Đậu mùa và thủy đậu khác nhau như thế nào?

Nhiều người thường bị nhầm lẫn bệnh đậu mùa với bệnh thủy đậu. Điều gây nhầm lẫn chính là một số triệu chứng của hai bệnh này khá giống nhau. Cả hai bệnh đều có từ “đậu” trong tên bệnh. Tuy nhiên, chúng là hai căn bệnh hoàn toàn khác nhau. Vậy điểm khác nhau của hai bệnh là gì? Làm sao để phân biệt được chúng? Bài viết sau đây của Bác sĩ Tô Hồng Phương Thanh sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn và biết cách phân biệt bệnh đậu mùa và thủy đậu. 

Định nghĩa đậu mùa và thủy đậu

Đậu mùa là một bệnh nghiêm trọng do virus variola gây ra. Nó rất dễ lây lan từ người này sang người khác. Có lẽ là một trong những căn bệnh khủng khiếp nhất đã ảnh hưởng đến con người trong hàng trăm năm qua. Nhờ sự thành công của việc tiêm chủng, bệnh đậu mùa đã được loại trừ. Không có trường hợp bệnh đậu mùa tự nhiên nào xảy ra kể từ năm 1977.¹

Thủy đậu là một bệnh phổ biến, rất dễ lây lan do virus varicella-zoster gây ra. Nó có thể gây ngứa, mụn nước hay phát ban mụn mủ. Cho đến nay, bệnh thủy đậu vẫn là một bệnh rất phổ biến, đặc biệt là ở trẻ em. Hiện nay, nó trở nên hiếm hơn nhờ có vaccine ngừa thủy đậu.²

Đậu mùa và thủy đậu có điểm chung không?

Giữa bệnh đậu mùa và thủy đậu có một số điểm giống nhau như sau:^{1 2 3}

• Quá trình lây truyền qua dịch tiết đường hô hấp hoặc tiếp xúc với tổn thương da. Có thể tiếp xúc trực tiếp hoặc qua các đồ dùng cá nhân có dịch tiết của bệnh nhân.
• Triệu chứng chung là gây sốt, mệt mỏi. Biểu hiện ngoài da phát ban và mụn nước. Thường bị nhầm lẫn nhất trong hai đến ba ngày đầu tiên khi phát ban.
• Bệnh nguy hiểm xuất hiện nhiều biến chứng khó lường.
• Dễ lây lan nên tiềm ẩn nguy cơ hình thành dịch trong cộng đồng.
• Có thể phòng ngừa bằng cách tiêm vaccine.

Điểm khác nhau giữa bệnh đậu mùa và thủy đậu

Nguyên nhân^{3 4}

Bệnh đậu mùa gây ra bởi virus variola (VARV), thuộc chi Orthopoxvirus. Virus này sống ở ngoài môi trường thời tiết khô hanh. Khả năng chịu nhiệt độ từ 4-200℃ và tồn tại từ 3 đến 17 tháng.

Bệnh thủy đậu gây ra bởi siêu vi varicella zoster (VZV), thuộc họ Herpesviridae. Virus sống được vài ngày trong không khí. Virus này dễ bị chết bởi các chất sát khuẩn thông thường.

Triệu chứng

Triệu chứng bệnh đậu mùa⁵

Một người bị bệnh đậu mùa thường phải trải qua nhiều giai đoạn khi bệnh tiến triển. Mỗi giai đoạn của bệnh sẽ có những dấu hiệu và triệu chứng riêng biệt.

Giai đoạn ủ bệnh:

• Giai đoạn này có thể kéo dài từ 7 đến 19 ngày.
• Thời kỳ ủ bệnh là khoảng thời gian virus tồn tại trong cơ thể trước khi xuất hiện triệu chứng. Trong giai đoạn này, người bệnh có thể cảm thấy ổn và bệnh không lây lan.

Giai đoạn đầu:

• Kéo dài từ 2 đến 4 ngày.
• Các triệu chứng đầu tiên bao gồm: sốt cao, đau đầu và mệt mỏi. Đôi khi có hiện tượng nôn ói.

Giai đoạn phát ban sớm:

• Giai đoạn này kéo dài khoảng 4 ngày.
• Đây là giai đoạn dễ lây bệnh nhất.
• Phát ban bắt đầu là những nốt đỏ nhỏ trên lưỡi và trong miệng. Những nốt này sẽ chuyển thành vết loét, vỡ ra. Điều này làm giải phóng ra một lượng lớn virus vào miệng và cổ họng. Người bệnh vẫn tiếp tục có triệu chứng sốt.
• Phát ban sẽ xuất hiện trên da khi vết loét trong miệng bắt đầu vỡ ra. Bắt đầu phát ban ở mặt và lan xuống cánh tay và chân. Sau đó tiến triển đến bàn tay và bàn chân. Thông thường trong vòng 24 giờ, nó lây lan đến tất cả các bộ phận trên cơ thể. Khi xuất hiện phát ban, sốt sẽ bắt đầu giảm. Người bệnh có thể cảm thấy dễ chịu hơn do đã qua cơn sốt.
• Đến ngày thứ tư, vết loét trên da tiết ra dịch đặc, đục và thường có vết lõm ở trung tâm. Các vết loét lúc này chứa đầy dịch. Bệnh nhân sẽ sốt cao trở lại cho đến khi đóng vảy.

Giai đoạn phát ban mụn và mủ:

• Giai đoạn kéo dài khoảng 10 ngày.
• Bệnh đậu mùa thường lây lan trong giai đoạn này.
• Các vết loét trở thành mụn mủ (nổi gồ lên, thường tròn và chắc khi chạm vào, giống như hạt đậu dưới da).
• Sau khoảng 5 ngày, mụn mủ bắt đầu đóng vảy thành mày.
• Vào cuối tuần thứ hai sau khi xuất hiện phát ban, hầu hết các vết loét đã đóng vảy.

Hình ảnh có chứa nội dung nhạy cảm, bạn đọc cân nhắc trước khi xem

Xem

Giai đoạn vảy rụng:

• Giai đoạn kéo dài khoảng 6 ngày.
• Bệnh đậu mùa vẫn còn lây lan trong giai đoạn này.
• Các vảy bắt đầu rơi ra để lại những vết hằn trên da.
• Sau 3 tuần, hầu hết các vảy sẽ bong ra tính từ khi phát ban xuất hiện, .

Giai đoạn không có vảy:

• Bệnh đậu mùa không còn lây lan khi đến giai đoạn này.
• Bốn tuần sau khi phát ban xuất hiện, tất cả các vảy đã bong ra

Triệu chứng bệnh thủy đậu⁶

• Bệnh thủy đậu thường kéo dài khoảng 4 đến 7 ngày.
• Triệu chứng điển hình của bệnh là phát ban biến thành các mụn nước ngứa, chứa đầy dịch và cuối cùng chuyển thành vảy.
• Ngực, lưng và mặt là nơi có thể xuất hiện mụn nước đầu tiên. Sau đó, tiến triển toàn cơ thể, bao gồm cả bên trong miệng, mí mắt hoặc vùng sinh dục.
• Thường mất khoảng một tuần để tất cả các mụn nước đóng vảy.
• Các triệu chứng điển hình khác có thể bắt đầu xuất hiện từ một đến hai ngày trước khi phát ban. Các triệu chứng bao gồm: sốt, mệt mỏi,  đau đầu và ăn không ngon.

Cách chẩn đoán và điều trị

Bệnh đầu mùa

Khó có thể chẩn đoán được bệnh đậu mùa khi bệnh ở giai đoạn đầu. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) phải sử dụng các xét nghiệm đặc biệt để kiểm tra các mẫu. Xét nghiệm này mới có thể biết chắc chắn một người có nhiễm virus đậu mùa hay không. Bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng virus khi đã xác định bệnh đậu mùa.⁷

Bệnh thủy đậu

Các bác sĩ thường dựa trên phát ban để chẩn đoán bệnh thủy đậu. Nếu có nghi ngờ nào về chẩn đoán, sử dụng các xét nghiệm để xác nhận bệnh thủy đậu. Ở một số người khỏe mạnh, bệnh thủy đậu sẽ không cần can thiệp y tế. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng histamin để giảm ngứa. Đối với người có nguy cơ cao bị biến chứng, bác sĩ sẽ tiến hành kê đơn thuốc. Mục đích rút ngắn thời gian nhiễm trùng và giúp giảm nguy cơ biến chứng. Nếu các biến chứng phát triển, bác sĩ sẽ xác định phương pháp điều trị thích hợp.⁸

Biến chứng nguy hiểm

Bệnh đậu mùa có tỷ lệ tử vong cao (30%). Cứ 10 người mắc bệnh thì có khoảng 3 người tử vong.¹ Hầu hết những người mắc bệnh đậu mùa đều hồi phục. Những người sống sót sau bệnh đậu mùa có những vết sẹo vĩnh viễn. Phân bố trên khắp cơ thể, đặc biệt là trên mặt. Bệnh đậu mùa có thể gây mất thị lực ở một số người.³

Bệnh thủy đậu có thể xảy ra biến chứng nhưng chúng không phổ biến. Người có nguy cơ cao bị các biến chứng bao gồm: trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai, suy giảm miễn dịch. Các biến chứng nghiêm trọng có thể xuất hiện như: nhiễm trùng da, mô mềm, viêm phổi, biến chứng xuất huyết, nhiễm trùng huyết hay biến chứng trên não. Bệnh thủy đậu cũng có thể dẫn đến tử vong. Hiện nay rất hiếm trường hợp tử vong do đã chương trình tiêm chủng phù hợp.⁹

Phòng ngừa đậu mùa và thủy đậu

Các loại vaccine đậu mùa có thể phòng ngừa bệnh hoặc làm cho bệnh bớt nghiêm trọng hơn. Nếu được tiêm vaccine từ trước đó hoặc trong 7 ngày sau khi tiếp xúc với virus đậu mùa. Một khi đậu mùa đã phát ban, vaccine sẽ không có tác dụng bảo vệ được nữa.¹⁰

Cách tốt nhất để phòng bệnh thủy đậu là thực hiện tiêm ngừa. Vaccine thủy đậu rất an toàn và hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh. Hầu hết những người đã tiêm ngừa sẽ không bị bệnh. Nếu có, các triệu chứng thường nhẹ hơn. Chỉ có ít hoặc không có mụn nước, có thể sốt nhẹ hoặc không.¹¹

Bài viết trên đây là những thông tin cho thấy sự khác nhau của đậu mùa và thủy đậu. Tuy bệnh đậu mùa đã bị loại bỏ và bệnh thủy đậu cũng không quá nguy hiểm. Nhưng nếu có bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến bệnh. Hãy liên hệ chuyên gia y tế để được hỗ trợ chính xác và kịp thời.