Trái quách: lợi ích sức tuyệt vời từ đặc sản miền Tây

Trái quách là một loại trái có hình dáng và mùi vị rất độc đáo. Trái quách còn có những công dụng tốt cho sức khỏe như chống viêm ruột, nhuận tràng, bổ dưỡng… Hãy cùng Bác sĩ Y học cổ truyền Nguyễn Thị Ngọc Thi tìm hiểu thêm về công dụng của loại quả đặc biệt này qua bài viết sau đây nhé.

Trái quách là gì?

Mô tả

Trái quách là trái của cây quách, hay còn có tên gọi khác là cây cần thăng.

Có khoa học là Limonia acidissima L. [Feronia limonia (L)]. Thuộc họ Cam (Rutaceae).

Là loại cây gỗ nhỏ, chiều cao tới 12 m, thường có gai chắc, dài 1 cm. Trồng từ 4 – 7 năm thì cho trái. Lá kép lông chim lẻ, có 2 – 3 đôi lá chét mọc đối. Gần như không có cuống, nhẵn, dạng màng hay hơi dai. Lá có điểm tuyến thơm, lá chét cuối có hình trứng ngược, dài tới 4 cm. Cuống lá có cánh.

Hoa trắng kem, xanh lục hay hơi hồng tía, thành chùm đơn ở kẻ lá, ngắn hơn quả. Quả có dạng quả mọng, gần đầu hình cầu, đường kính 7 – 8 cm. Quả có vỏ dày hóa gỗ, màu trắng hay hơi xám, loang lỗ kiểu hạt li ti nhìn giống trái dây cám. Phần thịt bên trong có nhiều sợi cứng, các hạt bám lên đó. Khi trái chưa chín có phần thịt màu trắng, khi chín phần thịt chuyển sang màu nâu sậm cho đến màu đen. Nếu để chín quá thì sẽ bị lên men. Hạt nhiều, thuôn dẹt, dài 5-6 mm, có lông.

Cây quách có nguồn gốc từ vùng sinh thái Indomalaya, cây phân bố ở Ấn Độ, Bangladesh, Sri Lanka, Đông Dương…

Ở Việt Nam, cây quách có nhiều ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, nhiều nhất là tỉnh Trà Vinh. Cây quách mọc rải rác trong rừng, sau đó được người dân trồng lấy bóng mát và lấy quả. Cây ra hoa tháng 2 – 3, mang quả vào khoảng tháng 10 – 11 cho đến sang năm.

Bộ phận sử dụng

Bộ phận sử dụng chủ yếu là phần thịt quả.

Quả còn xanh thì đem xắt mỏng, phơi khô dùng để trị tiêu chảy. Hoặc có thể đập vỡ quả non, lấy phần thịt trắng đục chấm mắm đường, chấm muối, hoặc ăn kèm rau sống như chuối chát.

Trái quách khi chín sẽ tự rụng. Do lớp vỏ quả hóa gỗ dày cứng chắc, nên trái quách khi rụng vẫn còn nguyên vẹn.

Công dụng của trái quách

Thành phần hóa học

Trong 100 g phần thịt quả ăn được thì có chứa 74 g nước, 8 g protid, 1,5 g lipid, 7,5 g carbonhydrat và 5 g tro. Với thịt quả phơi khô thì có chứa 15% acid citric, một lượng nhỏ K, Ca và muối Fe.

Những nghiên cứu gần đây cho thấy, toàn bộ cây quách đều dùng được và đặc biệt là quả chín có giá trị dinh dưỡng cao. Thịt trái quách chứa nước, đường, đạm, chất xơ, chất béo. Các khoáng chất vi lượng (Ca, P, K, Fe) và vitamin thiết yếu (A, B1, B2, C).

Ngoài ra thịt trái quách còn chứa nhiều hoạt chất có giá trị như tanin, flavanoid và coumarin.

Chữa táo bón

Trong loại trái này có nhiều chất xơ, giúp tăng co bóp đường ruột, làm sạch ruột chống táo bón, trĩ.

Thanh nhiệt

Trái quách chín có thể ăn ngay hoặc dầm đá đường để làm thức uống thanh nhiệt. Loại quả này chứa nhiều vitamin C và chất khoáng. Sử dụng nó lâu ngày còn giúp ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị tốt hội chứng thiếu vitamin C mãn tính – bệnh scurvy.

Chữa các bệnh lý tiêu chảy, viêm đường tiêu hóa

Chất tanin trong trái quách được ứng dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng tiêu hóa, lỵ, tiêu chảy.

Tăng cường hệ miễn dịch

Flavonoid là một hoạt chất chống oxy hóa mạnh. Nó còn yếu tố không thể thiếu để cơ thể hấp thu vitamin C – chất có vai trò trong sự tăng trưởng và tái tạo mô. Do đó, dùng loại quả này thường xuyên sẽ giúp tăng cường sức đề kháng, làm bền mạch máu, nhanh lành vết thương.

Chữa hội chứng rồi loạn chuyển hóa

Trái quách còn giúp hỗ trợ kiểm soát đường huyết, mỡ máu. Do đó góp phần điều trị các bệnh lý chuyển hóa như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu.

Cách dùng trái quách

Trái quách có thể ăn non bằng cách đập vỏ, lấy phần thịt màu trắng đục, chấm muối ớt, mắm đường. Người ta còn dùng trái còn xanh ăn kèm với rau sống như chuối chát. Theo dân gian, trái non còn xanh xắt mỏng phơi khô, có thể dùng để chữa trị các bệnh như tiêu chảy. Trái chín có thể trị táo bón, điều hòa tiêu hóa.

Khi muốn ăn, người ta thường dùng dao để bổ hoặc đập trái quách lên bề mặt cứng để quả nứt ra. Dùng phần thịt quả màu nâu sậm, thêm đá, đường và dùng như món giải khát. Khi ăn, lưu ý nên nhả hạt. Tuy nhiên nếu nuốt phải hạt lượng ít thì bạn cũng đừng quá lo lắng. Vì việc này thường không gây hại đến sức khỏe.

Trái chín có mùi chua rất nồng, nếu ai ngửi không quen sẽ cảm thấy hôi. Khi chín hoàn toàn sẽ cho hương vị chua ngọt dịu, và hơi có vị của trái cây lên men. Quả vừa chín tới thì có vị ngọt bùi. Để phân biệt, người ta thường cào nhẹ lớp vỏ xám bên ngoài quả, nếu thấy bên dưới vỏ có màu nâu thì quả đã chín hoàn toàn, nếu quả chín vừa thì sẽ có màu nâu nhạt, hơi xanh.

Phần thịt của trái chín còn được dùng để ngâm rượu bổ, kích thích ngon miệng, hỗ trợ tiêu hóa, chống táo bón, mạnh gân cốt.

Bài thuốc kinh nghiệm

Rượu quách: cạo sạch lớp vỏ cám bên ngoài trái quách, đem phơi vừa ráo và tạo các đường nứt trên thân trái. Sau đó cho trái quách vào bình và ngâm với rượu trắng cùng đường phèn. Bài thuốc này có tác dụng hỗ trợ gân cốt, tăng cường sức khỏe cho người dùng.

Lưu ý sử dụng trái quách

Dù có nhiều công dụng, song bạn cũng nên lưu ý những điều này khi sử dụng:

• Chỉ nên dùng trái chín, hạn chế dùng trái còn tươi vì có thể gây đau họng, khàn giọng.
• Tránh sử dụng trái đã bị nứt vì có thể phần thịt quả bên trong đã bị mốc.

Trái quách là đặc sản của đồng bằng sông cửu long, có hương vị rất lạ miệng, mùi hương đặc trưng và nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Loại quả này cũng có nhiều ứng dụng trong ẩm thực. Tuy nhiên, nên hỏi ý kiến chuyên gia khi gặp vấn đề không mong muốn khi sử dụng.