Các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa lipid và cách nhận diện

Lipid là một chất hữu cơ quan trọng của cơ thể. Nồng độ lipid trong máu không ổn định sẽ gây ra rối loạn chuyển hóa lipid máu. Các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa lipid có rất nhiều. Chẩn đoán bệnh không quá khó khăn và có thể thực hiện tại phòng khám bác sĩ. Qua bài viết này, ThS.BS Vũ Thành Đô giới thiệu một số bệnh lý liên quan đến rối loạn lipid máu.

Tổng quan về rối loạn chuyển hóa lipid

Lipid là chất béo được chuyển thành năng lượng cho cơ thể hoạt động. Bất kỳ một bất thường nào trong quá trình này đều gây ra rối loạn chuyển hóa lipid. Thường gặp nhất là tăng các lipid có hại và giảm các lipid có lợi trong máu.

• Tăng mức cholesterol, triglycerides, LDL-c máu.
• Giảm mức HDL-c máu.

  

Tuy nhiên, không phải lipid có hại là không cần thiết. Cơ thể vẫn cần một lượng lipid nhất định để duy trì các chức năng cơ bản của cơ quan và cơ thể.

Những triệu chứng của rối loạn chuyển hóa lipid

Triệu chứng thường đa dạng và phụ thuộc vào các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa lipid. Rối loạn chuyển hóa lipid thường không gây ra triệu chứng, nhất là khi bệnh nhẹ. Song, ở người khỏe mạnh bình thường vẫn có những đợt ngắn hạn tiên lượng chuyển hóa lipid và tự hồi phục.

Nhìn chung, người bệnh thường có triệu chứng của bệnh nguyên nhân nhiều và được chẩn đoán rối loạn lipid sau đó. Triệu chứng của rối loạn chuyển hóa lipid có thể gặp là:

• U vàng vùng mí mắt và quanh mắt.
• U vàng vùng gân, khớp ở bàn chân, bàn tay, khuỷu,…
• Vòng cung màu trắng trong giác mạc.

Những dấu hiệu này biểu hiện tình trạng rối loạn lipid máu nặng, nhưng không gây biến chứng nặng nề. Biến chứng nguy hiểm nhất là xơ vữa động mạch – nguyên nhân hàng đầu gây tắc mạch máu. Đây cũng là yếu tố nguy cơ lớn của các bệnh lý tim mạch.

Các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa lipid

Rất nhiều bệnh lý liên quan đến tình trạng rối loạn lipid máu. Đa phần các bệnh lý thứ phát có thể kiểm soát được bằng điều trị. Ngược lại, bệnh lý nguyên phát khó kiểm soát, thậm chí người mắc có thể phải kiêng tuyệt đối một loại thực phẩm nào đó.

Các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa lipid nguyên phát

Các nguyên nhân chủ yếu thường do các bệnh lý về gene. Chúng có thể tạo thành hội chứng bệnh nếu khiếm khuyết gene gây ảnh hưởng đến nhiều loại lipid. Có khi bệnh còn gây rối loạn chuyển hóa đường hay đạm đi kèm, tạo thành hội chứng chuyển hóa. Bệnh thường được phát hiện tương đối sớm ở trẻ em nhưng biểu hiện có thể nặng nề. Tuy nhiên, phát hiện và điều trị sớm cũng giúp cải thiện tiên lượng đáng kể.

Các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa lipid thứ phát

Nhóm bệnh này thường là nguyên nhân gây ra rối loạn lipid. Bệnh thường xuất hiện do người mắc phải trong cuộc đời, đặc biệt nhiều ở người có hành vi nguy cơ. Hành vi nguy cơ là những thói quen không tốt cho sức khỏe, dễ gây rối loạn lipid máu. Hơn nữa, đây cũng là yếu tố thúc đẩy người bệnh mắc các bệnh lý nguyên nhân gây rối loạn lipid.

Những bệnh lý thứ phát gây rối loạn chuyển hóa lipid máu là:

• Suy tuyến giáp.
• Đái tháo đường, nhất là người kiểm soát bệnh kém.
• Béo phì, thừa cân.
• Mày đay mãn tính tự phát.
• Các bệnh thận (hội chứng thận hư,…).
• Các bệnh lý tự miễn (lupus ban đỏ hệ thống,…).
• Phụ nữ có thai, nhất là những tháng cuối thai kỳ.
• Người bệnh dùng thuốc (lợi tiểu, hormone ngoại sinh, ức chế miễn dịch,…).

Bên cạnh việc điều trị rối loạn lipid máu, kiểm soát bệnh nguyên nhân cũng rất quan trọng. Việc điều trị tốt những bệnh lý này giúp điều hòa lipid máu và hạn chế các biến chứng của bệnh.

Các phương tiện chẩn đoán tìm nguyên nhân

Tùy thuộc và các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa lipid của người bệnh mà bác sĩ sẽ có những chỉ định tương ứng. Khi nghi ngờ người bệnh đang mắc những bệnh lý nào, bác sĩ sẽ cho những xét nghiệm chuyên sâu. Trong thăm khám sức khỏe định kỳ, bác sĩ cũng sẽ cho những xét nghiệm tầm soát chung như:

• Đường huyết.
• Huyết áp.
• Chức năng gan.
• Chức năng thận.
• Chức năng tuyến giáp.

  

Qua những xét nghiệm này giúp định hướng nguyên nhân gây rối loạn lipid máu. Nếu không tìm chẩn đoán nguyên nhân cụ thể, những xử trí nâng cao sẽ được thực hiện.

Những bệnh nào cần chú ý đặc biệt

Các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa lipid có rất nhiều nguyên nhân, song chỉ một số bạn cần chú ý.

• Bệnh thường gặp như đái tháo đường, béo phì,… Đa phần mọi người thường mắc, do đó cần được ưu tiên chẩn đoán trước hết.
• Bệnh nguyên phát thường gặp ở trẻ em là những bệnh lý do khiếm khuyết gene. Những đối tượng này thường là bệnh khó điều trị, do vậy cần được chăm sóc đặc biệt.
• Bệnh có thể gây ra biến chứng nặng, nhất là các biến cố lên tim mạch như tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim,…

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Theo bác sĩ khuyến cáo hiện nay, người bệnh nên đến bệnh viện kiểm tra sức khỏe tổng quát định kỳ. Bằng các xét nghiệm và thăm khám ban đầu, bác sĩ sẽ đánh giá nguy cơ của người bệnh.

Nếu bạn có nguy cơ thấp, không cần phải điều trị đặc hiệu. Dù sao, bạn cũng sẽ được tư vấn thay đổi các thói quen tốt cho sức khỏe. Ngược lại, nếu bạn có nguy cơ tim mạch, bạn sẽ được giới thiệu khám chuyên khoa để xử trí hợp lý.

Các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa lipid dù nhiều nhưng có thể tầm soát được. Vì vậy, hãy khám và theo dõi sức khỏe hàng năm để phát hiện và điều trị sớm. Nếu cần được tư vấn về bệnh, hãy đến gặp bác sĩ để nhận được sự chăm sóc tốt nhất.