Xét nghiệm Procalcitonin có ý nghĩa gì? Quy trình và những lưu ý khi xét nghiệm

Procalcitonin (PCT) là tiền chất của hormon calcitonin. Đây là một marker đặc hiệu cho nhiễm khuẩn và nhiễm khuẩn huyết. Xét nghiệm PCT cho ra nồng độ PCT thấp có giá trị tiên lượng để loại trừ nhiễm khuẩn huyết và ngược lại, nồng độ PCT cao dùng khẳng định chẩn đoán nhiễm khuẩn, nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn. Bài viết sau đây của Bác sĩ Phan Văn Giáo sẽ giúp bạn tìm hiểu cụ thể hơn về xét nghiệm procalcitonin. Mời bạn cùng tìm hiểu nhé!

Procalcitonin là gì? Xét nghiệm Procalcitonin là gì?

PCT là một protein bao gồm 116 acid amin, tiền chất của hormon calcitonin, đã được sử dụng như một dấu ấn sinh học để hỗ trợ chẩn đoán nhiễm trùng do vi khuẩn hoặc nhiễm trùng huyết, cũng như phân biệt viêm phổi do vi khuẩn với viêm phổi do vi rút và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD). Calcitonin ban đầu được sinh tổng hợp dưới dạng PCT, trong điều kiện bình thường, lượng tìm thấy trong tuần hoàn ở mức thấp (0,1 ng/mL). PCT lần đầu tiên được mô tả như một dấu hiệu nhiễm khuẩn vào năm 1993 khi nồng độ của hoạt tính miễn dịch giống calcitonin được phát hiện trong máu của bệnh nhân mắc các bệnh ngoài tuyến giáp.¹

Xét nghiệm procalcitonin đo mức procalcitonin trong máu. Thông thường, chúng ta có lượng procalcitonin trong máu rất thấp. Nhưng nếu mức procalcitonin cao trong máu có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc nhiễm trùng huyết. Xét nghiệm giúp tìm ra vi khuẩn hoặc virus có đang gây nhiễm trùng cho bệnh nhân hay không. Nồng độ PCT trong huyết thanh tăng lên ở những bệnh nhân bị nhiễm trùng do vi khuẩn và nồng độ này tương quan với mức độ nghiêm trọng của sự xâm nhập của vi sinh vật. Mức độ này sẽ giảm nhanh chóng trong khi điều trị bằng kháng sinh.¹

Ý nghĩa xét nghiệm Procalcitonin

PCT là dấu hiệu tiềm năng để đánh giá sự hiện diện, thanh thải và loại trừ nhiễm trùng do tác nhân vi khuẩn hay tác nhân khác. Việc thiếu cảm ứng PCT trong nhiễm virus liên quan đến sản xuất (IFN -g) trong các tế bào bị nhiễm vi rút, ức chế sản xuất PCT. Các nghiên cứu chỉ ra rằng PCT là dấu hiệu hữu ích trong việc loại trừ nhiễm khuẩn máu và dự đoán nhiễm khuẩn máu nặng. Dự đoán tỉ lệ tử vong, hướng dẫn quản lý kháng sinh.²

PCT có thể được phát hiện từ 3 đến 4 giờ sau khi bị nhiễm trùng, sau khi giải phóng TNF-α ở 90 phút và IL-6 ở 3 giờ. Nó đạt cực đại từ 6 đến 12 giờ và có chu kỳ bán rã khoảng 24 giờ. Cấu hình động học thuận lợi này, cùng với tính đặc hiệu và độ nhạy của nó đối với nhiễm vi khuẩn làm cho nó phù hợp để chẩn đoán và theo dõi tiến triển của bệnh.²

Khi nào xét nghiệm Procalcitonin được chỉ định?

Chỉ định chính cho xét nghiệm PCT là để hỗ trợ chẩn đoán nhiễm trùng do vi khuẩn và như một dấu hiệu để hướng dẫn liệu pháp kháng sinh. Cụ thể như sau:^{2 3}

• Chẩn đoán nhiễm trùng huyết.
• Chẩn đoán bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính COPD.
• Chẩn đoán phân biệt một cách đáng tin cậy nhiễm trùng do vi khuẩn với các loại nhiễm trùng khác, bao gồm sốt giảm bạch cầu, nhiễm nấm, sốt sau phẫu thuật, viêm khớp và nghi ngờ nhiễm trùng máu.

  

Quy trình thực hiện xét nghiệm Procalcitonin

Giải thích quy trình lấy máu/mẫu xét nghiệm Procalcitonin³

Nhân viên y tế sẽ lấy mẫu máu từ tĩnh mạch trên cánh tay bằng một cây kim nhỏ. Sau khi kim được đưa vào, một lượng nhỏ máu sẽ được thu thập vào ống nghiệm hoặc lọ. Quá trình này thường mất ít hơn năm phút.

Bao lâu có kết quả?³

Điều này phụ thuộc vào phòng thí nghiệm thực hiện thử nghiệm. Thử nghiệm procalcitonin thường được thực hiện trong các trường hợp nghiêm trọng và khẩn cấp, vì vậy kết quả có thể có trong vòng một giờ hoặc lâu hơn.

Rủi ro khi thực hiện lấy máu (nếu có)³

Có rất ít rủi ro khi xét nghiệm máu. Bệnh nhân có thể bị đau nhẹ hoặc bầm tím tại nơi kim tiêm được đưa vào, nhưng hầu hết các triệu chứng sẽ biến mất nhanh chóng.

Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm Procalcitonin

Nồng độ PCT huyết thanh ở những người khỏe mạnh thường < 0,1 μg / L. Khi có nhiễm vi khuẩn, PCT tăng và mức độ tăng tương quan với mức độ nghiêm trọng của nhiễm trùng. Bệnh nhân nhiễm trùng khu trú có mức tăng PCT ít hơn so với những bệnh nhân nhiễm trùng huyết toàn thân, nhiễm trùng huyết nặng và sốc nhiễm trùng.²

Giải thích nồng độ PCT phỏng theo Meisner M.³

Các yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm Procalcitonin

Yếu tố ảnh hưởng khiến Procalcitonin trong máu tăng²

Các yếu tố có thể gây tăng PCT ngoài nhiễm khuẩn bao gồm:

• Phẫu thuật lớn gần đây.
• Ca chấn thương nặng, cả bỏng nặng.
• Sốc tim kéo dài.
• Bệnh nhân mắc hội chứng cận sản do tuyến giáp thể tủy và ung thư phổi tế bào nhỏ.
• Bệnh nhân đang dùng thuốc kích thích giải phóng cytokine như OKT3, globulin kháng tế bào máu, alemtuzumab, IL-2 và truyền bạch cầu hạt.
• Bệnh nhiễm trùng như nhiễm nấm, sốt rét.

Yếu tố ảnh hưởng khiến nồng độ Procalcitonin trong máu giảm²

Nồng độ PCT trong máu giảm trong giai đoạn đầu của nhiễm trùng do vi khuẩn, nhiễm trùng khu trú (ví dụ như phù thũng, viêm tủy xương) hoặc trong viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn bán cấp.

Lưu ý khi xét nghiệm Procalcitonin

Không cần sự chuẩn bị đặc biệt nào trước khi xét nghiệm, xét nghiệm máu có thể được thực hiện bất cứ lúc nào và không cần nhịn ăn, ngoại trừ việc mẫu máu sẽ được sử dụng để xét nghiệm thêm.

Xét nghiệm Procalcitonin ở đâu?

Cần tham khảo và chọn lựa thực hiện xét nghiệm Procalcitonin tại các bệnh viện uy tín, đảm bảo kết quả có độ chính xác để việc điều trị đạt hiệu quả.

Hiện nay có một số phòng khám, bệnh viện cho phép xét nghiệm Procalcitonin, như:

Giá xét nghiệm procalcitonin là bao nhiêu?

Lưu ý: Bảng giá xét nghiệm PCT được tổng kết tại các đơn vị, tuy nhiên chi phí chỉ mang tính chất tham khảo, có thể thay đổi tuỳ tình hình thực tiễn.

PCT được coi là một dấu ấn sinh học cụ thể cho nhiễm trùng do vi khuẩn và có một số lợi ích. Như với bất kỳ dấu ấn sinh học nào khác, việc giải thích phải được thực hiện dựa trên bối cảnh lâm sàng của bệnh nhân. Xét nghiệm PCT có thể giúp đưa ra quyết định bắt đầu điều trị bằng kháng sinh ở những trường hợp có nguy cơ nhiễm trùng thấp. Bằng chứng cho liệu pháp kháng sinh có hướng dẫn của PCT là mạnh nhất để giảm leo thang liệu pháp kháng sinh ở bệnh nhân nhiễm trùng huyết hoặc nhiễm trùng có nguy cơ cao.

Bài viết trên đã cung cấp một số thông tin về xét nghiệm Procalcitonin. Hy vọng qua đó, bạn có thể hiểu thêm về xét nghiệm Procalcitonin và những lưu ý cần nhớ khi thực hiện xét nghiệm này.