U nang biểu bì và những điều nên biết

U nang biểu bì là u nhỏ phát triển ngay dưới da ở thân, mặt, cổ, bộ phận sinh dục… Hầu hết các u nang biểu bì không nghiêm trọng nhưng lại ảnh hưởng về mặt thẩm mỹ. Trong một số trường hợp hiếm, u nang biểu bì chuyển thành ung thư da. Cần can thiệp phẫu thuật nếu u làm mất thẩm mỹ hoặc u vỡ, gây đau, nhiễm trùng. Hãy cùng Bác sĩ Lê Ngân Cẩm Giang tìm hiểu thêm về bệnh u nang biểu bì này nhé!

Định nghĩa

U nang biểu bì là những vết sưng nhỏ không ung thư dưới da. Chúng có thể xuất hiện bất cứ nơi nào, nhưng thường thấy ở mặt, cổ, thân, bộ phận sinh dục… Đặc trưng là những u nhỏ, kích thước từ 0.6 – 5cm phát triển dưới da. Các u này thường phát triển chậm và không gây đau, hầu hết không phải ung thư. Nhiều người gọi u nang biểu bì là u nang bã nhờn, nhưng chúng khác nhau. U nang bã nhờn thực sự là ít phổ biến. 

Triệu chứng

1. Các dấu hiệu và triệu chứng u nang biểu bì bao gồm

• Dạng u nang tròn hoặc bướu nhỏ, nhìn trông giống như một vết sưng nhỏ. U thường màu trắng, nâu nhạt đến vàng, dễ dàng di chuyển với ngón tay.
• Trung tâm của u nang thường có một mụn đầu đen nhỏ.
• Đường kính khoảng từ 0.6 – 5 cm, chứa đầy chất đặc.
• Thường ở mặt, cổ, thân hoặc bộ phận sinh dục
• Khi u nang bị nhiễm trùng, khu vực u nang trở nên sưng, đỏ, đau.
• U nang vỡ thoát ra dịch màu vàng có mùi hôi.

2. Nếu u nang biểu bì có các triệu chứng sau cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa

• Phát triển nhanh.
• Vỡ.
• Trở nên đau đớn hoặc bị nhiễm trùng.
• Xảy ra ở một nơi liên tục tác động.
• Lý do thẩm mỹ.
• Ở một vị trí khác thường, chẳng hạn như ngón tay và ngón chân.

Nguyên nhân

Tế bào biểu bì da tạo thành một lớp mỏng bảo vệ bề mặt da. Các tế này sau khi già sẽ thoái hóa, bong ra và được thay thế bằng các tế bào khác. U nang hình thành khi các tế bào này đi sâu vào da và nhân lên thay vì bong ra. Đôi khi các u nang hình thành do kích ứng hoặc tổn thương da hoặc nang lông. Thường xảy ra ở các khu vực có các nang biểu bì, tuyến dầu lớn như ở mặt, cổ, lưng, háng…

Các tế bào biểu bì bao bọc xung quanh u nang, sau đó tiết ra protein keratin vào bên trong. Các nang phát triển khi keratin bị mắc kẹt dưới da vì sự tổn thương của da hoặc nang lông. Keratin là protein tự nhiên của tế bào da, thường đặc, có màu vàng, màu trắng. Nhiều người gọi u nang biểu bì là u nang bã nhờn, nhưng chúng khác nhau. U nang bã nhờn thực sự là ít phổ biến. Chúng phát sinh từ các tuyến tiết ra chất nhờn giúp bôi trơn tóc và da (tuyến bã nhờn).

Một số yếu tố dẫn đến các tế bào biểu bì tăng trưởng bất thường:

1. Thiệt hại cho nang lông: Lông phát triển từ nang lông (một túi nhỏ của da thay đổi trong lớp hạ bì). Nang lông bị tổn hại do chấn thương như trầy xước, phẫu thuật… Khi đó, nang lông bị tắt do các tế bào bề mặt.
2. Vỡ tuyến bã nhờn: Tuyến bã nhờn nằm ngay phía trên các nang lông. Các tuyến bã nhờn sản xuất bã nhờn, dầu bôi trơn của da và bao bọc mỗi sợi tóc. Trong tình trạng viêm da, mụn trứng cá, các tuyến vỡ da một cách dễ dàng.
3. Khiếm khuyết trong quá trình phát triển tế bào.
4. Di truyền: U dạng này có thể phát triển ở những người hội chứng Gardner. Đây là một rối loạn di truyền hiếm gặp gây tăng trưởng ở đại tràng. Cũng có thể gặp trong hội chứng nevus tế bào đáy, một bệnh di truyền.

Yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Đang ở tuổi dậy thì: Dù có thể xuất hiện bất cứ lúc nào nhưng u ít khi xuất hiện trước tuổi dậy thì.
• Có tiền sử mụn trứng cá: u nang biểu bì rất thường gặp ở người có mụn trứng cá.
• Người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, không được bảo vệ.
• Người có tổn thương ở da có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh u nang biểu bì.
• Nam giới: tỷ lệ nam giới có u nang biểu bì nhiều hơn nữ giới.
• Ngoài ra còn có một số rối loạn di truyền hiếm gặp

Biến chứng

Các biến chứng tiềm ẩn của u nang biểu bì bao gồm:

• Viêm nhiễm: Một u có thể bị viêm,  trở nên mềm và sưng, ngay cả khi nó không bị nhiễm trùng. U nang bị viêm rất khó để phẫu thuật để lấy bỏ u. Bác sĩ có khả năng hoãn phẫu thuật cho đến khi viêm giảm.
• Vỡ: Một u nang vỡ thường dẫn đến nhiễm trùng giống nhọt, đòi hỏi phải điều trị kịp thời.
• Nhiễm trùng: U nang có thể bị nhiễm trùng, gây đau đớn hoặc hình thành abscess. Nhiễm trùng có thể tiên phát hoặc thứ phát sau u nang bị vỡ
• Bộ phận sinh dục khó chịu: U nang ở bộ phận sinh dục có thể dẫn đến đau khi giao hợp và đi tiểu tiện.
• Ung thư da: Trong những trường hợp rất hiếm, u nang biểu bì có thể dẫn đến ung thư da. Do đó, u  thường không cần sinh thiết để chẩn đoán ung thư. Chỉ sinh thiết trong trường hợp có các biểu hiện bất thường: cứng chắc, không di chuyển, bị nhiễm trùng,…

Chẩn đoán

Các bác sĩ thường có thể chẩn đoán bằng cách:

• Quan sát sang thương u nang. 
• Cạo các tế bào da và kiểm tra chúng dưới kính hiển vi.
• Sinh thiết u nang.

U nang bã nhờn trông giống như u nang biểu bì, nhưng chúng khác nhau. U nang biểu bì thực sự là kết quả của tổn thương nang lông hoặc lớp ngoài của da (biểu bì).

Điều trị

Các u  thường không tự biến mất hoàn toàn. Chúng có thể thu gọn kích thước lại và sau đó phát triển trở lại. U có thể không cần điều trị nếu u nang nhỏ, không triệu chứng, không vì vấn đề thẩm mỹ. Việc điều trị được đặt ra khi u nang viêm, vỡ gây đau hoặc gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ.

Trong trường hợp u nang biểu bì viêm, nhiễm trùng, abscess, điều trị cần nghĩ đến:

• Tiêm corticosteroid: Mục đích tiêm corticosteroid giúp u giảm viêm trong tình trạng viêm cấp
• Rạch u giải áp: Trong trường hợp u viêm cấp, nhiễm trùng hoặc áp xe, cần rạch dẫn lưu tháo mủ để giải áp. Đây là phương pháp điều trị không riệt để.  

Hình ảnh có chứa nội dung nhạy cảm, bạn đọc cân nhắc trước khi xem

Xem

Nếu muốn giải quyết hoàn toàn u nang, thông thường sẽ cần đến phải phẫu thuật. Phẫu thuật được thực hiện khi u nang biểu bì không bị viêm. Vì khi viêm, lớp vỏ u nang rất dễ vỡ, khó loại bỏ u hoàn toàn, u dễ tái phát. Khi đó, cần điều trị thuốc kháng sinh, giảm đau chống viêm đến khi tình trạng viêm khỏi hoàn.

Các phương pháp phẫu thuật loại bỏ u nang biểu bì là:

• Kỹ thuật rạch thông thường: Rạch đường rạch dài bằng đường kích u nang, sau đó lấy trọn u. Cần thao tác thận trọng để tránh làm vỡ nhằm giảm thiểu tái phát và viêm thứ cấp.
• Kỹ thuật rạch tối thiểu: Thực hiện một vết rạch nhỏ khoảng một phần ba đường kính u nang, sau đó lấy u nang. Ưu điểm của kỹ thuật này là để lại sẹo nhỏ. Tuy nhiên, u nang có nguy cơ không được loại bỏ hoàn toàn, khả năng tái phát cao.
• Kỹ thuật đường rạch hình elip: Kỹ thuật này thích hợp với các u nang bị nhiễm trùng, vỡ hoặc viêm dính các mô xung quanh. Phương pháp này nguy cơ cao để lại sẹo xấu. Ưu điểm là sẽ giúp loại bỏ toàn bộ u nang và các mô bị ảnh hưởng xung quanh. Do đó, phương pháp này giúp giảm thiểu nguy cơ sót thành nang, tránh gây tái phát.
• Phẫu thuật bằng laser carbon dioxide: Đây là kỹ thuật hiện đại giúp loại bỏ u nang mà ít để lại sẹo.

Nhận thức

Thường không thể ngăn chặn u nang biểu bì hình thành. Nhưng có thể giúp ngăn ngừa sẹo sau khi vỡ, phẫu thuật và tránh tình trạng nhiễm trùng bằng cách:

• Không tự nặn u nang. Khi tự nặng u trong môi trường không vô khuẩn có thể gây viêm nhiễm. Bên cạnh đó, tự nặn u cũng có thể dẫn đến sẹo xấu. Về sau sẽ gây khó khăn trong việc loại bỏ u hoàn toàn trong phẫu thuật, để lại sẹo xấu.
• Đặt một miếng vải ấm và ẩm lên khu vực này để giúp u nang thoát lưu mủ và chữa lành. Tuy nhiên, khi u nang tự dẫn lưu thì có khả năng sẽ tái phát trở lại.
• Khi u nang biểu bì thay đổi hãy đến khám bác sĩ để được điều trị phù hợp, kịp thời.
• Che chắn da khi tiếp xúc với ánh nắng, sử dụng các sản phẩm chống nắng và các loại mỹ phẩm chăm sóc da dầu.

U nang biểu bì tuy không ảnh hưởng nghiêm trọng nhưng khi xử trí không đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng và thẩm mỹ. Theo ý kiến chuyên gia, u nang biểu bì không cần thiết điều trị khi không có triệu chứng. Mặc dù vậy, không nên chủ quan, hãy đến khám bác sĩ chuyên khoa để được xem xét và được ra kết luận nên điều trị hay không. YouMed hy vọng đã cung cấp cho bạn đọc thêm những thông tin bổ ích về u nang biểu bì.