Cây Đuôi chuột: dược liệu có tên gọi độc đáo với công dụng bất ngờ

Cây Đuôi chuột có tên khoa học Stachytarphela jamaicencis (L.) Vahl. Thuộc họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae). Theo Đông y, loại dược liệu này có vị hơi đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu tiện. Bài viết sau đây sẽ cung cấp thêm thông tin về công dụng cũng như cách dùng của dược liệu này.

Tổng quan về cây Đuôi chuột

Mô tả dược liệu

Cây Đuôi chuột còn có tên gọi khác là Điềm thông, Bôn bôn, Đũa bếp, Cỏ đuôi lươn, Mạch lạc, Hải tiên và Giả mã tiên… Là cây thảo, sống hàng năm, cao khoảng 1m. Thân mọc đứng, phân cành nhiều. Cành non gần vuông, phủ lông thưa.

Lá mọc đối, hình trái xoan hay hình trứng, gốc thuôn, đầu nhọn hoặc hơi tù, mép khía răng ở 2/3 phía trên. Hai mặt nhẵn hoặc có ít lông ở mặt dưới, mặt trên sẫm bóng có cuống lá mảnh dài 1cm.

Cụm hoa mọc ở ngọn thân và đầu cành thành bông mảnh.

Quả nang, hơi dài.

Mùa hoa quả: tháng 4-6.

Phân bố, sinh thái

Chi Stachytarphela Vahl có vài chục loài, phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới châu Mỹ. Ở Việt Nam, Đuôi chuột là loài cây rất quen thuộc, phân bố ở khắp các tỉnh đồng bằng và vùng núi, đến độ cao khoảng 1000m.

Là cây ưa sáng và ưa ẩm, thường mọc từ hạt vào cuối mùa xuân trên đất ẩm, ở các bãi hoang trong rừng, ven đồi, nương rẫy và ven đường đi. Cây sinh trưởng nhanh, ra hoa quả nhiều, hạt có sức nảy mầm khỏe. Ở nhiều nơi đuôi chuột mọc tập trung gần như thuần nhất, lấn át các loại cây thảo khác.

Thành phần hóa học

Cây Đuôi chuột chứa glucosid stachytarphin, 6-hydroxyluteolol-7-diglucoronid, apigenol, 7-glucoronid và alcaloid.

Cây Đuôi chuột trị bệnh gì?

Trong thí nghiệm sàng lọc dược lý, cao nước lá đuôi chuột tiêm phúc mạc cho chuột cống trắng có tác dụng làm giảm vận động, gây mất điều hòa, an thần, giảm đau, sa mi mắt và giảm thân nhiệt.

Cao ethanol là và thân tươi có tác dụng chống co thắt và dãn mạch.

Cao ethyl acetat của lá làm chậm sự sinh trưởng của  bọ gậy muỗi Aedes aegypti và cũng có hoạt tính diệt ấu trùng ve Boophilus microplus.

Theo Đông y, Cây Đuôi chuột có vị hơi đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu tiện.

Cây được dùng chữa đái buốt, đái ra sỏi và viêm đường tiết niệu. Ngày 20 – 40g cây khô, sắc uống.

Lá tươi 40g, giã nhỏ, vắt lấy nước cốt uống dần chữa viêm họng, đau mắt sưng đỏ. Lá còn dùng giã đắp chữa mụn nhọt sưng tấy.

Ở Lào, Camphuchia dùng bột lá xoa vào cơ thể trị sốt.

Ở Ấn Độ, cây được xem là thuốc trị giun, bệnh hoa liễu, loét, viêm quầng, phù, đau dạ dày và nôn mửa.

Cách dùng cây Đuôi chuột

Có thể sử dụng toàn cây, thu hái quanh năm, rửa sạch, cắt ngắn rồi phơi khô.

Bài thuốc có Cây Đuôi chuột

Đây là loài dược liệu với nhiều công dụng đã được người dân ứng dụng nhiều để chữa các chứng bệnh thường gặp. Bạn đọc có thể tham khảo các bài thuốc dưới đây.

Chữa phong thấp đau xương

Cây đuôi chuột, dây đau xương, cốt toái bổ, mỗi vị 20 – 30g. Sắc uống ngày 1 thang.

Trị mụn nhọt và viêm da có mủ

Chuẩn bị các thành phần gồm Bọ mắm và ngưu tất mỗi vị 60g, đuôi chuột 90g. Đem các nguyên liệu rửa sạch, sau đó giã nát và đắp lên vùng da cần điều trị.

Chữa viêm hầu họng

Dùng cỏ đuôi chuột tươi, đem ngâm rửa với nước muối cho sạch. Sau đó để ráo, giã nát và thêm đường vào, ngậm nuốt lấy nước.

Chữa bầm tím và đau nhức do chấn thương

Chuẩn bị Cỏ cứt lợn và cỏ đuôi chuột, mỗi thứ một ít. Đem hai thứ giã nát rồi đắp lên vùng đau nhức, cố định lại bằng băng gạc, nên thay 1 lần/ ngày.

Trị khí hư, bạch đới

Chuẩn bị Bạch đồng nữ và bạc thau mỗi vị 20g, rễ cây cỏ đuôi chuột 40g. Rửa sạch nguyên liệu, sắc chia 2 – 3 lần uống trong ngày.

Trị thấp khớp gây tê bì chân tay, đau mỏi xương khớp

Thành phần gồm Dây đau xương, thương nhĩ tử mỗi vị 10g, đuôi chuột 40g và hạt gấc 10 hạt. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Trị chứng nước tiểu vàng, vàng da, sốt do gan

Rau má, cây chó đẻ, rau diếp cá và cây cỏ đuôi chuột mỗi vị 40g. Dùng tất cả nguyên liệu đem rửa sạch và sắc uống.

Trị nhiễm giun ở trẻ nhỏ

Dùng rễ cây đuôi chuột đem ép lấy nước uống.

Trị sốt rét

Dùng lá Đuôi chuột, sắc lấy nước uống hàng ngày.

Trị tiêu chảy, viêm đường tiết niệu và ho

Dùng cây đuôi chuột khô 20 – 30g. Sắc tất cả với 1 lít nước đun cho đến khi còn lại 500ml. Chia nước sắc thành nhiều lần uống và dùng hết trong ngày.

Lưu ý, kiêng kỵ khi sử dụng cây đuôi chuột

• Không nên dùng cho người có huyết áp thấp, đường huyết thấp và phụ nữ đang mang thai.
• Dược liệu có vị hàn nên thận trọng khi dùng trong thời gian dài, đặc biệt là với người có thể hư hàn.

Cây Đuôi chuột là vị thuốc Nam quý được ứng dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Để dược liệu phát huy được tối đa tác dụng trong điều trị, Quý độc giả cần tham khảo ý kiến chuyên gia về liều lượng cũng như thời gian sử dụng. Bài viết sau đây đã mang đến định nghĩa và cho chúng ta biết cây đuôi chuột có tác dụng gì. Hy vọng những thông tin được cung cấp sẽ có ích cho quý bạn đọc.