Bảo hiểm là gì? Những thông tin cơ bản người tham gia cần biết

Bảo hiểm là một thuật ngữ vô cùng phổ biến và đã gắn liền với cuộc sống của con người từ rất lâu. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa thật sự hiểu rõ về bảo hiểm và các khái niệm cơ bản liên quan đến nó. Vậy bảo hiểm là gì? Ở Việt Nam có các loại bảo hiểm thông dụng nào? Đâu là các thuật ngữ bảo hiểm thường gặp? Tất cả sẽ được giải đáp trong bài viết dưới đây. Mời bạn cùng tìm hiểu.

Bảo hiểm là gì?

Bảo hiểm là một hoạt động mà qua đó những người tham gia có quyền được hưởng các khoản trợ cấp bảo hiểm. Thông qua một khoản đóng góp cho mình hoặc cho người thứ 3.

Khi các rủi ro không lường trước “ập đến”, bảo hiểm sẽ hỗ trợ chi trả một phần nào đó. Khoản trợ cấp này do một tổ chức trả. Tổ chức này có trách nhiệm thực hiện đền bù thiệt hại cho người tham gia bảo hiểm của họ theo một chế độ cụ thể nào đó.

Vai trò và ý nghĩa của bảo hiểm

Vai trò

Các loại bảo hiểm đều có chung vai trò là giúp giảm thiểu thiệt hại do rủi ro gây ra trong cuộc sống, như:

• Bảo hiểm sẽ san sẻ và giúp giảm thiểu nhất có thể các khó khăn, tổn thất, thiệt hại cho người tham gia bảo hiểm.
• Bảo hiểm là giải pháp hỗ trợ ổn định tài chính, giúp người mua không phải trả một khoản tiền lớn khi các rủi ro xảy ra. Vì vậy, tinh thần cũng sẽ an tâm và thoải mái hơn.
• Bảo hiểm còn là sự đóng góp vào quỹ dự trữ tài chính của các doanh nghiệp bảo hiểm. Khi tham gia, người mua không chỉ bảo vệ mình trước những bất trắc trong tương lai. Mà còn giúp bù đắp cho những mất mát và sự không may mắn của những người tham gia khác.

Ý nghĩa

• Nếu không may những bất trắc như ốm đau, bệnh tật, thất nghiệp, tai nạn xảy đến. Bạn và gia đình sẽ rất cần được hỗ trợ về mặt tài chính để có thể vượt qua thời gian khó khăn này. Vì vậy, bảo hiểm chính là “tấm lá chắn” giúp bảo vệ tài chính cho bạn và gia đình.
• Tham gia bảo hiểm sẽ giúp bạn không còn phải lo nghĩ quá nhiều về những khoản chi phí tốn kém mình phải chi trả khi xảy ra các rủi ro. Vì vậy, bạn có thể tích luỹ phần tiền này cho nguồn vốn của công việc kinh doanh cá nhân.
• Tham gia bảo hiểm là cách chuẩn bị tài chính tốt nhất và hiệu quả nhất cho khoản hưu trí an nhàn khi về già. Bạn có thể nhận mức lương như mong muốn mà vẫn có thể sống thoải mái và không phụ thuộc vào bất kỳ ai.

Cách thức hoạt động của bảo hiểm

Bảo hiểm là một hoạt động giúp con người đối phó với những rủi ro bất ngờ và không thể lường trước được. Phương tiện để thực hiện điều này là một hợp đồng bằng văn bản giữa bên bán bảo hiểm (doanh nghiệp bảo hiểm, đại lý bảo hiểm,…) và bên mua bảo hiểm (cá nhân, tổ chức nhận hợp đồng bảo hiểm,..). Hợp đồng bằng văn bản này chính là hợp đồng bảo hiểm.¹

Hợp đồng bảo hiểm có hiệu lực trong một thời gian nhất định. Thời gian này được gọi là thời hạn hợp đồng. Khi hết thời hạn, người tham gia bảo hiểm có thể chọn gia hạn hợp đồng, chấm dứt hợp đồng hoặc tham gia một loại bảo hiểm mới.¹

Một số trách nhiệm bên mua bảo hiểm cần thực hiện như:²

• Hiểu nội dung của hợp đồng bảo hiểm. Một hợp đồng bảo hiểm thường sẽ có những phần cơ bản như: Trang khai báo, thoả thuận bảo hiểm, điều khoản loại trừ và các điều kiện để yêu cầu bồi thường.
• Đóng phí bảo hiểm.

Các loại bảo hiểm thông dụng ở Việt Nam

Hiện nay ở Việt Nam có 4 loại bảo hiểm phổ biến là: Bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm sức khoẻ và bảo hiểm nhân thọ.

Bảo hiểm y tế

Bảo hiểm y tế (BHYT) là một hình thức bảo hiểm phi lợi nhuận do Nhà nước tổ chức. Quyền lợi bảo hiểm người tham gia nhận được sẽ cao hơn nhiều so với phí bảo hiểm đã đóng. Công dân Việt Nam đa phần đều phải có bảo hiểm y tế. Đối với trẻ em dưới 6 tuổi, loại bảo hiểm này sẽ được cấp miễn phí.

Bảo hiểm y tế sẽ chi trả tối đa 80% chi phí khám chữa bệnh của người tham gia. Như phí khám bệnh, phí điều trị nội trú, phí dịch vụ kỹ thuật y tế, phí vật tư y tế,…  Mức đóng hàng tháng là 4,5% trên mức lương của người lao động. Tuy nhiên, người lao động chỉ cần đóng 1,5% này, phần còn lại sẽ do công ty chi trả. Còn người lao động tự do, có thể tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện.

Xem thêm: Mua bảo hiểm y tế 2019: Những điều cơ bản cần biết

Bảo hiểm xã hội bắt buộc

Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức thực hiện. Như tên gọi, người lao động và người sử dụng lao động bắt buộc phải tham gia loại bảo hiểm này.

Đối với bảo hiểm xã hội bắt buộc, người tham gia sẽ được chi trả các chi phí liên quan đến bệnh tật, tai nạn, thai sản, hưu trí và tử tuất. Doanh nghiệp sẽ đóng 17% trên mức lương, còn người lao động chỉ phải đóng 8%. Khoản tiền này sẽ được dùng để chi trả cho: nghỉ phép, đau ốm, nghỉ thai sản, tai nạn lao động,…

Còn với bảo hiểm xã hội tự nguyện, người tham gia chỉ được nhận hưởng chế độ hưu trí và tang quyến.

Bảo hiểm sức khỏe

Về cơ bản, bảo hiểm sức khoẻ sẽ trả chi phí y tế cho 20% còn lại không nằm trong danh mục của bảo hiểm y tế nêu ở phần trên. Cụ thể, bảo hiểm này sẽ chi trả các chi phí liên quan đến thương tật, tai nạn, ốm đau, bệnh tật hoặc chăm sóc sức khỏe được thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm.

Khi có nhu cầu trang bị bảo hiểm này, người tham gia cần quan tâm đến bốn yếu tố là: Quyền lợi, hệ thống cơ sở y tế áp dụng, quy trình thanh toán (bảo lãnh viện phí hay bệnh nhân chi trả trước rồi hoàn tiền sau) và mức phí bảo hiểm. Loại bảo hiểm này thường có thời hạn một năm, đóng phí một lần và không hoàn lại.

Bảo hiểm nhân thọ

Bảo hiểm nhân thọ là loại hình bảo hiểm cho sự sống của con người. Cụ thể, người tham gia sẽ được chi trả quyền lợi khi rủi ro xảy ra hoặc khi hết thời hạn bảo hiểm. Bảo hiểm này có mức phí cố định hằng năm và người tham gia sẽ đóng trong một khoảng thời gian nhất định (từ 5 tới 15 năm).

Các rủi ro trong bảo hiểm

Để dễ dàng lựa chọn được loại bảo hiểm phù hợp với mình nhất. Người tham gia nên biết về các loại rủi ro mà bảo hiểm sẽ bồi thường dưới đây:

Rủi ro tài chính và rủi ro phi tài chính

• Rủi ro tài chính là rủi ro gây tổn thất và thiệt hại về tài chính. Rủi ro này sẽ đo lường được bằng tiền mặt.
• Rủi ro phi tài chính là rủi ro không gây thiệt hại về tài chính, không thể đo lường bằng tiền mặt. Tuy nhiên, nó sẽ tác động đến tâm trạng, tình cảm hoặc cảm xúc của con người.

Rủi ro thuần túy và rủi ro đầu cơ

• Rủi ro thuần túy là loại rủi ro sẽ gây thiệt hại dù ít hay nhiều đến chúng ta. Nếu may mắn, những thiệt hại hay hư hỏng này sẽ không ảnh hưởng đáng kể hoặc có thể sửa chữa trước khi phát sinh rủi ro. Rủi ro này thường không phải là do cố ý và không có chủ đích hoặc không có yếu tố lợi nhuận. Ví dụ như tai nạn xe, tai nạn lao động,….
• Rủi ro đầu cơ là loại rủi ro có mục đích hoặc có nhân tố kiếm lời bên trong. Đây là loại rủi ro phát sinh trong quá trình đầu tư và kinh doanh. Ví dụ như đầu tư cổ phiếu, tự kinh doanh riêng,… Khoản đầu tư này có thể tạo ra lãi, lỗ hoặc hòa vốn. Tuy nhiên, mục tiêu cuối cùng của nó là tạo ra lợi nhuận.

Rủi ro chung và rủi ro riêng

• Rủi ro chung là một loại rủi ro không thể kiểm soát được và có phạm vi ảnh hưởng rộng. Ví dụ như thiên tai, dịch bệnh,…
• Rủi ro riêng là loại rủi ro trong đó thiệt hại chỉ giới hạn trong phạm vi một hoặc một số người. Loại rủi ro này mang tính chất cá nhân, ví dụ như tai nạn, hoả hoạn, trộm cướp,…

Rủi ro có thể được bảo hiểm

Khi mua bảo hiểm, việc người tham gia muốn nhất là được bồi thường khi rủi ro hoặc tai nạn xảy ra. Tuy nhiên, không phải mọi rủi ro đều được bảo hiểm. Điều này là do có một số rủi ro mà các doanh nghiệp bảo hiểm không thể chịu trách nhiệm bồi thường. Hoặc có những trường hợp người tham gia bảo hiểm cố ý lợi dụng sơ hở trong điều khoản bồi thường để trục lợi bảo hiểm.

Vì vậy, rủi ro có được hưởng lợi từ bảo hiểm hay không còn tùy thuộc vào từng trường hợp.

Rủi ro được bảo hiểm và rủi ro loại trừ

• Rủi ro được bảo hiểm: Là rủi ro do thiên tai, tai nạn hoặc sự kiện bất ngờ xảy ra được doanh nghiệp bảo hiểm chấp nhận hỗ trợ bồi thường thiệt hại. Loại rủi ro này thường được quy định rõ trong các điều khoản hợp đồng bảo hiểm.
• Rủi ro loại trừ: Đây là những rủi ro mà doanh nghiệp bảo hiểm sẽ không chấp nhận bảo hiểm, không chấp nhận bồi thường, hoặc trả phí bảo hiểm. Các rủi ro loại trừ thường được liệt kê rõ trong hợp đồng bảo hiểm.

Các thuật ngữ bảo hiểm thường gặp

• Bảo hiểm xã hội Việt Nam: Đây là cơ quan thuộc Chính phủ. Có các chức năng như: Thực hiện chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; Tổ chức thu, chi chế độ bảo hiểm thất nghiệp; Quản lý và sử dụng Quỹ bảo hiểm xã hội theo quy định pháp luật.³
• Quỹ bảo hiểm xã hội: Quỹ này là quỹ tài chính độc lập với ngân sách của nhà nước. Do đóng góp của người sử dụng lao động, người lao động và sự hỗ trợ của Nhà nước tạo ra.⁴
• Thời gian đóng bảo hiểm xã hội: Là thời gian được tính từ khi người lao động bắt đầu đóng bảo hiểm xã hội cho đến khi dừng đóng. Trường hợp người lao động đóng bảo hiểm xã hội không liên tục. Thời gian này sẽ được tính bằng tổng thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội.⁴
• Quỹ bảo hiểm y tế: Là quỹ tài chính y tế công ngoài ngân sách nhà nước. Được sử dụng cho việc chi trả chi phí khám chữa bệnh của người tham gia Bảo hiểm y tế theo quy định của pháp luật.⁵

• Doanh nghiệp bảo hiểm: Là doanh nghiệp được thành lập, tổ chức và hoạt động dựa trên các quy định của Luật kinh doanh bảo hiểm.
• Đại lý bảo hiểm: Là cá nhân, tổ chức được doanh nghiệp bảo hiểm ủy quyền trên cơ sở hợp đồng đại lý bảo hiểm. Nhằm thực hiện các hoạt động đại lý bảo hiểm theo quy định ban hành của Luật kinh doanh bảo hiểm cũng như các quy định khác của pháp luật.
• Bên mua bảo hiểm: Là cá nhân, tổ chức ký kết hợp đồng bảo hiểm với doanh nghiệp bảo hiểm. Bên mua bảo hiểm có nghĩa vụ phải đóng phí bảo hiểm. Và có thể đồng thời là người được bảo hiểm hoặc người thụ hưởng.
• Người được bảo hiểm: Là cá nhân, tổ chức có quyền công dân, trách nhiệm dân sự, tài sản, tính mạng được chấp thuận bảo hiểm theo hợp đồng bảo hiểm đã ký kết với doanh nghiệp bảo hiểm. Người được bảo hiểm có thể đồng thời là người thụ hưởng hợp đồng bảo hiểm khi có rủi ro xảy ra.
• Người thụ hưởng: Là cá nhân, tổ chức do bên mua bảo hiểm chỉ định để nhận quyền lợi bảo hiểm, bồi thường bảo hiểm và thừa hưởng sự bảo đảm theo hợp đồng bảo hiểm.
• Hợp đồng bảo hiểm: Là văn bản ký kết thể hiện thỏa thuận giữa bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Hợp đồng bảo hiểm mô tả trách nhiệm và nghĩa vụ đóng phí bảo hiểm của bên mua bảo hiểm. Cũng như việc phải trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm khi có sự kiện bảo hiểm xảy ra.
• Sự kiện bảo hiểm: Là sự kiện khách quan do các bên thỏa thuận hoặc do pháp luật quy định. Khi sự kiện bảo hiểm xảy ra, doanh nghiệp bảo hiểm phải trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo hiểm.
• Phí bảo hiểm: Là khoản tiền bên mua bảo hiểm phải đóng cho doanh nghiệp bảo hiểm theo thời hạn và phương thức đã được ký kết trong hợp đồng bảo hiểm.
• Số tiền bảo hiểm: Là số tiền được doanh nghiệp bảo hiểm chấp thuận. Và được nêu cụ thể trong hợp đồng bảo hiểm nhằm xác định các quyền lợi bảo hiểm theo quy định.
• Thời gian chờ: Là khoảng thời gian được tính từ lúc ký kết hợp đồng cho đến khi người được bảo hiểm được quyền nhận quyền lợi bảo hiểm. Trong thời gian này, người được bảo hiểm không được thanh toán cho một quyền lợi bảo hiểm cụ thể. 

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết và hữu ích về bảo hiểm. Từ đó, có thể giúp bạn có góc nhìn tích cực hơn về bảo hiểm. Cũng như có kiến thức nền tảng để lựa chọn cho mình một loại bảo hiểm phù hợp để bảo vệ sức khoẻ của mình và những người thân yêu.