Bệnh viêm phổi là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách chữa trị

Bệnh viêm phổi xảy ra ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là người già và trẻ em, những người có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện hoặc suy yếu. Viêm phổi là gì? Nguyên nhân nào gây ra viêm phổi? Triệu chứng của viêm phổi là gì? Điều trị bằng cách nào? Hãy cùng Bác sĩ Đỗ Phạm Nguyệt Thanh giải đáp qua bài sau nhé!

Viêm phổi là gì?

Viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng làm viêm túi khí ở một hoặc cả hai phổi. Các túi khí này chứa đầy mủ và dịch, gây ho có đờm, mủ, sốt, ớn lạnh, khó thở. Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh trong đó có vi khuẩn, virus, nấm.¹

Bệnh có thể ở mức độ nghiêm trọng từ nhẹ đến đe dọa tính mạng. Bệnh có thể nghiêm trọng đối với trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người trên 65 tuổi và người có hệ thống miễn dịch suy yếu.¹

Đây là bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng tới khoảng 450 triệu người trên khắp toàn cầu. Tỷ lệ tử vong do viêm phổi khoảng 7%/năm. Tỷ lệ này chiếm đa số ở trẻ em dưới 5 tuổi và người già trên 75 tuổi.²

Việt Nam có số trường hợp viêm phổi ở trẻ em nhiều thứ 9 trên thế giới với khoảng 2,9 trường hợp ở trẻ em hàng năm. Hàng năm vẫn có khoảng 4000 trẻ em Việt Nam chết vì viêm phổi chiếm 12% tử vong chung ở trẻ dưới 5 tuổi.³

Bệnh có thể diễn tiến nghiêm trọng ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ, người lớn tuổi và người suy giảm miễn dịch.

Phân loại viêm phổi

Hiện nay có 2 loại phổ biến nhất là viêm phổi bệnh viện và viêm phổi cộng đồng, được hiểu như sau:⁴

• Viêm phổi mắc phải cộng đồng (VPMPCĐ) là tình trạng nhiễm trùng cấp tính của nhu mô phổi mắc phải ngoài bệnh viện.
• Viêm phổi bệnh viện (VPBV) (hospital acquired pneumonia – HAP, nosocomial pneumonia – NP) là bệnh xảy ra sau 48 giờ nhập viện mà trước đó không có triệu chứng hô hấp hay nhiễm trùng và không có tổn thương mới hay tiến triển trên X quang ngực trước 48 giờ nhập viện.

Nguyên nhân viêm phổi

Có nhiều nguyên nhân gây ra viêm phổi gồm vi khuẩn, virus, nấm hoặc hóa chất. Trong đó phổ biến nhất là vi khuẩn và virus trong không khí. Nguyên nhân được phân như sau :¹

• Do vi khuẩn: Nguyên nhân phổ biến nhất là vi khuẩn là Streptococcus Pneumoniae. Loại này có thể tự xảy ra hoặc sau khi bị cảm lạnh hoặc cúm. Nó có thể ảnh hưởng đến một thùy của phổi.
• Do virus: Một nguyên nhân gây bệnh phổ biến, trong đó phải kể đến cả virus gây bệnh COVID – 19. Một số virus gây cảm lạnh và cúm có thể là tác nhân. Virus gây viêm ở phổi thường nhẹ, nhưng một số trường hợp gây bệnh rất nặng.
• Do nấm: Phổ biến ở người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc ở người hít phải liều lượng lớn các sinh vật.
• Do hóa chất: Nhắc đến nguyên nhân gây ra căn bệnh này phải kể đến do các hóa chất. Mặc dù nguyên nhân bị nấm phổi do hóa chất rất hiếm nhưng vẫn tồn tại. Khi làm việc trong môi trường hóa chất lâu, tiếp xúc với hóa chất nguy hiểm, cơ thể sẽ bị nhiễm bệnh.

Triệu chứng của bệnh viêm phổi

Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh thay đổi từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào các yếu tố như loại vi trùng gây nhiễm trùng, tuổi và sức khỏe tổng thể. Các dấu hiệu và triệu chứng nhẹ thường tương tự cảm lạnh, cúm nhưng chúng sẽ kéo dài hơn.¹

Bệnh có các dấu dấu hiệu và triệu chứng như sau:¹

• Đau ngực khi thở hoặc ho.
• Nhầm lẫn hoặc thay đổi nhận thức.
• Ho, có thể tạo ra đờm.
• Mệt mỏi.
• Sốt, đổ mồ hôi và ớn lạnh.
• Nhiệt độ cơ thể thấp hơn bình thường ( ở người trên 65 tuổi và người có hệ miễn dịch suy yếu).
• Buồn nôn, nôn, hoặc tiêu chảy.
• Hụt hơi.

Đối tượng nào dễ mắc viêm phổi?

Các đối tượng thuộc nhóm nguy cơ cao, dễ bị mắc bệnh viêm phổi như:¹

• Trẻ em dưới 2 tuổi có các dấu hiệu và triệu chứng bệnh.
• Người cao tuổi trên 65 tuổi.
• Người có tình trạng sức khỏe tiềm ẩn và hệ thống miễn dịch suy yếu.
• Người được hóa trị hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch.
• Phụ nữ mang thai.
• Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Thời gian ủ bệnh bao lâu?

Hiện nay, do có nhiều nguyên nhân gây bệnh khác nhau nên thời gian tiến triển bệnh và thời gian điều trị bệnh sẽ khác nhau. Thời gian ủ bệnh thường ngắn, trung bình khoảng 1 – 3 ngày.⁵

Biến chứng của bệnh viêm phổi

Ngay cả khi điều trị, một số người bị viêm phổi, đặc biệt là những người có nguy cơ cao, có thể gặp các biến chứng như:¹

• Nhiễm khuẩn huyết: vi khuẩn xâm nhập vào máu từ phổi, lây sang các cơ quan khác, gây suy đa cơ quan.
• Khó thở: nếu bệnh nghiêm trọng hoặc mắc các bệnh mãn tính có thể gây khó khăn cho việc hít thở, phải sử dụng máy thở.
• Tràn dịch màng phổi: viêm phổi có thể khiến chất lỏng tích tụ trong không gian mỏng giữa các lớp mô lót phổi và khoang ngực. Nếu chất lỏng này bị nhiễm trùng, có thể dẫn lưu chất lỏng qua ống ngực hoặc loại bỏ bằng phẫu thuật.
• Áp xe phổi: áp xe xảy ra nếu mủ hình thành trong một khoang phổi. Áp xe thường được điều trị bằng thuốc kháng sinh, đôi khi phải phẫu thuật hoặc dẫn lưu bằng kim dài hoặc ống đặt vào áp xe là cần thiết để loại bỏ mủ.

Chẩn đoán

Đầu tiên, bác sĩ sẽ hỏi tiền sử bệnh và khám sức khỏe:

• Có tiếp xúc với người bệnh ở nhà, trường học hay nơi làm việc?
• Đã tiêm phòng cúm hoặc viêm phổi chưa?
• Các thuốc đang uống?
• Tiền sử bệnh và liệu có bệnh nào có tình trạng trở nặng gần đây không?
• Có du lịch gần đây không?
• Có hút thuốc không?

Nếu có nghi ngờ viêm phổi thì sẽ thực hiện các xét nghiệm như:⁶

• Chụp X – quang ngực: để xác định tình trạng của bệnh.
• Xét nghiệm máu: xác định hệ thống miễn dịch có chống lại nhiễm trùng hay không.
• Đo oxy xung: đo nồng độ oxy trong máu do viêm phổi có thể khiến cho phổi nhận không đủ oxy vào máu.
• Xét nghiệm đờm: xác định nguyên nhân nhiễm trùng.

Nếu bệnh nhân trên 65 tuổi, có thể thực hiện một số xét nghiệm khác như:^6 8

• Chụp CT phổi để có thể thấy được hình ảnh chi tiết hơn về phổi.
• Cấy dịch màng phổi.
• Xét nghiệm khí máu: xác định nồng độ oxy máu trong động mạch.
• Xét nghiệm cấy máu để xác định vi khuẩn gây ra bệnh phổi.
• Xét nghiệm phản ứng chuỗi PCR.
• Nội soi phế quản.

Điều trị viêm phổi

1. Điều trị tại nhà

Hầu hết các triệu chứng sẽ được giảm bớt trong một vài ngày, cảm giác mệt mỏi có thể kéo dài hơn. Khi được điều trị tại nhà sẽ được bác sĩ kê đơn và tái khám định kỳ. Nghỉ ngơi và uống người nước sẽ giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn.⁷

2. Điều trị tại bệnh viện

Tùy vào mức độ nghiêm trọng của bệnh mà sẽ được kê thuốc khác nhau. Các phương pháp điều trị sẽ khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh, tuổi tác và sức khỏe tổng thể như:⁶

• Thuốc kháng sinh: được sử dụng để điều trị viêm phổi.
• Thuốc ho: thuốc được sử dụng để làm diệu cơn ho để giúp bạn có thể nghỉ ngơi.
• Thuốc hạ sốt/ giảm đau: một số thuốc như aspirin, ibuprofen, acetaminophen.

Phòng ngừa bệnh viêm phổi

Một số phương pháp giúp phòng ngừa bệnh như:⁷

• Tiêm phòng: phế cầu, sởi, cúm, ho gà là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa viêm phổi.
• Rửa tay: duy trì vệ sinh tốt, rửa tay thường xuyên, đặc biệt khi chăm sóc người bệnh, sau khi xì mũi.
• Giảm ô nhiễm không khí môi trường xung quanh.
• Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc hoặc bỏ thuốc lá: hút thuốc lá làm hỏng khả năng tự phòng vệ tự nhiễm của phổi chống lại nhiễm trùng đường hô hấp.
• Chăm sóc tốt các tình trạng y tế như hen suyễn, tiểu đường, bệnh tim mạch.
• Duy trì lối sống lành mạnh: ăn một chế độ ăn lành mạnh, nghỉ ngơi hợp lý và tập thể dục thường xuyên.

Hy vọng thông qua bài này, bạn đọc đã hiểu rõ hơn về bệnh viêm phổi. Bên cạnh đó, giúp ta phòng bệnh được tốt hơn, hạn chế được các biến chứng hay các tác dụng nguy hiểm đến tính mạng ở trẻ em và người cao tuổi.