Đại tràng: Cấu tạo và chức năng

Đại tràng hay còn gọi là ruột già là phần gần cuối trong hệ thống tiêu hóa, là một bộ phận vô cùng quan trọng nằm trong ổ bụng.

Đại tràng tạo nên một khung hình chữ U ngược, vây quanh tiểu tràng (ruột non). Đi từ phải sang trái, đại tràng gồm những thành phần sau:

Kích thước của đại tràng

Trong cơ thể mỗi người và mỗi giới thì đại tràng có kích thước khác nhau. Đại tràng có thể dài từ 1.4 – 1.8 m, tuy nhiên nó chỉ dài bằng ¼ chiều dài của ruột non mà thôi.

Đường kính manh tràng lên đến 7cm. Nhưng sau đó giảm dần đến kết tràng xích ma. Sau đó lại phình to ra ở trực tràng tạo thành bóng trực tràng.

Theo một nghiên cứu thì kích thước ruột già ở người Việt Nam là:

• Chiều dài 148.2 cm
• Đường kính manh tràng 5.92 cm
• Đường kính kết tràng xuống 2.89 cm

Cấu tạo của đại tràng

Đại tràng chia làm 3 phần chính: manh tràng, kết tràng và trực tràng.

Manh tràng và ruột thừa

Hình dạng của manh tràng giống như hình túi cùng. Giữa ruột non và manh tràng có van hồi manh tràng. Van giữ cho các chất trong ruột già không chảy ngược lại lên ruột non

Ruột thừa có hình dạng gióng con giun, dài khoảng 3 – 13 cm, trung bình khoảng 8 cm. Thực tế ruột thừa là di tích còn sót lại của quá trình tiến hóa ở con người và vượn người. Ruột thừa do phần đầu của manh tràng thoái hóa.

Kết tràng

Kết tràng lên đi từ manh tràng đi lên dọc theo bên phải ổ bụng. Cho đến khi gặp gan, nó cong sang trái tạo nên góc kết tràng phải.

Tiếp theo là kết tràng ngang. Kết tràng ngang đi ngang qua ổ bụng. Đi từ góc gan đến phía dưới lách thì cong xuống dưới tạo thành góc kết tràng trái.

Kết tràng xuống chạy thẳng dọc trái ổ bụng đi xuống dưới để nối với kết tràng xích ma.

Kết tràng xích ma có hình chữ S, với hai đầu cố định và phần giữa di động.

Trực tràng

Là một ống thẳng, dài khoảng 15 cm và kết thúc ở hậu môn mở ra ngoài cơ thể. Nhìn từ trước tới thì thẳng nên gọi là trực tràng. Tuy nhiên khi nhìn nghiêng trực tràng cong theo đường cong của xương cùng.

Ống hậu môn

Tiếp nối với trực tràng, ống hậu môn đi xuyên qua hoành chậu hông và tận cùng bởi hậu môn.

Chức năng của đại tràng

Đại tràng có chức năng khác hẳn ruột non. Chức năng chính là nhận thức ăn đã được tiêu hóa từ ruột non. Sau đó hấp thụ nước, các chất điện giải từ thức ăn và cùng với sự phân hủy cùng các vi khuẩn tạo bã thức ăn thành phân. Giữ phân cho đến khi đủ lượng, đại tràng sẽ co bóp tạo nhu động và bài tiết phân qua trực tràng.

Hoạt động hấp thu

Chức năng chính hấp thu chất dinh dưỡng là ruột non, không phải ruột già. Nhưng có một số chất sẽ phải đợi đến khi đi xuống ruột già thì mới có thể được chuyển hóa thành chất dinh dưỡng được.

Sự hấp thu xảy ra ở nửa đầu ruột già. Nhờ có những nếp gấp niêm mạc nên khả năng hấp thu của niêm mạc ruột già rất lớn.

Na⁺ được hấp thu vào máu, kéo theo Cl^– để trung hòa điện. Dung dịch NaCl sau đó tạo ra áp lực thẩm thấu đưa nước từ ruột vào máu.

Hấp thu nước

Bạn biết không, 1 lít nước từ ruột non được chuyển xuống ruột già và sau đó hấp thu. Khi thải ra ngoài môi trường theo đường phân thì chúng chỉ còn lại  khoảng 80 – 150 ml. Phân ở lại càng lâu trong ruột già thì sự hấp thu nước càng tăng lên. Chính vì thế mà chúng ta thường bị táo bón khi nhịn đi cầu.

Đây là một trong những nguyên tố cần thiết cho cơ thể, được hấp thụ ở đoạn đầu ruột già.

Một số vi khuẩn trong ruột già sẽ hấp thu NH3 vào máu. Để tránh lượng NH3 được hấp thu quá lớn gây hôn mê gan thi nên tránh táo bón và viêm đại tràng. Thụt rửa đại tràng và dùng thuốc kháng sinh dành cho đường ruột là một lựa chọn phù hợp những trường hợp này.

Hoạt động bài tiết

Niêm mạc ruột già có chức năng bài tiết chất nhầy. Chất nhầy có vai trò làm trơn và bảo vệ thành ruột khỏi bị trầy xước. Cũng như khỏi tác hại của vi khuẩn có rất nhiều trong phân và làm cho phân dính với nhau.

Ngoài ra ở đường tiêu hóa cũng là nơi bài tiết những chất tồn dư của cơ thể và các loại thuốc sau khi uống.

K⁺ được bài tiết, làm tăng nồng độ K⁺ tại đây. Sự bài tiết K⁺ tại ruột già do aldeosterone điều khiển.

Tống thoát phân

Trong phần lớn thời gian, trực tràng không chứa phân. Sau khi phân đã được tạo hình và đảm bảo được độ mềm cần thiết, cũng như đủ lượng thì sẽ được bài tiết. Nếu có đầy đủ các điều kiện, thuận tiện cho việc đại tiện tốt, vỏ não chủ động thực hiện động tác rặn đẩy phân ra ngoài.

Bình thường, phân gồm ¾ nước và ¼ chất rắn. Trong đó 30 % là xác vi khuẩn, 10 – 20 % là chất vô cơ, 2 – 3 % protein, 30 % là chất bã từ thức ăn và dịch tiêu hóa. Mùi của phân là do các sản phẩm tiêu hóa của vi khuẩn.

Hơi trong ruột già là do khí hít vào, do vi khuẩn tạo ra và do khuếch tán từ máu vào. Hơi được sản xuất trong ruột già lên đến 7 – 10 lít/ngày. Chủ yếu do sự chuyenr hóa thức ăn không được tiêu hóa. Một số thức ăn làm tăng sự sinh hơi bao gồm: các loại đậu, bắp cải, bông cải, bắp, giấm.

Xem thêm: Kê nội kim: Dũng sĩ hỗ trợ tiêu hóa

Vi khuẩn ruột già

Lúc mới sinh ra, ống tiêu hóa của chúng ta hoàn toàn vô khuẩn. Tuy nhiên trong vòng 3 – 4 tuần, dân số vi khuẩn bình thường trong ruột sẽ được thiết lập. Hầu hết chúng là vi khuẩn yếm khí.

Vi khuẩn trong ruột có vai trò chuyển hóa muối mật, tổng hợp vitamin K và các vitamin B. Vitamin K đặc biệt quan trọng vì lượng vitamin K trong thức ăn không đủ để duy trì một quá trình đông máu thích hợp.