Nga truật: vị thuốc phổ biến từ nghệ đen

Nga truật hay nghệ đen đã được nhân dân ta sử dụng phổ biến từ rất lâu đời. Bên cạnh lợi ích trong điều trị bệnh lý dạ dày, nga truật còn có những lợi ích và lưu ý khi sử dụng. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu bài viết ngay dưới đây.

Dược liệu Nga truật (Nghệ đen)

Tên khoa học

• Nga truật còn có tên gọi khác là nghệ đen, ngải tím, tam nại, bồng truật.
• Tên khoa học: Curcuma zedoaria. Rosc. (Curcuma zerumbet Roxb)
• Thuộc họ Gừng Zingiberaceae
• Nga truật (Rhizoma Zedoariae) là thân rễ phơi khô của cây nghệ đen Curcuma zedoaria Rosc.

Mô tả thực vật

Nghệ đen là loài cây thân cỏ cao từ 1m đến 1,5m, có thân rễ hình nón, có khía chạy dọc, củ tỏa ra theo hình chân vịt, thân cây chắc. Vỏ củ màu vàng nhạt, ngoài những củ chính ra còn có những củ phụ có cuống hình trứng hay hình quả lê, củ này có màu trắng.

Lá có bẹ ôm vào thân cây phía dưới, lá có thể dài từ 30cm – 60cm, bề rộng từ 7 – 8 cm. Trên lá, dọc theo gân chính giữa có những đốm màu đỏ, cuống lá ngắn hoặc hầu như không có.

Cụm hoa mọc ngang, dài từ 15 đến 20cm, thường xuất hiện trước khi ra lá. Lá bắc phía dưới hình trứng hoặc hình mác tù, có màu xanh lục nhạt, mép màu đỏ, lá bắc phía trên có màu vàng nhạt, đầu lá màu đỏ, không mang hoa. Hoa màu vàng. Đài có thùy hình mác tù, dài 15mm, thùy giữa nhọn, cánh hẹp ở phía dưới, mở rộng ở phía trên.

Phân bố, thu hái

Nghệ đen mọc hoang dại và được trồng làm thuốc ở khắp nơi trên cả nước. Ngoài ra còn được tìm thấy ở Trung Quốc, Srilanka và các nước nhiệt đới khác.

Nghệ đen được trồng bằng thân rễ. Người ta thu hoạch vào mùa đông.

Tác dụng của Nga truật

Thành phần hóa học

Trong nga truật, người ta tìm thấy 1 – 1,5% tinh dầu, 3,5% chất nhựa và chất nhầy, curcumin. Tinh dầu có màu vàng nhạt, sánh, mùi gần giống mùi long não.

Tác dụng dược lý theo Y học hiện đại

Nghiên cứu trên chuột cho thấy nga truật có tác dụng làm lành vết loét, bảo vệ dạ dày, giảm đáng kể pH dạ dày, chỉ số vết loét; có kết quả tương đương với thuốc tiêu chuẩn omeprazole.

Nga truật có thể giúp giảm đau kháng viêm thông qua tác động ức chế đáng kể một số chất trung gian gây viêm.

Một tác dụng đặc biệt được ghi nhận là giảm cholesterol toàn phần, triglycerid, LDL – cholesterol. Đây là những loại cholesterol gây rối loạn lipid máu, xơ vữa mạch máu, các bệnh lý mạch vành, và đột quỵ não. Đồng thời giúp tăng loại choleterol tốt là HDL – choleterol, ức chế kết tập tiểu cầu và ngăn chặn hình thành huyết khối. Tác dụng này do hoạt động chống oxy hóa mạnh của curcumin.

Ngoài ra, nga truật có tác dụng lên Tụ cầu vàng Staphylococcus aureus, Corynebacterium amycolatum, vi khuẩn gây tiêu chảy Escherichia coli, nấm Candida albicans và nấm Aspergillus ochraceus.

Tác dụng dược lý theo Y học cổ truyền

Theo sách Y học cổ truyền, nga truật là một vị thuốc có vị cay đắng, tính ôn ấm, quy vào kinh Can.

Nga truật có tác dụng hành khí, phá huyết, tiêu tích hóa thực gây ngực bụng đau, ăn uống không tiêu hóa được.

Ngoài ra, nghệ đen còn có tác dụng chữa ho, kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh.

Cách sử dụng Nga truật

Sau khi thu hái nghệ đen, ta cắt bỏ rễ con, đồ hoặc hấp chín  rồi đem đi phơi khô.

Có thể cắt thành phiến mỏng rồi mới phơi khô.

Hoặc có thể đem củ ngâm giấm (600 gam nga truật ngâm trong 160 gam dấm, 160 nước), đem đun nấu đến cạn, sau đó cắt phiến mỏng rồi phơi khô.

Các bài thuốc từ Nga truật

Liều dùng nga truật: ngày dùng 3 – 6 gram, dạng thuốc sắc, thuốc bột hoặc viên.

Viên hoàn nga truật – mật ong: có thể làm viên hoàn tương tự như làm viên hoàn nghệ vàng. Sử dụng nga truật dạng bột rồi dùng mật ong loại tốt làm chất kết dính, vo thành viên hoàn khoảng 10gram, mỗi lần 1 viên, ngày 2 – 3 lần. Tác dụng chữa bệnh lý dạ dày, ăn không tiêu, đau bụng kinh.

Bài thuốc: Nga truật 4 gram, sắc với sữa cho sôi 5 phút. Có tác dụng chữa trẻ em bú sữa bị nôn trớ ra.

Lưu ý

• Do tác dụng phá huyết nên phụ nữ có thai, phụ nữ bị rong kinh không được dùng.
• Người thể hư không tích trệ không dùng.

Nga truật hay nghệ đen là một gia vị phổ biến trong mỗi gia đình. Tuy nhiên, quý bạn đọc cần cẩn trọng trong sử dụng, liều lượng. Quý bạn đọc nên tham khảo ý kiến bác sĩ và chuyên gia.