Tinh dầu xạ hương: công dụng, cách dùng và lưu ý sử dụng

Cỏ xạ hương và tinh dầu được sử dụng rộng rãi sản xuất nước hoa, mỹ phẩm và thực phẩm trong nền văn hóa Địa Trung Hải. Tuy nhiên những lợi ích mà tinh dầu cỏ xạ hương đem lại cho con người thì không phải ai cũng biết. Bài viết dưới đây của Thạc sĩ Bác sĩ Y học cổ truyền Dư Thị Cẩm Quỳnh cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết về tinh dầu này.

Tổng quan về tinh dầu cỏ xạ hương

Tinh dầu cỏ xạ hương là gì?^{1 2}

Tinh dầu xạ hương được lấy từ lá và hoa của cây xạ hương Thymus vulgaris thông qua quá trình chưng cất hơi nước. Quá trình chưng cất đầu tiên tạo ra tinh dầu màu đỏ, là một loại tinh dầu đậm đặc, có mùi cay nồng. Tinh dầu này thường được sử dụng làm nốt hương giữa trong sản xuất nước hoa.

Nếu loại tinh dầu đỏ đỏ trải qua quá trình chưng cất lần thứ hai thì tinh dầu có màu vàng cam đến vàng nhạt. Đây là dạng tinh dầu được sử dụng phổ biến nhất.

Thành phần hóa học của tinh dầu xạ hương^{1 3}

Thành phần của tinh dầu cỏ xạ hương là hỗn hợp của monoterpenes. Tinh dầu thường chứa 10% carvacrol và khoảng 50% thymol. Ngoài ra, còn có linalool, α-terpineol, camphor, caryophyllene và γ-terpinene; các flavonols, flavanones và flavon.

Nếu dùng các dung môi hóa học khác như butanol, etyl axetat và hexan thì ta có thể chiết xuất thêm những hoạt chất khác như saponin, steroid, flavonoid, ancaloit và tannin.

Tinh dầu xạ hương có tác dụng gì?

Tác dụng kháng khuẩn^{1 2}

Thymol và carvacrol trong tinh dầu cỏ xạ hương có hoạt tính kháng khuẩn trong ống nghiệm. Nó hỗ trợ chống lại các mầm bệnh như Salmonella, tụ cầu vàng nhạy methicillin (MSSA), tụ cầu vàng kháng methicillin (MRSA), E. coli, Clostridium sporogenes Pseudomonas, L. monocytogenes, Klebsiella,  Enterococcus,.

1. Mụn trứng cá

Có một số nghiên cứu chỉ ra tinh dầu này có hiệu quả trong việc giảm vi khuẩn gây mụn trên da.⁴

2. Ho và nhiễm trùng đường hô hấp

Thymol trong tinh dầu cỏ xạ hương giúp làm long đờm, chống viêm, giảm ho, giảm đau, an thần và giãn phế quản.⁵

3. Bảo quản thực phẩm

Tinh dầu kháng khuẩn Salmonella, S. aureus, Clostridium sporogenes và H. pylori được ứng dụng trong bảo quản thực phẩm. Có thể xem đây là một loại chất bảo quản từ thiên nhiên, có tác động tích cực đến hệ tiêu hóa của người.⁶

4. Chăm sóc răng miệng

Thymol có tác dụng giảm viêm, sát trùng, có lợi cho sức khỏe răng miệng. Hợp chất này là thành phần trong một số sản phẩm như nước súc miệng, kem đánh răng.^{1 2}

Tác dụng kháng nấm^{1 2}

Nấm Cryptococcus chủ yếu tấn công vào hệ hô hấp và thần kinh, gây viêm phổi hoặc viêm màng não. Nó tác động đến bệnh nhân suy giảm miễn dịch, đặc biệt là những người bị HIV/AIDS. Mỗi năm khoảng 181.000 trường hợp tử vong.

Thymol và carvacrol chứng minh có tác dụng kháng nấm tốt, ức chế phát triển và sinh sản của nấm Cryptococcus. Không chỉ nấm Cryptococcus (C. neoformans và C. laurentii) mà còn các loại khác như Aspergillus spp., Fusarium spp., Candida spp…

Tác dụng kháng kí sinh trùng^{1 3}

Bệnh Leishmaniasis do trùng roi Leishmania infantum gây ra. Theo WHO, hàng năm 700 nghìn đến 1 triệu người mới mắc bệnh này. Thuốc điều trị có độc tính cao và cần điều trị lâu dài.

Nghiên cứu chỉ ra hoạt động Thymol và carvacrol ức chế sự phát triển của L. Infantum sau khi sử dụng. Thymol làm giảm sự hiện diện của L. Infantum ở gan, ít làm tổn thương tế bào gan hơn đáng kể so với các thuốc khác trong nghiên cứu.

Chống oxy hóa¹

Tinh dầu cỏ xạ hương chứa hơn 60 hợp chất chống oxy hóa mạnh.

Hoạt tính chống oxy hóa của các hợp chất này đã được chứng minh bởi nhiều nghiên cứu khác nhau. Tinh dầu có khả năng thu gom các gốc tự do, chất chelat hóa ion kim loại và chất ức chế các enzym oxy hóa.

Hơn nữa, thymol làm tăng hoạt động của các enzym chống oxy hóa như glutathione peroxidase, superoxide dismutase, và tăng nồng độ các chất chống oxy hóa như glutathione, vitamin E và vitamin C.

Với bệnh lý tim mạch^{1 7}

Các hợp chất phenolic trong tinh dầu này có tác động đến bệnh lý tim mạch. Vì chúng hỗ trợ ngăn ngừa hình thành mảng xơ vữa và ức chế quá trình oxy hóa cholesterol.

Nghiên cứu chỉ ra những tác dụng có lợi đối tim mạch của tinh dầu xạ hương như cải thiện huyết áp, giảm tổn thương động mạch chủ, giảm lipid máu, tăng chất chống oxy hóa và giảm tích tụ chất béo trong nội tạng.

Hạn chế của tinh dầu xạ hương

Trẻ em không nên dùng tinh dầu cỏ xạ hương. Để xa tầm tay trẻ em.

Nếu dị ứng với bạc hà thì cũng có thể bị dị ứng cỏ xạ hương và tinh dầu cỏ xạ hương.

Các phản ứng có hại khi dùng tinh dầu cỏ xạ hương bao gồm:^{1 2}

• Phản ứng dị ứng: mẩn đỏ, ngứa, viêm da tiếp xúc, các triệu chứng nặng hơn.
• Chóng mặt.
• Viêm kết mạc.
• Đau đầu.
• Hen suyễn.
• Yếu cơ.
• Kích thích tiêu hóa quá mức.

Nên tham khảo ý kiến với bác sĩ trước khi sử dụng tinh dầu cỏ xạ hương, đặc biệt, nếu bạn đang mang thai hoặc cho con bú.

Cách sử dụng tinh dầu xạ hương

Tinh dầu luôn được trộn với dầu nền trước khi sử dụng. Không sử dụng tinh dầu chưa pha loãng trên bất kỳ vùng da nào.

Nếu bạn muốn thử điều trị da đầu bằng tinh dầu tại nhà, bạn cần làm như sau:²

• Chọn một loại dầu nền như dầu jojoba, dầu hạt nho.
• Trộn 2 – 3 cốc dầu nền với 3 – 5 giọt mỗi loại: tinh dầu cỏ xạ hương, tinh dầu hoa oải hương, tinh dầu hương thảo và tinh dầu hoàng đàn.
• Mát xa da dầu và tóc khoảng 10 phút.
• Để tóc trong một giờ hoặc qua đêm.
• Gội sạch đầu.
• Có thể mất vài tháng để phương pháp phát huy tác dụng.
• Nếu bạn bị kích ứng thì ngừng sử dụng.

Xịt khử trùng, xông phòng: Bạn có thể pha loãng 2 – 4 ml tinh dầu với cồn 70 độ trong bình xịt. Hoặc pha với nước nếu dùng máy khuếch tán tinh dầu.²

Có thể làm tinh dầu cỏ xạ hương tại nhà không?

Có nhiều người hiện vẫn còn nhầm lẫn giữa dầu cỏ xạ hương và tinh dầu cỏ xạ hương. Hai dạng dầu này khác nhau hoàn toàn. Dầu cỏ xạ hương thường dùng trong ẩm thực, giúp tăng mùi vị món ăn.²

Vì tinh dầu chưng cất hơi nước nên bạn có thể làm tinh dầu tại nhà nếu bạn có bộ dụng cụ chưng cất chuyên dụng. Bạn cần thu hái hoa và lá cỏ xạ hương. Rửa sạch, để ráo, cắt nhỏ hoặc dùng chày nghiền nhẹ. Cho tất cả vào bộ dụng cụ chưng cất cùng với nước. Đun sôi nước và chờ kết quả.²

Tinh dầu xạ hương đã được chứng minh có lợi cho sức khỏe con người. Bạn đọc cần lưu ý cách sử dụng để đảm bảo an toàn cho mình và gia đình.