Bố mẹ cần làm gì khi trẻ chậm nói?

Tùy vào năng lực tiếp thu ở từng giai đoạn phát triển mà cách trẻ tiếp cận ngôn ngữ và học nói sẽ khác nhau. Do đó, các bậc phụ huynh cần hiểu rõ về âm lời nói và tính chất ngôn ngữ khi dạy nói cho con. Điều này còn giúp cha mẹ phát hiện kịp thời trường hợp trẻ chậm nói.

Phân biệt lời nói và ngôn ngữ 

Lời nói là cách thức diễn đạt bằng lời của ngôn ngữ và bao gồm cả phát âm (cách chúng ta hình thành âm thanh và từ ngữ).

Ngôn ngữ là sự cho và nhận thông tin. Đó là sự hiểu biết và được hiểu thông qua giao tiếp bằng lời nói, cơ thể và văn bản.

Trẻ chậm nói hoặc chậm phát triển ngôn ngữ là gì?

Các vấn đề lời nói và ngôn ngữ là khác nhau, nhưng chúng thường chồng chéo với nhau . Ví dụ:

• Một đứa trẻ chậm phát triển ngôn ngữ có thể hiểu và sử dụng tốt các từ đơn nhưng trẻ chỉ có thể ghép hai từ lại với nhau, trẻ không thể triển khai một câu.
• Một đứa trẻ chậm nói có thể sử dụng các từ, cụm từ và câu để diễn đạt ý tưởng nhưng khó hiểu.

Dấu hiệu cho thấy trẻ chậm nói?

Một em bé không đáp ứng với âm thanh hoặc giọng nói nên được bác sĩ kiểm tra ngay từ sớm. Thông thường, cha mẹ khó biết liệu con mình có bị chậm nói hoặc chậm phát triển ngôn ngữ hay không. 

Dưới đây là một số điều phụ huynh cần chú ý. Hãy tham khảo ý kiến chuyên môn nếu con của bạn có những biểu hiện sau:

• 12 tháng: không sử dụng cử chỉ để giao tiếp, chẳng hạn chỉ hoặc vẫy tay.
• Trước 18 tháng: thích sử dụng cử chỉ giao tiếp hơn dùng lời nói
• 18 tháng: khó khăn khi bắt chước âm thanh hoặc tiếng nói.
• Trẻ 2 tuổi: chỉ có thể bắt chước lời nói hoặc hành động mà không tạo ra từ hoặc cụm từ một cách tự phát.
• Khoảng 2 tuổi: chỉ nói một số âm thanh hoặc từ lặp đi lặp lại mà không thể sử dụng ngôn ngữ nói để giao tiếp nhiều hơn giai đoạn trước.
• Sau 2 tuổi: không thể làm theo các hướng dẫn đơn giản của người lớn.
• Sau 2 tuổi: trẻ thường xuyên sử dụng một tiếng nói khác thường (chẳng hạn như trẻ thường sử dụng âm mũi).

Nguyên nhân trẻ chậm nói

Việc chậm nói có thể là do:

• Khiếm khuyết răng miệng, như các vấn đề về lưỡi hoặc vòm miệng. Trẻ có nếp gấp bên dưới lưỡi hoặc có thể hạn chế chuyển động lưỡi

Nhiều trẻ chậm nói do vấn đề về cơ miệng. Điều này xảy ra khi có vấn đề trong các khu vực của não chịu trách nhiệm về lời nói. Do đó khiến trẻ khó phối hợp môi, lưỡi và hàm để tạo ra âm thanh lời nói. Những đứa trẻ này cũng có vấn đề về vận động miệng khác, như các vấn đề về ăn uống.

• Vấn đề thính giác cũng có thể ảnh hưởng đến lời nói. Vì vậy, trẻ nên được kiểm tra thính giác khi trẻ chậm nói. Vì trẻ có thể gặp khó khăn trong việc nghe dẫn đến khó trong việc nói, hiểu, bắt chước và sử dụng ngôn ngữ. 

• Tự kỷ: Mặc dù không phải tất cả trẻ em mắc chứng tự kỷ đều bị chậm nói, nhưng tự kỷ cũng ảnh hưởng đến giao tiếp.
• Khuyết tật trí tuệ: Một loạt các khuyết tật trí tuệ có thể gây ra sự chậm nói. Ví dụ, chứng khó đọc và các khuyết tật học tập khác dẫn đến sự chậm nói.
• Một số vấn đề tâm lý xã hội: Những điều này cũng có thể gây ra sự chậm trễ ngôn ngữ. Ví dụ, cha mẹ hoặc người chăm sóc bỏ bê trẻ có thể dẫn đến chậm phát triển ngôn ngữ.

Chẩn đoán trẻ chậm nói

Sau khi tiến hành đánh giá các vấn đề y khoa tổng quát, hãy liên hệ với một bác sĩ. Họ sẽ thực hiện đánh giá toàn diện về khả năng biểu đạt ngôn ngữ và tiếp thu của con bạn. Điều này để xác định xem con bạn có chậm phát triển ngôn ngữ hay không. 

Sau khi hoàn thành đánh giá khả năng ngôn ngữ, bác sĩ có thể đề nghị các kiểm tra khác. Ví dụ, kiểm tra thính giác có thể giúp xác định trẻ có bị khiếm thính hay không. 

Sau khi chẩn đoán, các bác sĩ sẽ có kế hoạch điều trị cho vấn đề chậm nói của con trẻ.

Điều trị chứng chậm nói

Sau khi chẩn đoán, kế hoạch điều trị của con bạn có thể sẽ liên quan đến trị liệu ngôn ngữ, hoặc các vấn đề khác được xác định là nguyên nhân.

Tiến triển của con bạn sẽ thay đổi tùy thuộc vào tình trạng và độ tuổi của trẻ. Một số trẻ bắt kịp các bạn cùng trang lứa và đáp ứng các mốc phát triển quan trọng về ngôn ngữ trong tương lai. Những đứa trẻ khác gặp khó khăn hơn trong việc cải thiện chậm phát triển ngôn ngữ.

Nếu con bạn được chẩn đoán chậm nói, điều quan trọng là điều trị ngay lập tức. Điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa các vấn đề khác như các vấn đề xã hội, học tập và cảm xúc.

Cha mẹ có thể giúp đỡ trẻ chậm nói như thế nào?

Cha mẹ là có vai trò quan trọng trong việc giúp đỡ trẻ gặp vấn đề về ngôn ngữ.

Dưới đây là một số cách mà cha mẹ có thể giúp trẻ mà cha mẹ có thể thực hiện ở nhà:

• Giúp trẻ tập trung vào giao tiếp. Nói chuyện với bé, hát và khuyến khích trẻ bắt chước âm thanh và cử chỉ.
• Đọc sách cho con của bạn. Bắt đầu đọc cho con nghe khi con bạn còn bé. Tìm những cuốn sách phù hợp với lứa tuổi.
• Sử dụng các tình huống hàng ngày. Để phát triển ngôn ngữ và lời nói của con bạn, hãy nói theo cách của bạn trong ngày. Đặt tên thực phẩm tại cửa hàng tạp hóa, giải thích những gì bạn đang làm khi bạn nấu một bữa ăn hoặc dọn phòng, chỉ ra các đồ vật xung quanh nhà. Sử dụng ngôn ngữ theo khả năng hiểu của trẻ.

Nhận biết và điều trị chậm nói và ngôn ngữ sớm là cách tiếp cận tốt nhất. Liên lạc với bác sĩ nếu bạn nhận thấy trẻ có bất kỳ biểu hiện nào liên quan đến chậm nói.