Ngưng tim đột ngột: Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Ngưng tim đột ngột là tình trạng mất đột ngột chức năng của tim, hô hấp và ý thức. Tình trạng này thường xảy ra do rối loạn điện học trong tim. Hiện tượng ngưng tim làm gián đoạn hoạt động bơm của tim, làm ngưng dòng chảy của máu trong cơ thể. Cùng ThS.BS Vũ Thành Đô tìm hiểu thêm thông tin cơ bản về căn bệnh nguy hiểm này tong bài viết dưới đây.

1. Tổng quan: Ngưng tim đột ngột là gì?

Nếu không điều trị ngay lập tức, ngưng tim đột ngột có thể dẫn tới tử vong. Điều trị nhanh chóng, tiếp cận chăm sóc sức khoẻ, vẫn có khả năng sống sót. Bằng cách hồi sức tim phổi, và dùng máy khử rung – hoặc thậm chí là chỉ cần ép tim ngoài lồng ngực – có thể cải thiện cơ hội sống còn đến khi có nhân viên cấp cứu đến.

2. Triệu chứng cần phát hiện ở bệnh nhân ngưng tim đột ngột

Ngưng tim đột ngột có những dấu hiệu và triệu chứng cần phát hiện tức thời, bao gồm:

• Ngất đột ngột
• Không có nhịp mạch, nhịp tim
• Ngưng thở
• Mất ý thức

Đôi khi xảy ra những dấu hiệu và triệu chứng ngưng tim đột ngột khác trong bệnh này. Chúng có thể bao gồm:

• Khó chịu ở ngực
• Khó thở
• Mệt mỏi
• Đánh trống ngực

Nhưng ngưng tim đột ngột vẫn thường xảy ra mà không có triệu chứng báo trước.

Khi nào cần đến gặp bác sĩ?

Nếu bạn có những đợt bùng phát của những triệu chứng sau, hãy đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt:

• Đau ngực hoặc khó chịu ở ngực
• Tim đập mạnh liên hồi
• Nhịp tim nhanh hoặc không đều
• Khò khè
• Khó thở
• Ngất xỉu hoặc gần như ngất
• Chóng mặt

Nếu hiện tại hoặc gần đây bạn có những triệu chứng trên, hãy gọi 114 hoặc cấp cứu của bệnh viện gần nhất.

Khi tim ngừng đập, lượng máu chứa oxy giảm có thể gây tử vong hoặc tổn thương não vĩnh viễn trong vài phút. Khi bạn đang giúp một người bị bất tỉnh và ngừng thở, hãy nhớ “Thời gian là vàng”

Nếu bạn thấy một người nào đó mất ý thức và không còn thở như bình thường, hãy bình tĩnh và làm theo những điều sau đây:

• Gọi 114 hoặc số điện thoại của trung tâm cấp cứu gần nhất. Nếu có điện thoại ngay tại đó, hãy gọi ngay lập tức trước khi tiến hành hồi sức tim phổi (CPR)
• Thực hiện hồi sức tim phổi. Nhanh chóng kiểm tra chức năng hô hấp. Nếu bệnh nhân không còn thở bình thường, hãy tiến hành hồi sức tim phổi. Ép tim mạnh và nhanh lên ngực bệnh nhân – với tần số ép từ 100 đến 120 lần mỗi phút. Nếu bạn đã từng được huấn luyện về hồi sức tim phổi, hãy kiểm tra đường thở và hô hấp nhân tạo sau mỗi 30 lần ép tim.
• Nếu bạn chưa từng được huấn luyện, cứ tiếp tục ép tim. Hãy để cho ngực được nâng lên hoàn toàn giữa mỗi lần ép. Tiếp tục thực hiện thao tác đến khi có máy khử rung cầm tay hoặc đội ngũ nhân viên cấp cứu đến.

3. Nguyên nhân nào gây nên ngưng tim đột ngột?

Rối loạn về nhịp tim – kết quả của rối loạn về hệ thống điện bên trong tim – là nguyên nhân thường gặp trong ngưng tim đột ngột.

Hệ thống điện bên trong tim kiểm soát tần số và nhịp tim. Nếu có gì đó hoạt động không đúng, tim bạn có thể đập rất nhanh, rất chậm hoặc không đều. Thông thường những rối loạn nhịp tim như vậy diễn ra nhanh chóng và vô hại, nhưng một số loại có thể dẫn đến ngưng tim đột ngột.

Loại nhịp tim thường gặp nhất vào thời điểm ngưng tim là rối loạn nhịp ở buồng thấp của tim (Tâm thất). Các xung điện nhanh và thất thường khiến tâm thất co bóp một cách vô ích và thiếu hiệu quả (Rung thất).

Những bệnh tim có thể dẫn tới ngưng tim đột ngột

Ngưng tim đột ngột có thể xảy ra ở người chưa từng được chẩn đoán bệnh tim trước đó. Tuy nhiên, rối loạn nhịp tim thường xuất hiện ở những người mắc bệnh tim trước đó và có thể chưa được chẩn đoán. Các bệnh tim bao gồm:

• Bệnh mạch vành: Đa phần các trường hợp ngưng tim đột ngột xảy ra ở những bệnh nhân mắc bệnh mạch vành. Người mắc bệnh này có động mạch bị tắc nghẽn do cholesterol và các chất lắng đọng khác. Theo thời gian, diễn tiến của bệnh sẽ làm giảm lưu lượng máu đến tim của bạn.
• Cơn đau tim: Nếu một cơn đau tim xảy ra, thường do hậu quả của bệnh mạch vành và có thể gây rung thất và ngưng tim đột ngột. Đồng thời, đau tim có thể để lại mô sẹo cho tim của bạn. Những dòng điện xoay vòng quanh mô sẹo có thể dẫn tới bất thường cho nhịp tim.
• Bệnh van tim: Bị hở hoặc hẹp van tim có thể dẫn đến căng hoặc dày cơ tim. Khi các buồng tim phì đại hoặc yếu đi vì áp lực gây ra bởi bệnh van tim, nguy cơ mắc rối loạn nhịp sẽ tăng lên
• Bệnh tim bẩm sinh: Khi ngưng tim đột ngột xảy ra ở trẻ em hoặc thanh thiếu niên, nó có thể do khiếm khuyết của tim từ lúc mới sinh ra.
• Rối loạn điện bên trong tim: Ở một số người, vấn đề rối loạn nhịp phát sinh từ chính bản thân nó thay vì do vấn đề từ cơ tim hoặc van tim. Chúng được gọi là bất thường nhịp tim nguyên phát. Một số bệnh được nhắc đến như là hội chứng Brugada hoặc hội chứng QT dài.

4. Ai là người có nguy cơ bị ngưng tim đột ngột?

Bởi vì ngưng tim đột ngột thường liên quan đến bệnh mạch vành, những yếu tố nguy cơ bệnh mạch vành cũng là yếu tố nguy cơ của bệnh này. Những yếu tố nguy cơ được nhắc đến, bao gồm:

• Tiền căn gia đình có người mắc bệnh mạch vành;
• Hút thuốc lá;
• Huyết áp cao;
• Cholesterol trong máu cao;
• Thừa cân, béo phì;
• Đái tháo đường;
• Lối sống ít vận động;

Một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh là:

• Những có ngưng tim trước đó hoặc tiền căn gia đình có người bị ngưng tim;
• Từng có cơn đau tim trước đó;
• Bản thân hoặc gia đình có người mắc bệnh tim, chẳng hạn như: Bệnh lý nhịp tim, khiếm khuyết tim bẩm sinh, suy tim và bệnh cơ tim;
• Nguy cơ mắc bệnh tăng theo tuổi;
• Nam;
• Sử dụng chất, thuốc bất hợp pháp. Ví dụ như: Cocaine và amphetamines;
• Mất cân bằng dinh dưỡng. Ví dụ: lượng Kali trong máu hoặc lượng Magie trong máu thấp;
• Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn;
• Bệnh thận mãn tính.

5. Ngưng tim đột ngột sẽ gây nên biến chứng gì về sau?

Khi ngưng tim đột ngột xảy ra, lượng máu chảy lên não giảm gây bất tỉnh. Nếu nhịp tim của bạn không nhanh chóng trở lại bình thường, tổn thương não xảy ra và gây tử vong. Những người sống sót sau ngưng tim có thể có dấu hiệu tổn thương não.

6. Làm gì để phòng ngừa không bị ngưng tim đột ngột?

Giảm nguy cơ bị ngưng tim đột ngột bằng cách đi khám định kỳ. Ngoài ra thực hiện kiểm tra bệnh tim và sống một lối sống lành mạnh.

7. Chẩn đoán lý do gây ngưng tim đột ngột như thế nào?

Nếu bạn có thể sống sót sau cơn ngưng tim đột ngột, bác sĩ của bạn có thể sẽ tiến hành thăm khám để tìm nguyên nhân. Từ đó, có thể ngăn ngừa các cơn ngưng tim tiếp theo diễn ra trong tương lai. Bác sĩ có thể sẽ cho bạn làm một số xét nghiệm sau:

Điện tâm đồ (ECG)

Trong quá trình thực hiện ECG, các điện cực được gắn tại ngực và tứ chi sẽ phát hiện các hoạt động điện tim. Xét nghiệm ECG có thể phát hiện những rối loạn về nhịp hoặc phát hiện bất thường về hình thái điện tim, ví dụ như khoảng QT dài, làm tăng nguy cơ đột tử.

Xét nghiệm máu

Mẫu máu của bạn sẽ được dùng để kiểm tra nồng độ các chất bên trong. Chẳng hạn như: Nồng độ Kali, nồng độ magie, hóc môn và các chất hoá học khác có thể tác động lên chức năng của tim. Những xét nghiệm máu khác có thể phát hiện tổn thương tim và đau tim gần đây

Xét nghiệm hình ảnh

Những xét nghiệm hình ảnh có thể được chỉ định, bao gồm:

• X-Quang ngực thẳng: xét nghiệm này giúp cho bác sĩ kiểm tra kích thước, hình dạng của tim và mạch máu. Ngoài ra nó cũng có thể cho thấy bệnh nhân có bị suy tim hay không
• Siêu âm tim: Bằng xét nghiệm này, việc sử dụng sóng siêu âm giúp tái tạo hình ảnh của tim. Xét nghiệm có thể hướng dẫn định khu vị trí của tim bị tổn thương do đau tim và không bơm đủ máu hoặc có những vấn đề rối loạn về van tim.
• Xét nghiệm hạt nhân: Đây là xét nghiệm thường thực hiện với một bài kiểm tra gắng sức, giúp xác định được các vấn đề về lưu lượng máu chảy trong tim. Một lượng nhỏ chất phóng xạ được tiêm vào máu của bạn. Thiết bị có thể phát hiện chất phóng xạ khi nó chảy qua tim và phổi của bạn.
• Thông tim (chụp động mạch vành): Khi thực hiện thủ thuật này, một loại thuốc cản quang sẽ được tiêm vào trong động mạch của tim thông qua một loại ống dài và mỏng (ống thông). Khi thuốc cản quang này lắp đầy bên trong động mạch thì và  những động mạch này sẽ nhìn thấy được trên X-quang và băng video, cho thấy các khu vực bị tắc nghẽn.

8. Điều trị ngưng tim đột ngột như thế nào?

Đối với ngưng tim đột ngột, cần những hành động tức thời để cứu sống bệnh nhân.

Hồi sức tim phổi (CPR)

Hồi sức tim phổi ngay lập tức là vô cùng quan trọng để điều trị ngưng tim đột ngột. Bằng cách duy trì dòng máu giàu oxy đi đến các cơ quan quan trọng trong cơ thể, hồi sức tim phổi có thể duy trì sự sống của các cơ quan đến khi đội ngũ cấp cứu chuyên nghiệp có mặt.

Nếu bạn không biết CPR và một ai đó gần bạn đột nhiên bất tỉnh ngã xuống, hãy gọi 114 hoặc trung tâm cấp cứu gần nhất để nhận được sự trợ giúp. Sau đó, nếu người đó thở không bình thường, hãy bắt đầu ép tim thật mạnh và nhanh lên ngực của người đó – với tần số từ 100 đến 120 lần mỗi phút. Đồng thời hãy để ngực nâng lên hoàn toàn giữa các lần ép. Thực hiện điều này cho đến khi có máy khử rung tim ngoài tự động hoặc nhân viên cấp cứu đến.

Khử rung

Điều trị rung thất (một dạng rối loạn nhịp có thể gây nên ngưng tim đột ngột) thường dùng một dòng điện để sốc tim qua thành ngực. Thủ thuật này, được gọi là khử rung, sẽ ngưng tim trong tích tắc và ngừng rối loạn nhịp. Điều này thường cho phép nhịp tim bình thường trở lại.   

Thiết bị khử rung được lập trình để nhận ra rung thất và sốc điện chỉ khi nó được cho phép. Những thiết bị khử rung cầm tay dần xuất hiện tại nhiều nơi công cộng. Chẳng hạn như: sân bay, trung tâm mua sắm, casino, câu lạc bộ sức khoẻ, trung tâm người cao tuổi.

Tại phòng cấp cứu

Một khi bạn đến phòng cấp cứu, nhân viên y tế sẽ bắt đầu ổn định tình trạng của bạn và điều trị cơn đau tim, suy tim hoặc rối loạn điện giải. Bạn có thể sẽ được cho dùng thuốc để ổn định nhịp tim.

Điều trị lâu dài

Sau khi bạn hồi phục, bác sĩ sẽ thảo luận với bạn hoặc gia đình bạn về những xét nghiệm khác có thể xác định nguyên nhân gây ngưng tim đột ngột. Bác sĩ của bạn cũng sẽ thảo luận với bạn về lựa chọn điều trị dự phòng để làm giảm nguy cơ của một cơn ngưng tim khác.

9. Cần làm gì để có một trái tim khỏe mạnh?

Sống một lối sống lành mạnh cho trái tim của bạn bằng những hành động:

• Không hút thuốc lá
• Đạt được và duy trì trọng lượng ở mức được khuyến cáo
• Nếu bạn uống rượu, hãy uống một cách điều độ – Không quá một ly mỗi ngày đối với phụ nữ và nam giới trên 65 tuổi, và không quá hai ly mỗi ngày đối với nam giới trẻ tuổi
• Duy trì hoạt động thể chất
• Kiểm soát những căng thẳng trong cuộc sống, giữ cho tinh thần được thoải mái

Nếu bạn đang có những triệu chứng vừa nêu trên hoặc đang mắc bệnh tim, hãy chăm sóc bản thân bằng cách theo dõi sức khỏe định kỳ. Hi vọng qua bài viết của ThS.BS Vũ Thành Đô đã giúp các bạn nắm được những thông tin về bệnh ngưng tim đột ngột. Đồng thời, hiểu đúng về nhóm đối tượng nguy cơ để có thể lên chiến lược bảo vệ sức khỏe cho gia đình và chính bản thân.