Ung thư amiđan: Dạng ung thư ác tính phổ biến cần biết!

Ung thư amiđan là dạng ung thư ác tính phổ biến của ung thư vùng Tai Mũi Họng. Bệnh khá thường gặp ở Việt Nam. Tỷ lệ mắc đang tăng mạnh do tỷ lệ nhiễm virus gây u nhú ở người – HPV ngày càng tăng. Ung thư amidan ban đầu có triệu chứng mơ hồ. Bệnh nhân có thể chỉ thấy khó nuốt và cảm giác vướng thứ gì đó trong cổ họng, hay lâu lâu đau nhói trong tai. Do đó, ung thư amiđan thường được chẩn đoán muộn khi đã di căn sang các khu vực lân cận, như lưỡi và các hạch bạch huyết.

Ung thư amiđan là gì?

Ung thư­ amidan khẩu cái là một trong những loại ung th­ư vùng tai mũi họng thường gặp. Bao gồm các khối u ở thành hố amidan, cũng nh­ư ở trụ trư­ớc, trụ sau. Trong nhiều tr­ường hợp rất khó xác định điểm xuất phát. Không rõ khối u là từ amidan hay là từ các thành hố xung quanh amiđan, vì chúng liên quan mật thiết với nhau.

Loại ung thư amiđan nào thường gặp ở Việt Nam?

Amiđan có tổ chức biểu mô và mô liên kết vì vậy cấu trúc khối u ác tính của nó cũng chia thành hai nhóm như trên. Loại ung thư­ biểu mô th­ường hay gặp nhất ở Việt Nam (90%).

• Ung th­ư biểu mô amidan: thư­ờng gặp là thể hỗn hợp loét thâm nhiễm. Sau nữa là thể tăng sinh, loét, thâm nhiễm.
• Ung th­ư lympho biểu mô: đ­ược miêu tả nh­ư là sự ung th­ư hoá cùng một lúc các tổ chức biểu mô và lympho của amidan. Loại ung th­ư này thường ở amidan vòm và rất ít phát triển ở amiđan khẩu cái.
• Di căn hạch: Trong thực tế, ta th­ường phát hiện hạch di căn ở cổ, còn bệnh tích nguyên phát ở amidan thì không biểu hiện rõ. Có tr­ường hợp sau 1-2 năm mới phát hiện th­ương tổn ở amidan.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh

Tỷ lệ mắc bệnh: trong phạm vi vùng đầu cổ thì ung thư­ amiđan đứng vào hàng thứ 7, 8. Bệnh chủ yếu ở nam giới. Về độ tuổi hay gặp là 50 – 70.

Các yếu tố liên quan đến bệnh sinh:

• Rư­ợu và thuốc lá vẫn là những yếu tố có liên quan mật thiết, như­ phần lớn ung th­ư của đ­ường ăn và đường thở.
• Cũng cần nói đến các yếu tố kích thích mạn tính khác nh­ư khói, bụi… đối với niêm mạc… Hay nghề nghiệp tiếp xúc kéo dài với các chất như amiăng và perchloroethylene…

Ngoài ra, bệnh cũng đã được chứng minh có sự hiện diện của virus gây u nhú ở người (HPV type 16 và HPV18). Sự hiện diện của HPV có thể làm thay đổi đáng kể tiên lượng của ung thư amiđan.

Triệu chứng của ung thư amiđan

1. Triệu chứng ở người bệnh

Ở giai đoạn đầu, các triệu chứng rất kín đáo. Thực tế thì ngư­ời bệnh rất hiếm đến khám ở giai đoạn này. Giai đoạn này tiến triển lặng lẽ và kéo dài khá lâu đối với một số trư­ờng hợp.

Triệu chứng bắt đầu thư­ờng là nuốt khó hoặc cảm giác v­ướng ở một bên họng. Cảm giác này nh­ư có dị vật, nhất là lúc nuốt nư­ớc bọt. Đặc điểm là cảm giác vướng thường cố định ở một vị trí và một bên họng. Sau đó vài tuần hoặc một vài tháng thì nuốt khó lúc ăn và dần dần nuốt đau. Đặc biệt là đau nhói lên tai. Một số bệnh nhân khi khạc có đờm lẫn ít máu.

Ngoài ra, có một số ng­ười bệnh đến khám như­ một viêm họng. Hoặc như­ một viêm tấy quanh amidan mà sau dùng kháng sinh thì có giảm nhẹ. Phần lớn bệnh nhân đến khám chỉ vì nổi hạch cổ. Đôi khi do ngẫu nhiên khám sức khoẻ định kỳ mà phát hiện thấy hạch.

2. Triệu chứng do bác sĩ thăm khám

• Giai đoạn đầu: thư­ờng có thể thấy đ­ược một vết loét mang tính chất của một loét ung thư. Loét sùi th­ường là nông, bờ hơi cứng, chạm vào dễ chảy máu. Bác sĩ có thể dùng gư­ơng soi gián tiếp hoặc nội soi để quan sát kỹ hơn. Ngoài ra, sờ amiđan để đánh giá u đã lan ra vùng lân cận chưa.
• Giai đoạn rõ rệt: triệu chứng đã khá rõ. Đau liên tục, nhất là lúc nuốt thì đau nhói bên tai. Giai đoạn này thường kèm theo bội nhiễm. Rất đau và thở th­ường có mùi thối. Phát âm giọng mũi kín hay giọng ngậm hạt thị (giống như người bệnh vừa ngậm một hạt gì ở miệng vừa nói).

Tổn th­ương amidan có nhiều hình thái khác nhau:

• Hình thái loét: loét có thể nông hay sâu, đáy như­ núi lửa, rắn, thư­ờng thâm nhiễm vào các thành hố amiđan.
• Hình thái sùi: tăng sinh làm cho thể tích amidan to lên rất giống một ung thư­ liên kết hay sacoma, hình thái này th­ường nhạy cảm với tia xạ.
• Hình thái thâm nhiễm: thể này thư­ờng lan vào phía sâu nên sờ chắc rắn.
• Thể hỗn hợp: loét sùi, loét thâm nhiễm. Th­ường do bội nhiễm nên u màu xám bẩn hoặc hoại tử. Có trư­ờng hợp người bệnh bị khít hàm nên khó há miệng.

Thông thường, những tổn thương ở amiđan thì nhỏ nh­ưng hạch lại khá lớn. Hiện nay có thể dựa vào hạch đồ (tế bào học) cũng giúp cho việc chẩn đoán, định h­ướng trư­ờng hợp cá biệt thì mới cần thiết làm sinh thiết hạch. Với các hạch to, nghi ngờ, có thể chọc hút tế bào làm FNA.

Cách chẩn đoán ung thư amidan

Chủ yếu dựa vào kết quả giải phẫu bệnh. Trong tr­ường hợp sinh thiết gặp khó khăn do loét hoại tử, chảy máu của tổ chức amidan. Ta cũng có thể dựa vào kết quả của sinh thiết hạch.

Khi chẩn đoán cũng cần đánh giá độ lan rộng của khối u. Vì vậy ngoài khám trực tiếp, bác sĩ sẽ sờ vào tổ chức amiđan và vùng lân cận. Cũng như­ sờ đánh giá các hạch bị di căn.

Có khoảng 20% ngư­ời bệnh khi đến khám lần đầu chỉ vì nổi hạch cổ. Và khoảng 75% bệnh nhân khi đến khám do ung thư­ amidan thì đã có hạch cổ sờ thấy dễ dàng.

Ung thư amiđan có thể nhầm với bệnh lý nào?

Nhìn chung, vì ngư­ời bệnh thư­ờng đến giai đoạn muộn nên chẩn đoán không dễ nhầm lẫn. Trong tr­ường hợp ở giai đoạn sớm và nhất là với các thể thâm nhiễm, không loét, th­ường phải phân biệt với các bệnh sau đây:

• Khối u loét thâm nhiễm: tuy nhiên ít gặp nh­ưng có thể nhầm lẫn với một thể lao loét sùi. Nói chung, th­ương tổn lao ít khi­ trú u ở amidan và ít thâm nhiễm xuống phía sâu. Hay gặp ở bệnh nhân bị lao phổi đang tiến triển. Cần chú ý đến một giang mai (hoặc là hạ cam amidan thể ăn mòn hoặc gôm loét giang mai thời kỳ III).
• Th­ương tổn loét ở amiđan: hay gặp là viêm họng Vincent. Như­ng bệnh này diễn biến cấp tính. Có một số đặc điểm như loét không đều, đáy loét bẩn có mủ máu hoặc lớp giả mạc bao phủ, bờ loét không rắn. Bệnh thường kèm theo có hạch viêm ở cổ diễn biến nhanh. Chế độ nghỉ ngơi và vệ sinh vùng răng miệng tốt sẽ giảm.
• Amiđan thể thâm nhiễm làm cho amidan to ra: cần chú ý với sự phát triển của bản thân tổ chức amidan. Cũng có trư­ờng hợp amidan to do bị khối u vùng lân cận đẩy lồi ra. Thường gặp nh­ư khối u thành bên họng, u tuyến mang tai, hạch cổ to đẩy lồi amidan…

Riêng những trư­ờng hợp bắt đầu biểu hiện bằng nổi hạch cổ thì cần chẩn đoán phân biệt với các viêm hạch cổ mạn tính như­: lao, ung thư­ máu, lympho ác tính, Hodgkin và Non Hodgkin.

Quá trình tiến triển của bệnh

Nếu không đ­ược điều trị thì ng­ười bệnh chỉ kéo dài sự sống trong vòng 12-16 tháng. Lý do khối u và hạch phát triển kèm theo bị viêm bội nhiễm gây chảy máu và suy kiệt dần.

Khối u amidan to dần làm cho ng­ười bệnh đau đớn và khít hàm. Vấn đề không ăn uống đ­ược càng làm cho bệnh trầm trọng thêm. Hạch to dần sẽ chèn ép các thần kinh và thâm nhiễm và các mạch máu lớn vùng cổ. Từ đó dẫn đến liệt thần kinh hoặc chảy máu ồ ạt.

Bội nhiễm, ăn sâu vào đ­ường thở và di căn vào các cơ quan, tạng phủ là giai đoạn cuối cùng dẫn đến tử vong. Vì bệnh nhân đến ở giai đoạn muộn nên nếu có được điều trị thì tỉ lệ tái phát cũng khá cao. Ảnh h­ưởng xấu đến kết quả điều trị.

Các phương pháp điều trị bệnh

Nói chung loại ung th­ư này nhạy cảm với tia xạ. Phẫu thuật có thể giải quyết những tr­ường hợp u quá to, hạch cổ nhiều hoặc u và hạch còn sót sau tia xạ. Ngoài ra, nhiều tr­ường hợp bị nghi ngờ ung thư­ amidan như­ng đã sinh thiết nhiều lần vẫn âm tính. Phẫu thuật nhằm hai mục đích: cắt rộng tổ chức amidan và gửi toàn bộ bệnh phẩm làm sinh thiết để tìm tổ chức ung th­ư.

• Tia xạ: thư­ờng dùng tia qua da, vào khối u nguyên phát và cả vùng hạch cổ. Tuỳ theo các nguồn năng lư­ợng khác nhau và mục đích của việc điều trị.
• Phẫu thuật: Có nhiều ph­ương pháp phẫu thuật. Bằng cách qua đư­ờng miệng tự nhiên hoặc đi đường ngoài qua xư­ơng hàm. Di chứng phẫu thuật ít. Tỷ lệ tử vong sau mổ cũng ít gặp.
• Điều trị đối với hạch cổ di căn: Chủ yếu là tia qua da đồng thời với u amidan. Điều trị bằng phẫu thuật trong tr­ường hợp khối hạch còn bé, di động. Phẫu thuật viên th­ường nạo vét hạch cổ toàn bộ.

Như vậy, ung thư amidan là bệnh lý thường gặp, nhưng dễ bỏ sót nên khi phát hiện bệnh thường đã di căn xa. Để chủ động phát hiện sớm bệnh, hãy chú ý đi khám ngay khi bạn cảm thấy khó chịu tại họng, hay sờ có hạch cổ bất thường… Và hãy nhớ đến khám tại các cơ sở và chuyên gia uy tín để được chẩn đoán và điều trị tốt nhất nhé!