về cái ghẻ:

• Cái ghẻ có tám chân, kích thước rất nhỏ nên khó có thể nhìn thấy bằng mắt thường.
• Chúng hoạt động nhiều về đêm, ban đêm thì đào hang còn ban ngày thì đẻ trứng, mỗi cái ghẻ đẻ trung bình khoảng 3 trứng mỗi ngày.
• Khi một người bị bệnh ghẻ, trung bình trên cơ thể người đó có ít hơn 20 con cái ghẻ, tuy nhiên một số trường hợp có thể lên tới hàng triệu cái ghẻ.

Các yếu tố nguy cơ khiến cho chúng ta dễ mắc bệnh ghẻ bao gồm:

• Bệnh thường gặp nhiều hơn ở những nước nghèo, ở những người sống trong môi trường chật hẹp, đông đúc như khu nhà ổ chuột, trại tị nạn,…
• Bệnh ghẻ có thể xảy ra ở mọi đối tượng, nhưng trẻ em và phụ nữ dễ bị bệnh hơn.
• Những người có sức đề kháng bị suy giảm sẽ dễ bị mắc bệnh ghẻ hơn như: người già, người nhiễm HIV, người ghép tạng.
• Đặc biệt những người tiếp xúc hoặc sinh hoạt chung với người bị ghẻ sẽ có khả năng cao dễ bị lây lan bệnh nhất.

3. Triệu chứng của bệnh ghẻ?

Biểu hiện chủ yếu và nổi bật nhất của bệnh ghẻ là ngứa

• Khi tiếp xúc lần đầu với cái ghẻ, triệu chứng ngứa và rát chưa xuất hiện và sẽ biểu hiện sau 6-8 tuần.
• Người bệnh ngứa rất dữ dội và tăng nhiều về đêm. Do vào ban đêm, cái ghẻ thường di chuyển đào hang gây kích thích đầu dây thần kinh cảm giác ở da, làm cho người bệnh ngứa ngáy nhiều hơn.

Sau khi triệu chứng ngứa xuất hiện, trên da nổi các mụn nước hay luống ghẻ (đường hầm ghẻ)

• Mụn nước có kích thước nhỏ, mọc rải rác, riêng rẽ không thành chùm ở vùng da mỏng.

• Đường hầm ghẻ (luống ghẻ) là dấu hiệu rất đặc trưng, nhưng không phải lúc nào cũng dễ tìm thấy. Đường hầm do cái ghẻ tạo thành, hơi nổ gồ trên bề mặt da. Đầu đường hầm là một mụn nước nhỏ và đó cũng chính là nơi cư trú của cái ghẻ. Khi lấy kim chích vào các mụn nước này, dịch sẽ chảy ra để lộ màu xám hoặc đen, dùng kim khều sẽ bắt được cái ghẻ bám trên đầu kim.

Vị trí bị tổn thương thường ở các vùng da mỏng như kẽ ngón tay, đường chỉ lòng bàn tay, mặt trước cổ tay, cẳng tay, nếp vú, quanh thắt lưng, rốn, kẽ mông, mặt trong đùi và bộ phận sinh dục. Ở trẻ em da mặt và da đầu gót chân, lòng bàn chân có thể bị bệnh.

4. Chẩn đoán bệnh ghẻ?

Để chẩn đoán chính xác bệnh ghẻ, chúng ta phải dựa vào triệu chứng và các xét nghiệm.

Về triệu chứng:

• Người bệnh ngứa nhiều, tăng lên về đêm cùng với nổi các mụn nước riêng rẻ trên vùng da mỏng.
• Trong gia đình, trường học, cơ quan có người bị bệnh ghẻ gợi ý khả năng bị lây lan.

Các xét nghiệm:

• Chẩn đoán chính xác bệnh ghẻ dựa vào tiêu chuẩn tìm thấy được con cái ghẻ, trứng ghẻ trên da bằng cách dùng dao nạo mụn nước ở đầu đường hầm và soi dưới kính hiển vi hoặc dùng kính lúp soi bắt được cái ghẻ ở cuối đường hầm trong da.
• Tuy nhiên không phải lúc nào cũng tìm thấy được cái ghẻ vì vậy quan trọng là dựa vào triệu chứng và nghi ngờ bị lây lan.

5. Điều trị bệnh ghẻ?

Vì bệnh ghẻ rất dễ lây lan nên điều trị bệnh cần phải tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Điều trị bệnh cho cả những người trong gia đình, tập thể, nhà trẻ khi phát hiện bất kì ai bị bệnh ghẻ.
• Bôi thuốc đúng theo sự hướng dẫn của bác sĩ: bôi thuốc 1 lần vào buổi tối, bôi sau khi tắm sẽ có hiệu quả hơn, bôi toàn thân trừ mặt và da đầu. Chú ý bôi kỹ những vùng nếp gấp, kẽ ngón, quanh móng, sau tai; riêng đối với trẻ em nên bôi thuốc luôn cho cả vùng mặt và da đầu.
• Giặt sạch, phơi khô quần áo, chăn màn, khăn tắm và các vật dùng cá nhân khác.
• Cách ly người bệnh, không ngủ chung và không sử dụng chung các vật dụng cá nhân.

Điều trị cụ thể:

Thuốc giảm ngứa: bác sĩ sẽ kê toa loại thuốc để giảm triệu chứng ngứa như:

• Thuốc kháng histamin: chlorpheniramine, hydroxyzine hydrochloride, diphenhydramine uống trước khi ngủ.
• Nếu cần thiết, bác sĩ có thể kê toa kem bôi chứa corticoid để giảm ngứa khi người bệnh đã sử dụng thuốc diệt ghẻ.

Bác sĩ thường sẽ kê toa các loại thuốc tiêu diệt con cái ghẻ như:

• Kem Permethrin 5%: bôi và lưu lại trên da 8-12 giờ, tắm sạch ngay sau đó. Lặp lại mỗi tuần một lần.
• Kem Lindane 1 %: bôi và lưu lại trên da 6 giờ, tắm sạch ngay sau đó. Lặp lại mỗi tuần một lần.
• Kem Crotamiton 10%: bôi và lưu lại trên da 24 giờ, tắm sạch ngay sau đó. Trong 3-5 ngày liên tiếp.
• Kem Benzyl benzoate 10%: bôi và lưu lại trên da 24 giờ, tắm sạch ngay sau đó. Trong 3-5 ngày liên tiếp.
• Mỡ lưu huỳnh 2-10%: bôi và lưu lại trên da 24 giờ, tắm sạch ngay sau đó. Trong 3 ngày liên tiếp.
• Ivermectin: uống một liều duy nhất. Có thể lặp lại sau 2 tuần.

Chú ý theo dõi khi điều trị: bệnh đáp ứng tốt là sau khi 3-5 ngày thoa thuốc mà trên da không nổi những mụn nước mới. Người bệnh cần lưu ý là triệu chứng ngứa có thể tồn tại vài tuần sau đó nên có thể bôi kem dưỡng ẩm để giảm ngứa.

6. Phòng ngừa bệnh ghẻ?

Các biện pháp phòng ngừa bệnh ghẻ rất đơn giản bao gồm:

• Vệ sinh cá nhân hàng ngày bằng cách tắm với xà phòng.
• Khi có người ở xung quanh bị ngứa, nhất là ngứa về đêm, chúng ta nên nhanh chóng đi khám chuyên khoa da liễu.
• Khi bị ghẻ, cần tránh tiếp xúc với người xung quanh, không dùng chung đồ đạc và ngủ riêng. Người bệnh cần đi khám ngay để được điều trị sớm và tránh lây lan cho mọi người xung quanh.

Bệnh ghẻ rất dễ lây!

Bệnh ghẻ có khả năng lây lan cao nên khi bản thân hoặc người xung quanh bị mắc bệnh, cần phải nhanh chóng đi khám chuyên khoa để được điều trị và có những biện pháp dự phòng để tránh lây lan rộng.