Y học thường thức: Chọc dò dịch não tủy thắt lưng

Chọc dò thắt lưng còn được gọi là chọc dò cột sống là một thủ thuật y tế phổ biến nhất là để lấy dịch não tủy cho xét nghiệm chẩn đoán. Chọc dò tủy sống là giúp chẩn đoán các bệnh của hệ thống thần kinh trung ương, bao gồm não và cột sống. Hãy cùng tìm hiểu về những điểm lợi và hại khi thực hiện chọc dò thắt lưng qua bài viết dưới đây.

Chọc dò dịch não tủy thắt lưng là gì?

Chọc dò dịch não tủy thắt lưng (hay còn được gọi là chọc dò thắt lưng, chọc dò tủy sống) là một thủ thuật mà qua đó bác sĩ lấy mẫu dịch não tủy của bệnh nhân từ thắt lưng.

Dịch não tủy có chức năng dinh dưỡng và bảo vệ cho não và tủy sống. Các thành phần của dịch não tủy phản ánh được tình trạng của não bộ và tủy sống. Việc lấy mẫu dịch não tủy có thể giúp phát hiện được nhiều bệnh lý của hệ thần kinh như xuất huyết hay nhiễm trùng.

Mục đích của việc chọc dò dịch não tủy thắt lưng là gì?

Bác sĩ điều trị có thể chỉ định thực hiện thủ thuật chọc dò dịch não tủy thắt lưng để kiểm tra tình trạng của não bộ và tủy sống.

Một vài vấn đề có thể phát hiện thông qua việc lấy mẫu dịch não tủy như:

• Nhiễm trùng ảnh hưởng đến não bộ và tủy sống như là viêm màng não;
• Xuất huyết khoang dưới nhện;
• Bệnh lý đa xơ cứng hay còn gọi là xơ cứng rải rác, bệnh lý có triệu chứng về thị lực, tê bì, dị cảm hoặc yếu cơ;
• Ung thư di căn não bộ hoặc tủy sống;
• Bệnh lý thần kinh như là hội chứng Guillain-Barre, bệnh lý có triệu chứng yếu cơ
• Bệnh lý giả u não, bệnh lý có triệu chứng tăng áp lực nội sọ.

Đôi khi việc thực hiện chọc dò thắt lưng có thể được áp dụng để đưa thuốc trực tiếp vào vùng dịch não tủy quanh tủy sống thắt lưng.

Các thuốc có thể được dùng theo cách đó như:

• Thuốc mê như trong mổ lấy thai
• Hóa trị
• Dùng thuốc kháng sinh

Chọc dò dịch não tủy thắt lưng được thực hiện như thế nào?

Để chuẩn bị cho việc chọc dò, bác sĩ có thể sẽ yêu cầu bệnh nhân nằm nghiêng và ôm lấy 2 chân, việc này giúp cho lưng của bệnh nhân cong tối đa theo tư thế hình chữ C.

Trong suốt quá trình thủ thuật, đều quan trọng là bệnh nhân cần giữ nguyên tư thế. Thông báo cho bác sĩ nếu có bất cứ sự khó chịu nào hoặc trong những trường hợp bạn không thể giữ nguyên tư thế như yêu cầu của bác sĩ.

Sau khi bệnh nhân đã ở tư thế thuận lợi, bác sĩ sẽ đánh giá vùng thắt lưng để lựa chọn được điểm chọc dò phù hợp nhất. Thường đó là điểm nằm ở vùng thắt lưng dưới và nằm dưới điểm chóp tủy

Bác sĩ cũng có thể cần dùng đến siêu âm để xác định chính xác điểm chọc dò thuận lợi. Máy siêu âm giúp cung cấp được những hình ảnh về vùng chọc dò.

Các giai đoạn thực hiện chọc dò dịch não tủy

• Trước khi thực hiện chọc dò, bác sĩ sẽ sát trùng vùng thắt lưng thấp, sau đó một lượng thuốc tê vừa đủ sẽ được sử dụng.
• Kế đến việc chọc dò được thực hiện bằng một kim nhỏ, đầu kim được đưa vào giữa hai xương đốt sống thắt lưng để tiếp cận vào vùng chứa dịch não tủy. Đường đi của kim từ ngoài da vào đến ống sống nơi chứa dịch não tủy.
• Sau khi tiếp cận được vùng chứa dịch não tủy, áp lực của dịch não tủy được bác sĩ đánh giá, sau đó một ít dịch não tủy sẽ được lấy ra từ kim để để mẫu cho các xét nghiệm cần thiết hoặc tiêm các thuốc cần sử dụng vào khoang chứa dịch não tủy. Thông thường sẽ mất vài phút để thực hiện.
• Sau khi hoàn thành, kim sẽ được rút và bác sĩ sẽ dặn dò bệnh nhân cần nằm nghỉ ngơi tại giường từ nửa tiếng đến vài tiếng sau đó.

Các vấn đề và biến chứng của chọc dò dịch não tủy thắt lưng

Đau đầu

Sau khi thực hiện thủ thuật chọc dò, bệnh nhân đôi khi có đau đầu. Đau đầu có thể là do vị trí chọc dò đang trong quá trình lành nên dịch não tủy vẫn có thể thoát một ít dẫn đến đau đầu.

Trong hầu hết các trường hợp thì các vị trí chọc dò sẽ tự đóng kín hẳn sau đó và cơn đau đầu sẽ biến mất sau 1-2 ngày. Nếu bệnh nhân đau đầu sau chọc dò thì các thuốc giảm đau sẽ giúp cải thiện được triệu chứng này. Đau đầu còn có thể giảm đi bớt khi bệnh nhân nằm nghỉ tại giường.

Tuy nhiên nếu đau đầu kéo dài hơn 1-2 ngày sau chọc dò thì cần thông báo cho bác sĩ biết, lúc này các biện pháp khác sẽ có thể được chỉ định như việc dùng máu tự thân để vá kín nơi chọc dò, bác sĩ sẽ có thể cần tiêm một lượng nhỏ máu của bệnh nhân vào vùng chọc dò.

Khi máu này chuyển thành cục máu đông giúp cho vị trí chọc dò được kín và cải thiện thiện được triệu chứng đau đầu của bệnh nhân.

Những vấn đề hiếm gặp khác sau chọc dò như:

• Nhiễm trùng
• Chảy máu – trước khi thực hiện chọc dò, thông báo với bác sĩ biết nếu bạn đang sử dụng các thuốc như aspirin, thuốc chống đông ( ví dụ như nhóm warfarin, apixaban hay edoxaban,…) những thuốc trên có thể tăng nguy cơ chảy máu trong quá trình thực hiện chọc dò.
• Bác sĩ cũng sẽ thực hiện các xét nghiệm máu để đảm bảo rằng chức năng đông cầm máu của bệnh nhân không bất thường.
• Một tình trạng nặng đe dọa tính mạng là tụt não. Đây là biến chứng rất hiếm khi gặp và thường xuất hiện khi bệnh nhân đã có một bệnh lý ở não bộ kèm theo.
• Đau và tê ở lưng hoặc hai chân.

Chuẩn bị gì cho trẻ em trước chọc dò dịch não tủy?

Chọc dò dịch não tủy thắt lưng ở trẻ em có nhiều nét tương đồng ở người lớn. Tuy nhiên trẻ em thường cần dùng đến các thuốc giúp cho trẻ ngủ trước khi làm thủ thuật vì trẻ em thường khó hợp tác và thường không giữ nguyên được tư thế thuận lợi cho việc thực hiện thủ thuật chọc dò.

Trên đây là những thông tin cơ bản về chọc dò dịch não tủy thắt lưng. Hy vọng cung cấp được những thông tin bước đầu giúp người đọc dễ dàng tiếp tục tìm hiểu thêm về thủ thuật đặc biệt này.

>> Tìm hiểu thêm về: Y học thường thức: Thiếu máu não thoáng qua