Quan niệm về hạnh phúc đa dạng và sâu xa như thế nào?

Từ trước đến nay, hạnh phúc là một phạm trù rất rộng. Ngay cả khái niệm về hạnh phúc cũng không thể cô đọng bằng những ngôn từ súc tích nhất. Để diễn giải về vấn đề hạnh phúc, nhiều người đã phải kể ra cả một câu chuyện. Thậm chí là một trường ca, tiểu thuyết rất dài. Bài viết sau đây sẽ trình bày cơ bản vấn đề quan niệm về hạnh phúc để bạn đọc tham khảo.

1. Khái niệm cơ bản về hạnh phúc

“Hạnh phúc” là chủ đề tranh luận về cách sử dụng, ý nghĩa, và về sự khác biệt có thể có trong cách hiểu theo từng nền văn hóa. Từ “Hạnh phúc” được sử dụng chủ yếu liên quan đến hai yếu tố:

Trải nghiệm hiện tại về cảm giác của một cảm xúc (ảnh hưởng) như khoái cảm hoặc vui sướng. Hoặc một cảm giác chung hơn về tình trạng cảm xúc nói chung’.  Ví dụ, Daniel Kahneman đã định nghĩa hạnh phúc là “những gì tôi trải nghiệm ở đây và bây giờ”. Cách sử dụng này phổ biến trong các định nghĩa từ điển về hạnh phúc.

Đánh giá mức độ hài lòng trong cuộc sống, chẳng hạn như chất lượng cuộc sống. Ví dụ, Ruut Veenhoven đã định nghĩa hạnh phúc là “sự đánh giá tổng thể về cuộc sống của một người”. Kahneman đã nói rằng điều này quan trọng đối với con người hơn là trải nghiệm hiện tại.

Xem thêm: Cuộc thi “Viết vì người bệnh”: Lan tỏa thông điệp tích cực, tạo giá trị cho cộng đồng

Theo đó, hạnh phúc chủ quan bao gồm các thước đo về trải nghiệm hiện tại (cảm xúc, tâm trạng và cảm giác) cùng sự hài lòng trong cuộc sống. Chẳng hạn như Sonja Lyubomirsky đã mô tả hạnh phúc là “trải nghiệm về niềm vui, sự hài lòng hoặc hạnh phúc tích cực. Kết hợp với cảm giác rằng cuộc sống của một người là tốt, có ý nghĩa và đáng giá”.

2. Quan niệm về hạnh phúc theo hướng triết học

Triết lý về hạnh phúc thường được thảo luận cùng với đạo đức. Hạnh phúc không còn được định nghĩa trong mối quan hệ với đời sống xã hội, mà là trong tâm lý cá nhân. Tuy nhiên, hạnh phúc vẫn là một thuật ngữ khó đối với triết học đạo đức.

Trong cuốn Đạo đức học Nicomachean, Aristotle đã nói rằng hạnh phúc là điều duy nhất mà con người mong muốn vì lợi ích của mình. Không giống như giàu có, danh dự, sức khỏe hay tình bạn.

Các nhà đạo đức học phương Tây đã đưa ra những lập luận về cách con người nên cư xử, dựa trên kết quả hạnh phúc của hành vi đó. Hạnh phúc nói chung là mục đích mà con người nên khao khát. Và những hành động mang lại hạnh phúc lớn nhất cho tất cả những người có liên quan được xem là đúng đắn.

Nói cách khác, đối với người Hy Lạp, đức hạnh là con đường dẫn đến hạnh phúc. Trong khi đối với những người theo chủ nghĩa vị lợi, hạnh phúc là tiêu chuẩn để đánh giá hành động đúng.

3. Quan niệm về hạnh phúc theo hướng kinh tế – chính trị – xã hội

Theo nghĩa kinh tế – chính trị xã hội, hạnh phúc là tài sản của tập thể xã hội, hoặc của cơ quan chính trị. Nó được thể hiện bằng các thuật ngữ “hạnh phúc dân sự” và “hạnh phúc công cộng”.

Đối với môi trường tự nhiên, Các phép đo tâm trạng ở các địa điểm và hoàn cảnh khác nhau ở Anh đã được thực hiện. Kết quả cho thấy mọi người hạnh phúc hơn trong không gian xanh, cách xa nơi làm việc. Và đặc biệt là khi họ đi cùng gia đình hoặc bạn bè.

Tham khảo thêm: Y tế thông minh: Xu thế tất yếu hay trào lưu tức thời?

Đối với môi trường tự nhiên và xã hội rộng lớn hơn: Các nghiên cứu chỉ ra rằng các quốc gia hạnh phúc nhất là những quốc gia quan tâm đến phát triển bền vững. Và nỗ lực nhiều hơn để đạt được các Mục tiêu phát triển bền vững.

4. Quan niệm về hạnh phúc theo chiều hướng tâm lý học

Các nhà tâm lý học phân biệt các loại hoặc mức độ hạnh phúc khác nhau. Một phân loại phổ biến đề xuất ba cấp độ:

• Thứ nhất liên quan đến sự cân bằng giữa cảm xúc nhất thời của chúng ta. Bao gồm cả tích cực (chẳng hạn như niềm vui) hoặc tiêu cực (ví dụ: lo lắng).
• Thứ hai đề cập đến sự tự đánh giá nhận thức của con người về cuộc sống của mình theo nghĩa chung, dài hạn.
• Thứ ba tập trung vào “sự hưng thịnh” và tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống.

Theo các nhà nghiên cứu Chu Kim-Prieto, Ed Diener và các cộng sự (2005), có ba cách chính để tiếp cận hạnh phúc trong tâm lý học tích cực:

• Hạnh phúc như một đánh giá toàn cầu về cuộc sống và tất cả các khía cạnh của nó.
• Sự hạnh phúc như hồi ức về những trải nghiệm tình cảm đã qua.
• Hạnh phúc là sự kết hợp của nhiều phản ứng cảm xúc tích cực theo thời gian.

5. Quan niệm về hạnh phúc hiểu theo định nghĩa của từ điển Oxford

Từ điển Oxford định nghĩa “Hạnh phúc là cảm thấy hoặc thể hiện niềm vui hoặc sự hài lòng. Hiểu theo định nghĩa của từ điển Oxford, hạnh phúc là một trạng thái, không phải là một đặc điểm. Nói cách khác, đó không phải là một tính cách lâu dài, vĩnh viễn mà là một trạng thái có thể thay đổi, thoáng qua hơn.

Hạnh phúc được đánh đồng với cảm giác thích thú hoặc mãn nguyện. Có nghĩa là hạnh phúc không bị nhầm lẫn với niềm vui, sự sung sướng, hoặc những cảm giác mãnh liệt hơn khác. Hạnh phúc có thể là cảm giác hoặc sự thể hiện. Nghĩa là hạnh phúc không nhất thiết phải là trải nghiệm bên trong hay bên ngoài, mà có thể là cả hai.

6. Quan niệm về hạnh phúc của trường phái Phật giáo Tây Tạng

Hạnh phúc là chủ đề trung tâm của giáo lý Phật giáo. Để giải thoát tối hậu khỏi đau khổ, Bát Chánh Đạo đưa hành giả đến Niết Bàn, một trạng thái bình an vĩnh viễn. Hạnh phúc tối thượng chỉ đạt được bằng cách vượt qua tham ái dưới mọi hình thức.

Những hình thức hạnh phúc trần tục hơn, chẳng hạn như có được của cải và duy trì tình bạn tốt. Đây cũng được công nhận là những mục tiêu xứng đáng cho người cư sĩ. Phật giáo cũng khuyến khích phát sinh lòng từ và bi, mong muốn hạnh phúc và phúc lợi cho tất cả chúng sinh.

7. Quan niệm về hạnh phúc theo Nho giáo

Nhà tư tưởng Nho giáo Trung Quốc Mạnh Tử là người đã tìm cách đưa ra lời khuyên cho các nhà lãnh đạo chính trị tàn nhẫn trong thời Chiến quốc. Ông tin rằng tâm trí đóng một vai trò trung gian giữa cái tôi sinh lý và cái tôi vĩ đại” (bản thân đạo đức).

Và việc nhận được những ưu điểm phù hợp giữa hai điều này sẽ dẫn đến đỉnh điểm của sự thông thái. Ông lập luận rằng nếu một người không cảm thấy hài lòng bằng “hành động chính đáng”, thì sức mạnh của họ sẽ suy yếu. Đồng nghĩa với việc họ không cảm thấy thật sự hạnh phúc.

8. Quan niệm về hạnh phúc theo đạo Do Thái

Hạnh phúc hay simcha trong Do Thái giáo được xem là một yếu tố quan trọng trong việc phụng sự Đức Chúa Trời. Khi một người hạnh phúc, họ có khả năng phụng sự Đức Chúa Trời. Đồng thời thực hiện các hoạt động hàng ngày của họ nhiều hơn là khi chán nản hoặc buồn bã.

9. Quan niệm về hạnh phúc theo Công giáo La Mã

Ý nghĩa chính của “hạnh phúc” trong các ngôn ngữ châu Âu khác nhau, liên quan đến may mắn, cơ hội hoặc xảy ra. Tuy nhiên, ý nghĩa trong triết học Hy Lạp chủ yếu đề cập đến đạo đức.

10. Quan niệm về hạnh phúc theo các nghiên cứu khoa học tổng quan

Hạnh phúc tổng thể là mức độ mà một người đánh giá chất lượng tổng thể của cuộc sống nói chung của mình một cách thuận lợi. Nói cách khác: một người thích cuộc sống của chính người đó đến mức nào. Các thuật ngữ chính trong định nghĩa này có thể được làm sáng tỏ như sau:

10.1. Về mức độ

Từ “Hạnh phúc” không được dùng để biểu thị sự đánh giá tối ưu cuộc sống. Nó đề cập đến một mức độ, giống như các khái niệm về chiều dài, trọng lượng hoặc thể tích. Nó biểu thị nhiều hơn hoặc ít hơn một cái gì đó. Khi chúng ta nói một người hạnh phúc, có nghĩa là người đó đánh giá cuộc sống của mình một cách thuận lợi hơn là bất lợi.

Tham khảo thêm: Top 10 đại dịch tàn khốc nhất trên thế giới từ trước đến nay

10.2. Về cá nhân

Thuật ngữ “Hạnh phúc” được dùng để chỉ trạng thái của một cá nhân. Nó không áp dụng cho các hoạt động tập thể. Như vậy, một quốc gia hạnh phúc nếu hầu hết các công dân của quốc gia ấy đánh giá mình là hạnh phúc.

Tham khảo thêm: Tế bào gốc: Tiềm năng điều trị cho ngành Y học

10.3. Những người phán quyết

Từ “Hạnh phúc” được sử dụng khi ai đó đưa ra đánh giá tổng thể về chất lượng cuộc sống của họ. Điều này ngụ ý một hoạt động trí tuệ. Đánh giá tổng thể ngụ ý đánh giá kinh nghiệm trong quá khứ và ước tính kinh nghiệm trong tương lai. Đồng thời ước tính chất lượng cuộc sống trung bình.

Một hệ quả của việc hình thành khái niệm này là hạnh phúc không thể dùng cho những người không quyết tâm. Người ta không thể nói liệu một người có hạnh phúc hay không. Nếu như người đó không có trí tuệ để đưa ra một đánh giá tổng thể.

11. Những yếu tố nào góp phần tạo nên hạnh phúc của một con người?

Tập hợp tất cả các lý thuyết và phát hiện khác nhau về hạnh phúc, chúng ta biết rằng có một vài yếu tố rất quan trọng đối với hạnh phúc tổng thể:

• Thu nhập cá nhân.
• Tình trạng thị trường lao động.
• Sức khỏe thể chất.
• Gia đình.
• Các mối quan hệ xã hội.
• Giá trị đạo đức.
• Trải nghiệm cảm xúc tích cực.

12. Hạnh phúc có thể đo lường được hay không?

Mọi người đã cố gắng đo lường hạnh phúc trong nhiều thế kỷ. Một số thang đo đã được phát triển để đo lường mức độ hạnh phúc bao gồm:

• Thang đo hạnh phúc chủ quan (SHS) vào năm 1999.
• Biểu ảnh hưởng tích cực và tiêu cực (PANAS) từ năm 1988.
• Thang đo sự hài lòng với cuộc sống (SWLS).
• Phương pháp thang Cantril đã được sử dụng trong Báo cáo Hạnh phúc Thế giới.
• Trải nghiệm tích cực.
• Từ năm 2012, Báo cáo Hạnh phúc Thế giới đã được xuất bản. Hạnh phúc được đánh giá như trong câu hỏi “Bạn hài lòng với cuộc sống của mình như thế nào?”.

13. Những quốc gia nào hạnh phúc nhất thế giới

“Báo cáo Hạnh phúc Thế giới” là báo cáo được Liên Hợp Quốc công bố hàng năm và khảo sát tình trạng hạnh phúc toàn cầu. Đồng thời xếp hạng 156 quốc gia theo mức độ hạnh phúc của công dân họ. Theo đó, 10 quốc gia hạnh phúc nhất thế giới tại thời điểm gần nhất (xếp theo thứ tự từ cao xuống thấp) bao gồm:

• Phần Lan
• Đan Mạch
• Thụy Sỹ
• Iceland
• Na Uy
• Hà Lan
• Thụy Điển
• New Zealand
• Áo
• Luxembourg

13. Lời kết

Nói chung, quan niệm về hạnh phúc rất đa dạng và thay đổi. Nó không giống nhau giữa người này với người khác, giữa quốc gia này với quốc gia khác. Và thay đổi ở một người theo từng giai đoạn khác nhau. Tuy nhiên, chúng ta không nhất thiết phải phấn đấu để đạt được một tiêu chuẩn nào đó của hạnh phúc.

Điều quan trọng là chúng ta cố gắng để có một cuộc sống bình yên. Đồng thời cảm thấy hài lòng với cuộc sống của chính mình tạo nên. Ấy mới thực sự là hạnh phúc. Ngoài ra, chúng ta cũng đừng quên chia sẻ niềm hạnh phúc của mình với những hoàn cảnh bất hạnh hơn. Để sự hạnh phúc được lan tỏa!

Xem thêm: Bạn có biết: Các bài đăng Facebook tiết lộ phần lớn tính cách người dùng! 

Bác sĩ NGUYỄN LÂM GIANG