Chế độ ăn phòng ngừa sỏi thận

Sỏi thận là tình trạng khá phổ biến. Một số trường hợp, bạn có thể chung sống một cách hòa bình với nó. Tuy nhiên sỏi thận có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng ở một số người.  Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Chế độ ăn uống hợp lí, khoa học có thể giúp bạn ngăn ngừa hình thành sỏi thận. Đó là những loại thực phẩm nào? Hãy cùng Youmed tìm hiểu trong bài viết sau đây nhé!

1. Nhắc lại kiến thức chung về sỏi thận

Sỏi thận là những khối rắn được tạo thành từ các tinh thể. Sỏi thường bắt nguồn từ thận. Tuy nhiên chúng có thể hình thành ở bất cứ đâu dọc theo đường tiết niệu của bạn. Có thể là niệu quản, bàng quang, niệu đạo.

Sỏi thận có thể tồn tại âm thầm trong cơ thể và có thể tự thoát ra ngoài cùng dòng nước tiểu. Một số trường hợp, sỏi thận có thể dẫn đến suy thận, nhiễm trùng đường tiểu, áp xe thận…Và sỏi thận rất dễ bị tái phát.

Bạn có đang hoang mang vì sỏi thận?

Các nguyên nhân gây ra sỏi thận khác nhau tùy theo loại sỏi. Không phải tất cả sỏi thận đều được tạo thành từ các tinh thể giống nhau. Các loại sỏi thận bao gồm:

Canxi

Sỏi canxi là loại phổ biến nhất. Chúng thường được cấu thành từ canxi oxalat (mặc dù chúng có thể bao gồm canxi photphat hoặc maleat). Ăn ít thực phẩm giàu oxalat có thể làm giảm nguy cơ phát triển loại sỏi này. Tuy nhiên, mặc dù một số viên sỏi thận được tạo thành từ canxi, việc cung cấp đủ canxi trong chế độ ăn uống của bạn có thể ngăn ngừa hình thành sỏi.

Axít uric

Loại sỏi thận này phổ biến ở nam giới hơn nữ giới. Chúng có thể xảy ra ở những người bị bệnh gút hoặc những người đang trải qua quá trình hóa trị.

Loại sỏi này phát triển khi nước tiểu quá axit. Chế độ ăn giàu purin có thể làm tăng mức độ axit của nước tiểu. Purine là một chất không màu trong protein động vật, chẳng hạn như cá, động vật có vỏ và thịt.

Struvite

Loại sỏi này được tìm thấy hầu hết ở những phụ nữ bị nhiễm trùng đường tiết niệu (UTIs). Những viên sỏi này có thể lớn và gây tắc nghẽn đường tiểu. Chúng là kết quả của nhiễm trùng thận. Những phương pháp điều trị nhiễm trùng cơ bản có thể ngăn ngừa sự phát triển của sỏi struvite.

Cystine

Sỏi cystine rất hiếm. Chúng xảy ra ở cả nam và nữ có rối loạn di truyền cystin niệu. Với loại sỏi này, cystine – một loại axit tự nhiên trong cơ thể – bị rò rỉ từ thận vào nước tiểu.

2. Nên ăn gì đề phòng ngừa sỏi thận?

Bạn biết đó, vì sỏi thận thay đổi tùy theo khoáng chất mà chúng chứa. Nên các khuyến nghị về chế độ ăn uống cũng sẽ khác nhau.

Nếu muốn phòng ngừa sỏi thận tái phát, cách tốt nhất là bạn nên thảo luận với bác sĩ về tính chất sỏi và những thực phẩm gây ra sỏi. Để giúp bạn xác định những gì nên và không nên ăn để giúp tránh hình thành sỏi trong tương lai.

Nếu bạn đang cố gắng tránh sỏi thận, những gì bạn ăn và uống cũng quan trọng như những gì bạn không nên ăn và uống. Sau đây là một số gợi ý về chế độ ăn uống để tránh hình thành sỏi thận.

2.1. Giữ đủ nước

Uống nhiều nước hơn là cách tốt nhất để ngăn ngừa sỏi thận. Nếu bạn không uống đủ, lượng nước tiểu của bạn sẽ ít. Lượng nước tiểu ít có nghĩa là nước tiểu của bạn cô đặc hơn và ít có khả năng hòa tan muối nước tiểu. Vì vậy dễ hình thành sỏi.

Nước chanh và nước cam cũng là những lựa chọn tốt. Cả hai đều chứa citrate, có thể ngăn hình thành sỏi.

Vậy uống bao nhiêu nước hàng ngày là đủ? Câu trả lời là nó còn phụ thuộc vào tình trạng cơ thể của bạn. Trung bình, cố gắng uống khoảng tám ly nước mỗi ngày, hoặc đủ để thải hai lít nước tiểu. Nếu bạn tập thể dục hoặc đổ mồ hôi nhiều hoặc nếu bạn có tiền sử sỏi cystine, bạn sẽ cần bổ sung chất lỏng nhiều hơn.

>> Xem thêm Uống nước đúng cách mỗi ngày

Bạn có thể biết mình đã đủ nước hay chưa bằng cách nhìn vào màu sắc của nước tiểu – nước tiểu phải trong hoặc vàng nhạt. Nếu nước tiểu sậm màu, có nghĩa là bạn cần bổ sung nước cho cơ thể.

2.2. Trái cây họ cam quýt

Trái cây họ cam quýt và nước ép của chúng có thể giúp giảm hoặc ngăn chặn sự hình thành sỏi do chúng chứa nguồn citrate tự nhiên. Các loại trái cây này bao gồm chanh, quýt, cam và bưởi.

2.3. Ăn nhiều canxi (và vitamin D)

Loại sỏi thận phổ biến nhất là sỏi canxi oxalat. Vì vậy khiến nhiều người tin rằng họ nên tránh ăn canxi. Tuy nhiên sự thật là chế độ ăn ít canxi có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận và nguy cơ loãng xương. Bởi vì nếu lượng canxi của bạn thấp, nồng độ oxalat có thể tăng lên. Tốt hơn là bạn nên lấy canxi từ thực phẩm hơn là từ thực phẩm bổ sung. Vì thực phẩm bổ sung có thể có liên quan đến việc hình thành sỏi thận, đặc biệt ở nam giới. Theo một nghiên cứu năm 2013, những người đàn ông bổ sung vitamin C liều cao đã tăng gấp đôi nguy cơ hình thành sỏi thận. Song các nhà nghiên cứu không tin rằng vitamin C từ thực phẩm có cùng nguy cơ như thực phẩm bổ sung.

Các nguồn cung cấp canxi tốt bao gồm:

• sữa
• sữa chua
• phô mai tươi và các loại phô mai khác

Các nguồn cung cấp canxi cho người ăn chay bao gồm:

• các loại đậu, đậu phụ giàu canxi
• rau xanh đậm
• các loại hạt
• quả hạch
• mật mía

Nếu bạn không thích mùi vị của sữa bò hoặc nếu nó không hợp ý bạn, hãy thử sữa không chứa lactose, sữa đậu nành tăng cường hoặc sữa dê.

Ngoài ra, hãy đảm bảo bổ sung thực phẩm giàu vitamin D mỗi ngày. Vitamin D giúp cơ thể hấp thụ nhiều canxi hơn. Nhiều loại thực phẩm được bổ sung vitamin này, bao gồm:

• các loại cá béo, chẳng hạn như cá hồi
• lòng đỏ trứng
• pho mát

Xem thêm “8 điều về Canxi mà bạn nên biết“

3. Nên tránh ăn gì để phòng ngừa sỏi thận?

3.1 Hạn chế muối

Lượng natri cao trong cơ thể, có thể thúc đẩy sự tích tụ canxi trong nước tiểu. Vì vậy chế độ ăn nhiều muối làm tăng nguy cơ mắc sỏi canxi. Hơn nữa ăn mặn còn là kẻ thù của chứng tăng huyết áp.

Theo Hiệp hội chăm sóc hệ tiết niệu, quá nhiều muối trong nước tiểu khiến canxi không được tái hấp thu từ nước tiểu vào máu. Điều này khiến canxi trong nước tiểu cao, có thể dẫn đến sỏi thận.

Ăn ít muối giúp giữ mức canxi trong nước tiểu thấp hơn. Canxi trong nước tiểu càng thấp thì nguy cơ hình thành sỏi thận càng thấp.

Vậy bạn cần thực hiện như thế nào?

Theo thống kê, người Việt Nam chúng ta đang tiêu thụ lượng muối lớn trong chế độ ăn hàng ngày. Để giảm lượng natri tiêu thụ, hãy đọc kỹ nhãn thực phẩm xem chúng chứa nhiều muối không.

Giảm lượng gia vị mặn không chỉ có muối mà còn có nước mắm, xốt tương hột, muối tiêu, bột canh… Đồng thời cũng hạn chế các thức ăn mặn như tương, chao, mắm các loại, dưa cà muối, trứng muối, cá khô. Và các thức ăn chế biến sẵn như cháo, mì ăn liền, giò chả.

Trong quá trình nấu, bạn nêm gia vị cho món ăn vừa đủ để làm sao khi ăn không cần chấm mắm hoặc muối. Không nên để đĩa muối hoặc bát mắm trên bàn ăn khi chẳng có món nào cần phải chấm. Như vậy sẽ làm giảm thói quen ăn mặn của bạn.

3.2 Giảm lượng protein động vật

Nhiều nguồn protein, chẳng hạn như thịt đỏ, thịt lợn, thịt gà, thịt gia cầm, cá và trứng, làm tăng lượng axit uric trong cơ thể của bạn. Ăn một lượng lớn protein cũng làm giảm một chất hóa học trong nước tiểu gọi là citrate. Công việc của citrate là ngăn ngừa sự hình thành sỏi thận.

Các lựa chọn thay thế cho protein động vật bao gồm quinoa, đậu phụ, hạt chia và sữa chua Hy Lạp.

Tuy nhiên bạn cần lưu ý rằng, vì protein rất quan trọng đối với sức khỏe tổng thể. Nên hãy thảo luận với bác sĩ về lượng bạn nên ăn hàng ngày.

3.3. Ăn ít thức ăn giàu oxalat hơn

Một số viên sỏi thận được tạo thành từ oxalat. Một hợp chất tự nhiên có trong thực phẩm liên kết với canxi trong nước tiểu để tạo thành sỏi thận. Hạn chế thực phẩm giàu oxalat có thể giúp ngăn ngừa hình thành sỏi.

Nếu bạn ăn thực phẩm có chứa oxalat, hãy luôn đảm bảo ăn hoặc uống đủ canxi so với oxalat. Điều này sẽ giúp oxalat liên kết với canxi trong quá trình tiêu hóa, trước khi nó có thể đến thận của bạn. Thực phẩm giàu oxalat bao gồm:

• sô cô la
• củ cải
• quả hạch
• trà
• cây đại hoàng
• rau bina
• cà phê
• khoai lang
• sản phẩm làm từ đậu nành

3.4. Không uống cola

Tránh đồ uống cola. Cola có nhiều phốt phát, một chất hóa học khác có thể thúc đẩy sự hình thành sỏi thận.

3.5. Giảm hoặc loại bỏ lượng đường bổ sung

Đường bổ sung là đường và xi-rô được thêm vào thực phẩm và đồ uống đã qua chế biến. Thêm đường sucrose và thêm đường fructose có thể làm tăng nguy cơ bị sỏi thận. Theo dõi lượng đường bạn ăn, trong thực phẩm chế biến, chẳng hạn như bánh ngọt, trái cây, nước ngọt và nước trái cây.

4. Lời khuyên cho một chế độ ăn kiêng sỏi thận

Bạn biết đó, sỏi thận rất dễ tái phát. Trừ khi bạn tích cực và kiên trì thực hiện để ngăn ngừa chúng. Điều này bao gồm tuân thủ điều trị và theo dõi những gì bạn ăn uống hàng ngày.

Nếu bạn hiện đang có sỏi, bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm chẩn đoán để xác định loại sỏi bạn mắc phải. Sau đó, họ sẽ kê một kế hoạch ăn kiêng cụ thể cho bạn, chẳng hạn như Chế độ ăn kiêng DASH. Một số mẹo có thể có ích cho bạn như:

• uống đủ nước mỗi ngày
• uống nước trái cây họ cam quýt, chẳng hạn như nước cam
• ăn thực phẩm giàu canxi trong mỗi bữa ăn
• hạn chế ăn protein động vật
• ăn ít muối
• hạn chế thêm đường và các sản phẩm có xi-rô với fructose cao.
• tránh thực phẩm và đồ uống có nhiều oxalat và phốt phát
• tránh ăn hoặc uống bất cứ thứ gì làm bạn mất nước, chẳng hạn như rượu

Xem thêm: “Dứa dại: Vị thuốc dân gian trị bí tiểu, sỏi thận“

Sỏi thận có thể âm thầm tồn tại hoặc gây những biến chứng nguy hiểm cho cơ thể. Và sỏi thận rất dễ bị tái phát. May mắn thay, chế độ ăn uống có thể là một công cụ hữu hiệu trong việc quản lý và ngăn ngừa sỏi thận. Giữ đủ nước và tránh một số loại thực phẩm có nhiều muối và đường, kết hợp canxi với thực phẩm giàu oxalat là những yếu tố quan trọng của chế độ ăn ngăn ngừa sỏi thận.

Bác sĩ Nguyễn Thanh Xuân