Hạt é: loại hạt chứa nhiều chất xơ tốt cho sức khỏe của bạn

Hạt é từ lâu vốn rất quen thuộc với người dân Việt Nam. Người ta thường biết đến loại hạt này trong các món nước uống giải khát mùa nắng nóng như: nha đam, sương sâm, đường phèn pha chung với hạt é. Ngày nay nó càng được sử dụng rộng rãi với những công dụng tuyệt vời như thanh nhiệt, nhuận tràng, giảm cân. Ngoài ra còn được dùng chữa bệnh tim mạch rất hiệu quả. Để rõ hơn tác dụng của loại thực phẩm quen thuộc nhưng nhiều tác dụng hữu ích này, mời bạn đọc tham khảo bài viết dưới đây.

Hạt é là gì?

Hạt é là một loại hạt của cây é lá lớn (Occimum gratissimum) hay còn gọi là cây hương nhu trắng. Có hình dạng bề ngoài nhỏ giống hạt vừng, màu đen tuyền, khi gặp nước thì trương lên tạo lớp màng trắng bao bọc xung quanh. Thường được sử dụng rộng rãi làm nguyên liệu nước giải khát.

Tên gọi, danh pháp của cây é

Tên gọi khác: Hương nhu trắng, É lá lớn

Tên khoa học : Ocimum gratissimum L

Thuộc họ Hoa môi – Lamiaceae.

Hạt é có tên khoa học là: Ocimum basilicum.

Cần phân biệt hạt é và hạt chia:

Nhiều người thường bị lầm tưởng giữa 2 loai hạt. Nhìn qua chúng có một số đặc điểm tương đồng về hình dáng. có thể phân biệt hai loại hạt qua các đặc điểm như:

• Hạt chia thường có 2 màu đen, trắng trong khi hạt é chỉ có màu đen.
• Kích thước hạt chia bé hơn.
• Vỏ hạt chia bóng và sáng trong khi đó hạt é đen huyền.
• Hạt chia chỉ trồng được ở các quốc gia có khí hậu lạnh Mỹ và Úc. Nên phải nhập khẩu về do đó giá đắt hơn nhiều lần.
• Khi ngâm vào nước hạt é có màng trắng bao quanh riêng rẽ tường hạt. Hạt chia lại tạo thành dung dịch đặc sánh.

  

Đặc điểm thực vật

Mô tả

Cây é lớn là thảo cao khoảng 1-2m, sống lâu năm. Thân vuông, hoá gỗ ở gốc, có lông, khi còn non thân 4 cạnh màu nâu tía, còn 4 mặt thân màu xanh nhạt, khi thân cây già có màu nâu. Lá mọc đối, có cuống dài, phiến thuôn hình mũi mác dài 5-10cm, khía lá có răng cưa thô, ở hai mặt có nhiều lông, mặt trên xanh thẫm hơn mặt dưới.

Cụm hoa xim đơn 6 hoa ở nách lá, đôi khi lại thành xim đơm. Hoa không đều, có tràng hoa màu trắng chia 2 môi. Nhị 4, thò ra ngoài bao hoa. Quả bế tư, bao bởi đài hoa tồn tại. Toàn cây có mùi thơm.

Cần phân biệt cây é với cây hương nhu tía. Hoa và thân é có màu trắng và có lông, nên người ta gọi nó là cây é trắng hay húng quế lông. Trong khi cây húng quế ta phổ biến ở miền Bắc là loài cây có lá tương tự nhưng có màu tím, không có lông ở lá.

Hoa é trắng khi tàn sẽ để lại hạt có màu đen. Bề ngoài nó có hình dạng bề ngoài nhỏ giống hạt vừng. Khi cho vào nước thì nở lớn mềm ra do lớp vỏ hạt ở bên ngoài hút nước và phồng lên. Trong tế bào biểu bì của hạt có một hay nhiều lớp mucilage dự trữ trong vách tiếp tuyến. Nên khi hạt gặp nước thì các tế bào chứa mucilage trương lên và vỡ ra. Mucilage tan trong nước tạo những biến đổi các thành phần hoá học trong vách tế bào.

Nơi sống

Cây của miền Ấn Độ được đem vào trồng ở đồng bằng và vùng núi.

Ở Việt Nam cây é được trồng ở nhiều nơi, nhiều vùng còn phát triển thành những mô hình kinh doanh.

Thu hái và chế biến

Cây é mọc khoảng 3 tháng là ra hoa, 5 tháng là có hạt, khi hoa nở thì phía trong có hạt.

Khi thu hạt người ta chặt gốc cây é đã tới độ phơi vài nắng, rồi đem tuốt lấy hạt cất bảo quản.

Thành phần hóa học

Theo các nghiên cứu của Viện nghiên cứu Hoa Kỳ; hạt é có chứa thành phần chủ yếu là nước, chất vô cơ, chất nhầy. Các chất nhầy này khi gặp nước nó sẽ trương lên. Xung quanh tạo ra 1 màng nhầy có chứa các chất có lợi như galactoza, galacturonic, arabinoza.

Tác dụng

Theo y học cổ truyền

Hạt é mang tính hàn, có công dụng thanh nhiệt, giải nhiệt. Thường được dùng chữa ho khan, sưng đau họng, nhức răng. Ngoài ra còn chữa chảy máu cam, chảy máu chân răng, mụn nhọt, viêm đường tiết niệu, đau mắt đỏ,..

Theo y học hiện đại

Khả năng kiểm soát chất béo 

Nghiên cứu về chất nhầy có trong hạt é của Trường ĐH Khoa học tự nhiên TPHCM cho thấy: Chất nhầy này có khả năng hấp thụ chất béo động vật, có tiềm năng trong việc ứng dụng làm thực phẩm chức năng kiểm soát béo phì. Theo y học hiện đại, chất nhầy này có thành phần chủ yếu là polysaccharide. Polysaccharidecó tác dụng giúp giảm lượng cholesterol. Lượng chất xơ lớn có khả năng làm giảm hấp thụ cholesterol trong ruột. Ngoài ra nó giúp ổn định đường huyết, ngăn ngừa các bệnh về tim mạch ,…

Chất nhầy hạt này có khả năng trương nở khoảng 20 lần với bình thường.

Chỉ định và phối hợp

Chữa các bệnh như nóng rát sung đau cổ họng, ho khan

Hạt có tình hàn, tác dụng thanh nhiệt, hanh nhiệt, giải độc và chữa ho khan.

Giàu chất xơ

É là loại hạt giàu thành phần chất xơ có lợi cho của cơ thể. Giúp hạn chế cholesterol hấp thu trong ruột.

Giảm axit dạ dày, cải thiện tiêu hóa

Điều trị đầy bụng,  táo bón và khó tiêu. Do hàm lượng chất xơ cao nó còn có tác dụng nhuận trường.

Giúp đẹp da

Hạt é có chứa chất nhầy giúp ngăn ngừa lão hóa, duy trì độ ẩm cho da, làm hạn chế tình trạng nhăn da, khô da. Từ đó giúp có làn da khỏe mạnh.

Một số bài thuốc thường dùng

Chữa táo bón: Dùng 5 – 10g hạt. Ngâm khoảng 100ml nước ấm đến khi bên ngoài hạt có một lớp nhầy màu bao quanh. Có thể thêm đường uống có tác dụng chữa táo bón.

Ổn định đường huyết: cho 5g hạt vào một cốc nước, chờ một lúc cho nở ra. Uống mỗi ngày, chỉ số lượng đường trong máu sẽ nhanh chóng được kiểm soát ổn định.

Có thể kết hợp hạt với nha đam, sắn dây, sương sâm… nấu thành các loại nước giải khát uống hàng ngày.                       

Liều dùng, cách dùng, kiêng kỵ

Tuy có nhiều tác dụng nhưng các chuyên gia cho rằng: Mỗi ngày chúng ta chỉ nên dùng từ 5-10g là tốt nhất.

Lưu ý không nên ăn hạt é khi chưa ngâm nước, hoặc ngâm nước chưa đủ trương. Vì nó có đặc tính hút nước khi vào ruột dễ gây tắc ruột.

Trong 3 tháng đầu thai kì không nên dùng loại hạt này vì nó có tính hàn dễ gây sảy thai.

Với những công dụng hữu ích trên, hạt é ngày càng được nghiên cứu rộng rãi, và trồng với quy mô lớn. Loại siêu thực phẩm này hứa hẹn ngày càng phát triển trong tương lai. Hy vọng với những thông tin trên, bạn đọc đã có những thông tin hữu ích về hạt é để có thể sự dụng hạt é hiệu quả.